بن مایه مهر و محبت در روابط خانوادگی در آثار مولوی
الموضوعات :علی رحمانیان 1 , فاطمه تسلیم جهرمی 2 , احمد امیری خراسانی 3
1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه جهرم
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه باهنر کرمان، کرمان، ایران
الکلمات المفتاحية: مثنوی, خانواده, مولوی, فیه‌مافیه, والدین, فرزندان, ادبیات غنایی, مکتوبات,
ملخص المقالة :
یکی از زمینه‌های مهم شعر غنایی، بُعد اجتماعی آن است که یکی از ابعاد آن زندگی خانوادگی است. مولوی یکی از شاعرانی است که به طور گسترده به صورت تمثیلی به موضوع خانواده و حقوق آن در آثار خود با رویکردی دینی و اخلاقی و البته غنایی پرداخته است. مولوی دربارۀ زندگی زناشویی، فرزند و تربیت او، زندگی خانوادگی، حقوق والدین و... هم در آموزه‌ها و هم در تنظیم قواعد و قوانین، به جایگاه خانواده و زنان توجه بسیار دارد و موجب ارتقای شأن و منزلت نظام خانواده شده است. تفکرات و آرای وی دربارۀ خانواده با احادیث و روایات اسلامی مطابقت دارد. از نظر وی رابطۀ عاشقانه‌ای باید بین زن و شوهر برقرار باشد و این دو وظیفۀ رفع نیازهای عاطفی یکدیگر را بر عهده دارند. مهر و محبت اساس روابط خانوادگی است هرچند وظیفۀ کسب معاش و توجه به رفاه و تربیت فرزندان بر عهدۀ مرد و خانه‌داری، فرزندآوری و تربیت و تعلیم فرزندان بر عهدۀ زن است. مولوی همچنین بین بسیاری از روابط خانوادگی و مفاهیم عرفانی پیوند ایجاد کرده است؛ مثلاً از نظر وی زندگی زناشویی نمادی از نظام آفرینش و رابطۀ انسان و پروردگار و آفرینشگری و الطاف مادرانه می‌تواند نمادی از خداوند باشد. از دیدگاه وی زن و مرد مکمّل یکدیگرند. این پژوهش به شیوۀ توصیفی-تحلیلی با توجه به آیات و احادیث دربارۀ زنان و خانواده به واکاوی نظریّات مولوی دربارۀ خانواده بر مبنای چهار اثر وی پرداخته است.
قرآن کریم، ترجمۀ مهدی الهی قمشه‌ای، تهران: اسوه.
امام علی (1379)،نهج‌البلاغه، مترجم محمد بهشتی، تهران: تابان، چاپ هشتم.
اکبریدافساری، جواد؛ زارع، محبوبه (1388)، آلبوم خانواده، قم: بوستان کتاب، چاپ چهارم.
امامی، نصرالله (1388)، «زن در مثنوی مولوی»، مجلۀ تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی، شمارۀ 1، صص34-27.
ثقفی، زلیخا (1381)، تجلیزندرآثارمولوی، تهران: ترفند.
جودی نعمتی، اکرم (1382)، «زن در آیینۀ شعر فارسی»، مجلۀ مطالعات راهبردی زنان، شمارۀ 19.
رحمتکاشانی، حامد (1391)، فرهنگ سخنان رسول خدا(ص)؛ نگارشی نو از کتاب نهجالفصاحه، تهران: پورصائب.
زمانی، کریم (1391)، میناگر عشق؛ شرح موضوعی مثنوی معنوی، تهران: نی، چاپ دهم.
ساروخانی، باقر (1370)، مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی خانواده، تهران: سروش.
سپهسالار، فریدونبناحمد (1387)، رسالۀ سپهسالار در مناقب حضرت خداوندگار، تصحیح محمّدافشین وفایی، تهران: سخن چاپ دوم.
سگالن، مارتین (1370)، جامعه‌شناسی تاریخی خانواده، مترجم حمید الیاسی، تهران: مرکز.
سعدی، مصلح‌الدین (1377)، کلیات سعدی، به تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: طلوع، چاپ هفتم.
شعیری، محمد بن محمد (1363)، جامع الاخبار، قم: رضی.
شهیدی، سیّدجعفر (1380)، شرح مثنوی، 6جلد، تهران: علمیفرهنگی، چاپ دوم و سوم.
صفییاری، مسعود (1385)، پیامبر اعظم(ص) و مسائل خانواده، قم: ظفر.
فروزانفر، بدیعالزّمان (1381)، احادیث و قصص مثنوی، تهران: امیرکبیر، چاپ دوم.
-------------- (1380)، شرح مثنوی شریف، دو جلد، چاپ دهم، تهران: علمیفرهنگی.
کراچی، روح‌انگیز (1393)، «تأملی بر جایگاه زن در اندیشۀ مولوی از منظر جامعه‌شناسی ادبیات»، مجلۀ جامعه‌پژوهی فرهنگی، دورۀ 5، شمارۀ 4، صص: 106-89.
کریمی، حمید (1387)، حقوق زن، تهران: کانون اندیشۀ جوان، چاپ چهارم.
