استخراج و تعیین ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس اندام‌های رویشی و زایشی مریم گلی لوله ای (Salvia macrosiphon Boiss.) در رویشگاه طبیعی استان فارس

علی بهرامی ¹ ( دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران )
علیرضا یاوری ² ( استادیار، گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران. )
علیرضا راهب ³ ( گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران )

تاريخ الإرسال : 07 الأربعاء , صفر, 1445

الکلمات المفتاحية: اسانس, اندام گیاه, ترکیبات استری, تیره نعناع, مریم گلی لوله ای.,

ملخص المقالة :

در این پژوهش برای اولین بار ترکیبات شیمیایی اسانس اندام‌های مختلف (گل، برگ و ساقه) گونه دارویی و خودرو مریم‌گلی لوله‌ای با نام علمی Salvia macrosiphon Boiss. از تیره نعناع (Lamiaceae) مورد بررسی قرار گرفت. در این آزمایش، تعداد 30 تک‌بوته کامل در مرحله گلدهی به صورت تصادفی از منطقه جهرم استان فارس انتخاب و به سه گروه مساوی تقسیم شدند. سپس اندام‌های مختلف شامل گل، برگ و ساقه از یکدیگر تفکیک گردیدند. استخراج اسانس از هر اندام با سه تکرار و در هر تکرار 200 گرم ماده گیاهی به‌روش تقطیر با آب و با استفاده از دستگاه کلونجر، صورت گرفته و ترکیبات شیمیایی آنها با دستگاه گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC-MS) شناسایی گردید. عملکرد متوسط اسانس اندام‌های مختلف گل، برگ و ساقه به‌ترتیب 48/0، 28/0 و 06/0 درصد (وزنی/وزنی) به‌دست آمد. تعداد کل ترکیبات شناسایی و اندازه‌گیری شده عبارت بود از 25 ترکیب در گل، 18 ترکیب در برگ و 21 ترکیب در ساقه که به ترتیب 1/93%، 4/93% و 2/92% از کل اسانس را در بر گرفتند. نتایج تجزیه ترکیبات اسانس نشان داد که گل دارای مقدار بالایی از لینالول بود. این در حالی است که ترکیبات بی‌سیکلو جرماکرن + ای- کاریوفیلن و جرماکرن دی + بی‌سیکلو جرماکرن اجزای اصلی در برگ و ساقه بودند. همچنین، نتایج نشان داد که هیدروکربن‌های سزکوئی‌ترپنی بعنوان گروه مشترک و بالاترین مقدار در سه اندام مورد مطالعه، در برگ (1/69%)، ساقه (0/68%) و گل (5/34%)، حاصل گردید. بیشترین مقدار ترکیبات مونوترپن‌های اکسیژن‌دار در گل به مقدار 3/27% و مربوط به ترکیب لینالول یافت شد. در مجموع، اندام‌های مختلف مریم‌گلی لوله‌ای از کمیت و کیفیت اسانس متفاوتی برخوردار هستند و در بین آنها، گل‌ها برای تولید اسانس و ترکیب لینالول بیشتر توصیه می‌شوند.