تحلیلی بر انتقال آب میان حوضه ای در استانهای اصفهان و چهارمحال و بختیاری

الموضوعات :

حامد نصرآزادانی ¹ (دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران)
حجت مهکویی ² (گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران)
امیر گندمکار ³ (گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران)
علیرضا عباسی ⁴ (گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران)

تاريخ الإرسال : 26 الثلاثاء , شوال, 1444 تاريخ التأكيد : 28 الأحد , ذو الحجة, 1444 تاريخ الإصدار : 21 الثلاثاء , شوال, 1445

الکلمات المفتاحية: انتقال آب, حوضه زاینده رود, بهشت‌آباد, اصفهان, چهارمحال و بختیاری.,

ملخص المقالة :

آب گران بهاترین ثروتی است که در اختیار بشرقرار گرفته است، به خصوص در مناطق خشک کشور که سطح عظیمی از کشور ما را در بر گرفته است. امروزه جوامع بین‌المللی از اهمیت آب برای رشد اقتصادی و اجتماعی پایدار در زمان حال وآینده آگاه گشته‌اند. در سطح ملی سهم زیادی از سرمایه‌گذاری‌ها صرف زیر ساخت‌ها و امور زیر بنایی و بهبود مدیریت منابع آب وانتقال آن می‌شود. این عوامل یاد شده بیانگر اهمیت بخش آب وامنیت اقتصادی واجتماعی در سطح ملی خواهد بود. مسئولان امر، در سال‌هاي اخیر به دلیل سوء مدیریت در حفظ منابع آبی و همچنین زیرساخت‌هاي هدایت منابع آبی زیرزمینی نتوانسته‌اند فکري به حال خشکسالی پیش‌بینی شده‌انجام دهند. یکی از طرح‌هاي انتقال آب بین حوضه‌اي که در دست مطالعه و اجرا می‌باشد، انتقال آب از بهشت‌آباد به زاینده‌رود می‌باشد. طرح بهشت‌آباد، عنوانی است که برای انتقال آب از استان چهارمحال و بختیاری به استان‌های اصفهان، یزد و کرمان به کار برده می‌شود. طبق این طرح قرار است نسبت به انتقال سالانه حدود یک میلیارد و صد میلیون مترمکعب، آب به فلات مرکزی ایران اقدام شود در حالیکه استان چهارمحال و بختیاری با کمبود شدید آب آشامیدنی مواجه می‌باشد. طرح انتقال آب بهشت‌آباد یکی از طرح‌های بزرگ انتقال میان‌حوضه‌ای محسوب می‌شود که قرار است آب را از استان چهارمحال و بختیاری به استان‌های اصفهان، یزد و کرمان انتقال دهد. این طرح در کش‌وقوس قانون گذاری‌ها و تحت فشار افکار عمومی استان‌های خوزستان، چهارمحال و بختیاری و نمایندگان این استان‌ها در مجلس، علی‌رغم تصویب در شورای عالی آب هنوز اجرا نشده‌است. بیشتر کارشناسان معتقدند اجرای این طرح، به‌طور خاص پیامدهایی منفی بر استان‌های مبدأ و به‌طور عام بر امنیت ملی دارد. کنشگری‌های سیاسی، چالش‌های امنیتی (درگیری‌های قومی)، تنش‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی حاصل از مطالعه نکردن و امکان‌سنجی نادرست طرح، از جمله مسائلی هستند که توجیه پذیری اجرای آن را ناموجه جلوه می‌دهند. این پروژه که براي انتقال آب از منطقه زاگرس به فلات مرکزي ایران اجرا می‌شود، شامل احداث سد ذخیره مخزنی به ارتفاع حدود (180متر) در محل تقاطع رودخانه‌هاي کوهرنگ و بهشت‌آباد است.

المصادر:

ابراهیم‌‌زاده، عیسی (1393). آمایش سرزمین و نقش آن در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. تهران: مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.

افضلی، علی اکبر؛ احمدی، آزاده (1395، ارديبهشت). بررسی طرح انتقال آب با کمک پویایی سیستم و تئوری بازی‌ها، مطالعه موردی: طرح بهشت‌آباد. ششمین کنفرانس ملی مدیریت منابع آب ایران. دانشگاه كردستان. سنندج. ايران.

امامی، سید ‌نعیم (۱۳۹۱، خرداد). چالش‌های زمین‌شناختی پروژه‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای (مطالعۀ موردی: طرح انتقال آب بهشت‌آباد به فلات مرکزی)‌. همایش ملی انتقال آب بین‌حوضه‌ای (چالش‌ها و فرصت‌ها). دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد. شهركرد. ايران.

امیرنژاد، حمید؛ حسینی، ساره؛ صابری، مصطفی (1399). بررسی پیامدهای مثبت و منفی طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای. پ‍‍ژوهشنامه مديريت حوزه آبخيز. ۱۱ (۲۲)، 263-272.