گلدنبرگ، ایرنه؛ گلدنبرگ، هربرت (1382)، روان‌درمانی خانواده، مترجم حمیدرضا حسین‌شاهی برواتی، تهران: روان.
مطهّری، مرتضی (1365)، نظام حقوق زن در اسلام، تهران: صدرا، چاپ پنجم.
مولوی، جلا‌ل‌الدّینمحمّد (1388)، فیه‌مافیه و پیوستهای نویافته، تصحیح توفیق سبحانی، تهران: کتاب پارسه، چاپ دوم.
---------------- (1371)، مثنوی معنوی، تصحیحِ رینولد الّین نیکلسون، تهران: امیرکبیر، چاپ یازدهم.
--------------- (1379)، مکتوبات و مجالس سبعه، با مقدّمۀ جواد سلماسیزاده، تهران: اقبال.
--------------- (1389)، مکتوبات، تصحیح توفیق سبحانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
--------------- (1393)، غزلیات شمس، به تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: هرمس.
نوّابینژاد، شکوه (1385)، روان‌شناسی زن، تهران: علم، چاپ سوم.
یزدانی، زینب؛ سرامی، قدمعلی (1387)، زن و شعر، تهران: تیرگان.
_||_
The Holy Quran, translated by Mahdi Elahi Ghomshei, Tehran: Aswa.
Imam Ali (1379), Nahj al-Balaghah, translated by Mohammad Beheshti, eighth edition, Tehran: Taban; Shahrivar.
Akbari Dafsari, Javad; Zare, Mahboubeh (1388). Family Album, Fourth Edition, Qom: Bostan Ketab.
Emami, Nasrollah. (2009), "Woman in Rumi's Masnavi", Journal of Educational and Lyrical Research in Persian Language and Literature, No. 1, pp. 34-27.
Forouzanfar, Badi-ul-Zaman. (2001), Sharh Masnavi Sharif, two volumes, tenth edition, Tehran: Elmi-Farhangi.
Goldenberg, Irene; Goldenberg, Herbert (2003), Family Psychotherapy, translated by Hamidreza Hosseinshahi Barvati, Tehran: Ravan.
Forouzanfar, Badi-ul-Zaman. (2002), Masnavi Hadiths and Stories, Ch II, Tehran: Amirkabir.
Judy Nemati, Akram. (2003), "Women in the Mirror of Persian Poetry", Journal of Women's Strategic Studies, No. 19.
Karachi, Rouhangiz. (2014), "Reflections on the position of women in Rumi's thought from the perspective of sociology of literature", Journal of Cultural Sociology, Volume 5, Number 4, and pp: 106-89.
Karimi, Hamid. (2008), Women's Rights, Fourth Edition, Tehran: Kanon Andish Javan.
Molavi, Jalaluddin Mohammad (1379), Letters and Meetings of Sab'a, with introduction by Javad Salmasi Zadeh, Tehran: Iqbal.
Motahari, Morteza. (1365), The System of women's rights in Islam, fifth edition, Tehran: Sadra.
Mawlawi, Jalaluddin Mohammad. (2009), Mafia and newly found appendices, edited by Tawfiq Sobhani, second edition, Tehran: Parseh book.
Nawabi Nejad, Shokooh. (2006), Female Psychology, Third Edition, Tehran: Alam.
Rumi, Jalaluddin Mohammad (1371), Masnavi Manavi, edited by Reynold Allen Nicholson, 11th edition, Tehran: Amirkabir.
Rumi, Jalaluddin Mohammad (1389), Letters, edited by Tawfiq Sobhani, first edition, Tehran: University Publishing Center.
Rumi, Jalaluddin Mohammad (1393), Ghazals of Shams, edited by Badi'at al-Zaman Forouzanfar, Tehran: Hermes.
Saghafi, Zuleykha. (2002), The Manifestation of Woman in Rumi's Works, Tehran: Trick.
Rahmat Kashani, Hamed. (2012), Dictionary of the words of the Messenger of God (PBUH); New writing from the book Nahj al-Fasaha, Tehran: Poursaeb.
Sarukhani, Baqer. (1991), Introduction to Family Sociology, Tehran: Soroush.
Sepahsalar, Fereydoun Ibn Ahmad. (2008), Sepahsalar's treatise on the managhebs of Hazrat Khodavardgar, edited by Mohammad Fafshin Vafaei, Ch II, Tehran: Sokhan.
Segalan, Martin (1991), Historical Sociology of the Family, translated by Hamid Eliassy, Tehran: Center.
Saadi, Mosleh al-Din (1998), Saadi's generalities, edited by Mohammad Ali Foroughi, seventh edition, Tehran: Tolo.
Shaeiri, Mohammad Ibn Mohammad. (1363), Jame Al-Akhbar, Qom: Razi.
Shahidi, Seyed Jafar (2001), Sharh Masnavi, 6 volumes, 2nd and 3rd Eds, Tehran: Scientific and cultural.
Safiayari, Massoud. (2006), The Great Prophet (PBUH) and family issues, Vol. I, Qom: Zafar.
Yazdani, Zeinab; Serami, Ghadmali (2008), Woman and Poetry, Tehran: Tirgan.
Zamani, Karim. (2012), Minagar Eshgh; Thematic description of Masnavi Manavi, tenth edition, Tehran: Ney.
