بررسی تغییرات فیتوشیمیایی اسانس گیاه دارویی Thymus vulgaris L. تحت تاثیر امواج فراصوت

اسما آموزگاران ¹ ( گروه شیمی کاربردی، دانشکده شهید همت، مجتمع فنی مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران )
حسین دهقان ² ( هیئت علمی )
سیدسعید همامی ³ ( استاد-گروه شیمی کاربردی دانشکده علوم دانشگاه آزاد اسلامی تهران جنوب )
سید عبدالله هاشمی ⁴ ( گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران )

تاريخ الإرسال : 19 الأربعاء , ربيع الأول, 1445

الکلمات المفتاحية: آویشن, اسانس, امواج فراصوت, پارا-سایمن, تیمول, گاما-ترپینن,

ملخص المقالة :

تا کنون تحقیقات بسیاری در راستای معرفی امواج فراصوت به عنوان یک عامل کمکی جهت افزایش راندمان استخراج اسانس گیاهان دارویی صورت گرفته است. اما کمتر محققی به نقش امواج فراصوت در تحریک واکنش‌های شیمیایی بر روی ترکیبات اسانس گیاهان پرداخته است. این پژوهش، با هدف بررسی اثر امواج بر روی ترکیبات اصلی اسانس آویشن باغی (Thymus vulgaris L.)، پس از استخراج اسانس و عدم حضور بافت گیاهی انجام شد. بدین منظور، اندام هوایی گیاه آویشن باغی در خرداد 1400 از منطقه جنوب تهران و در مرحله گل دهی برداشت شد. اسانس گیاه به روش توسط دستگاه تقطیر با آب (طرح کلونجر) استخراج و ترکیبات آن توسط روش‌های GC و GC/MS شناسایی و اندازه‌گیری شد. در ادامه امواج فراصوت توسط پراب تیتانیومی (400 وات) و با سه متغیر دما، زمان و نسبت اسانس به آب در سه سطح، بر اسانس مستخرج اعمال شد. در نهایت 27 نمونه اسانس تیمار شده تهیه و ترکیبات شیمیایی تمامی آن‌ها توسط دستگاه کروماتوگرافی گازی اندازه‌گیری شد. اسانس اولیه شامل 37/44 درصد تیمول، 80/29 درصد پارا-سیمن و 24/21 درصد گاما-ترپینن بود. نتایج حاصل نشان داد که اعمال امواج فراصوت به اسانس آویشن سبب افزایش میزان تیمول و به همان نسبت کاهش میزان گاما-ترپینن و پارا-سیمن شده است. با بهینه سازی شرایط (نسبت 0:1 از اسانس به آب، دمای 20 درجه سانتی‌گراد و زمان 10 دقیقه) موفق شدیم ماده موثره تیمول را از 37/44 درصد به 18/70 درصد افزایش دهیم. امواج فراصوت در حضور آب و اکسیژن سبب تولید رادیکال هیدروپروکسیل (HOO˙) و در ادامه انجام واکنش‌های اکسایشی در راستای تولید تیمول از گاما-ترپینن و پارا-سیمن می‌گردد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که امواج فراصوت علاوه بر کمک به افزایش راندمان استخراج اسانس از بافت گیاهی می‌تواند با تحریک واکنش‌های رادیکالی سبب تغییر در ماهیت و نسبت ترکیبات فیتوشیمیایی در اسانس گردد.