امیرنژاد، حمید؛ حسینی، ساره؛ حجازی، نعمت (1400). ارزیابی پیامدهای انتقال آب رودخانه ارس به دریاچه اورمیه در دشت مغان. فصلنامه اقتصاد کشاورزی. 15 (2)، 133-153.

امیری، شهرام؛ زیرکی، محمدرضا (1396). بررسی مدیریت منابع آب در حوزه آبریز شرق کشور در راستای توسعه و امنیت پایدار. فصلنامه جغرافیای نظامی و امنیتی. 2 (3)، 45-66.

امیری، علی؛ منصوری، زهره (1399، آبان). تحلیل بازنمایی رسانه‌ای پیامدهای امنیتی انتقال آب در استان خوزستان. همایش ملی ابعاد نظری و کاربردی توسعه و امنیت پایدار مناطق مرزی با رویکرد آمایشی. مشهد. ايران.

باقری، روح ا... (1396، تير). ارزیابی انتقال بین حوضه‌ای آب وانتقال بین حوضه‌ای جمعیت در طرح بهشت‌آباد. دومین کنفرانس ملی هیدرولوژی ایران، شهرکرد. ايران.

برقی، حمید؛ قنبری، یوسف (1389، فروردين). بحران منابع آب، چالش اساسی جهان اسلام. چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام. زاهدان. ايران.

بخشی، مریم (1393، شهريور). آب و امنیت. همایش ملی آب، انسان و زمین. اصفهان. ايران.

پورمند، محمدعلی؛ محمدی، احمد؛ محمودی، پیمان (1396، مهر). بررسی مشکلات انتقال آب بین حوضه‌ای با رویکرد آمایش سرزمین (مطالعه موردی: حوضه‌های زاینده‌رود و کارون). دومین همایش ملی مدیریت منابع آب نواحی ساحلی. ساری. ايران.

تسلیمی بابلی، امین؛ رنج‌پور، رضا؛ صادقی، سیدکمال (1399، اسفند). امنیت آب در ایران. پنجمین کنفرانس ملی مدیریت، اقتصاد و حسابداری. اهواز. ايران.

میان‌آبادی، حجت؛ قریشی، سیده زهرا (1400). بازتعریف مؤلفه‌های امنیت آبی. نشریه تحقیقات منابع آب ایران. 17 (1)، 13-42.

تیموری یگانه، مریم (1401). مروری بر طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای در جهان و تاثیر آن بر عوامل محیط زیستی، اقتصادی و اجتماعی. دو فصلنامه آب و توسعه پایدار. 9 (2)، 57-68.

جوانمردی، منوچهر (1394، بهمن). انتقال آب بین حوضه‌ای و چالش‌های اقتصادی اجتماعی و امنیتی آن در استان خوزستان. دهمین سمینار بین‌المللی مهندسی رودخانه، اهواز. ايران.

حافظی‌زاده، سولماز و ديگران (1389، خرداد). اهمیت انتقال آب حوضه به حوضه در کاهش بحران آبی مناطق و ملاحضات و چالش‌های پیش روی آن. همایش علمی چالش آب در استان قم، قم. ايران.

رادان، احمدرضا؛ داوودی، ابراهیم؛ ربیعی، ابراهیم (1398). بررسی پیامدهاي انتظامی انتقال آب بهشت‌آباد چهارمحال و بختیاري به زاینده‌رود اصفهان. فصلنامه علمی دانش انتظامی چهارمحال و بختیاري. 7 (27)، 61-82.

حسنیان، سعید؛ صالحیان، سعید (1400، ارديبهشت). تغییرات کاربری زمین در حوضه زاینده‌رود بین سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۲. ششمین همایش بین‌المللی دانش و فناوری علوم کشاورزی، منابع طبیعی و محیط‌زیست ایران. تهران. ايران.

Agudelo, J.I. (2001). The economic valuation of water, principle and method. Value of Water Research Report, IHE Delft, Netherlands. 5, 1-48.

Akron, A. et al (2017). Interbasin water transfer for the rehabilitation of a transboundary Mediterranean stream: An economic analysis. Journal of Environmental Management. 202, 276-286.

Araral, E. & Wang, Y. (2013). Water demand management: review of literature and comparison in South-East Asia. J. Water Resou. Dev. 29 (3), 434-450.

Aronsson-Storrier, M. (2017). Sanitation, human rights and disaster management. Disaster Prevention and Management. 26 (5), 514-525.

Bereskia, T.; Rodriguez, M. & Sadiq, R, (2017). Drinking water management and governance in Canada: An innovative Plan-Do-Check-Act (PDCA) framework for a safe drinking water supply. Environmental Management. 60 (2), 243-262. ‏

Balali, H. & Viaggi, D. (2015). Applying a system dynamics approach for modeling groundwater dynamics to depletion under different economical and climate change scenarios. Water. 7, 5258-5271.

Biswas, A. K. (2009). North American Water Transfers: An Overview. G. N. Golubev and A. K Biswas (Ed.). America: Pergamon Press, Oxford.

Biswas, A. K. et al (2003). Long Distance Mass American Transfers of Water: A Chinese Case Study and International Experiences. https://onlinebooks.library.upenn.edu/webbin/book/lookupid?key=olbp12182.

Boddu, M.; Gaayam, T. & Annamdas, V. G. M. (2011). A review on Inter-basin transfer of Water IPWE 2011. In: Proceeding of 4th International Perspective on Water Resources and the Environment, National University of Singapore (NUS), Singapore. Session on: Interbasin transfer of water, Bruk S. , Interbasin Water Transfer. Conference Report. J. Water Policy 3, 167–169.

Cabo, F.; Erdlenbruch, K. & Tidball, M. (2014). Dynamic management of water transfer between two interconnected river basins. Resource and Energy Economics. 37, 17-38. ‏

Cai, S. et al (2021). Research on the dispatching rules of Inter-Basin water transfer projects based on the two-dimensional scheduling diagram. Front. Earth Sci. 9, 664201.

Cai, X. (2008). Water stress, water transfer and social equity in Northern China—Implications for policy reforms. Journal of Environmental Management. 87 (1), 14-25. ‏

Cambray, J.A. & Jubb., R. A. (2017). Dispersal of fishes via the orange-fish tunnel. J. Limnolo. Soc. South. Afric. 3 (1), 33-35.

Car, M. (2013). The influence of water level fluctuation on the drift of Simulium chutteri Lewis, 1965 (Diptera, Nematocera) in the Orange River, South Africa. J. Veterin. Res. 50 (3), 173- 177.

Chapagain, P.S.; Ghimire, M. & Shrestha, S. (2019). Status of natural springs in the Melamchi region of the Nepal Himalayas in the context of climate change. Environment, Development and Sustainability. 21 (1), 263–280.

Chapman, A. & Darby, S. (2016). Evaluating sustainable adaptation strategies for vulnerable mega-deltas using system dynamics modelling: Rice agriculture in the Mekong Delta's An Giang Province, Vietnam. Science of the Total Environment. 559, 326-338.

نص كامل:



تحلیلی بر انتقال آب میان حوضه ای در استان های اصفهان و چهارمحال و بختیاری

 

چکیده  

آب گران بهاترین ثروتی است که در اختیار بشرقرار گرفته است، به خصوص در مناطق خشک کشور که سطح عظیمی از کشور ما را در بر گرفته است. امروزه جوامع بین‌المللی از اهمیت آب برای رشد اقتصادی و اجتماعی پایدار در زمان حال وآینده آگاه گشته اند. در سطح ملی سهم زیادی از سرمایه‌گذاری‌ها صرف زیر ساخت ها و امور زیر بنایی و بهبود مدیریت منابع آب وانتقال آن می‌شود. این عوامل یاد شده بیانگر اهمیت بخش آب وامنیت اقتصادی واجتماعی در سطح ملی خواهد بود.

مسئولان امر، در سال­هاي اخیر به دلیل سوء مدیریت در حفظ منابع آبی و همچنین زیرساخت­هاي هدایت منابع آبی زیرزمینی نتوانسته­اند فکري به حال خشکسالی پیش­بینی شده‌انجام دهند. یکی از طرح­هاي انتقال آب بین حوضه­اي که در دست مطالعه و اجرا می­باشد، انتقال آب از بهشت‌آباد به زاینده‌رود می­باشد. طرح بهشت‌آباد، عنوانی است که برای انتقال آب از استان چهارمحال و بختیاری به استان‌های اصفهان، یزد و کرمان به کار برده می‌شود. طبق این طرح قرار است نسبت به انتقال سالانه حدود یک میلیارد و صد میلیون مترمکعب، آب به فلات مرکزی ایران اقدام شود در حالیکه استان چهارمحال و بختیاری با کمبود شدید آب آشامیدنی مواجه می‌باشد. طرح انتقال آب بهشت‌آباد یکی از طرح‌های بزرگ انتقال میان‌حوضه‌ای محسوب می‌شود که قرار است آب را از استان چهارمحال و بختیاری به استان‌های اصفهان، یزد و کرمان انتقال دهد. این طرح در کش‌وقوس قانون گذاری‌ها و تحت فشار افکار عمومی استان‌های خوزستان، چهارمحال و بختیاری و نمایندگان این استان‌ها در مجلس، علی‌رغم تصویب در شورای عالی آب هنوز اجرا نشده‌است. بیشتر کارشناسان معتقدند اجرای این طرح، به‌طور خاص پیامدهایی منفی بر استان‌های مبدأ و به‌طور عام بر امنیت ملی دارد. کنشگری‌های سیاسی، چالش‌های امنیتی (درگیری‌های قومی)، تنش‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی حاصل از مطالعه نکردن و امکان‌سنجی نادرست طرح، از جمله مسائلی هستند که توجیه پذیری اجرای آن را ناموجه جلوه می‌دهند. این پروژه که براي انتقال آب از منطقه زاگرس به فلات مرکزي ایران اجرا می‌شود، شامل احداث سد ذخیره مخزنی به ارتفاع حدود (180متر) در محل تقاطع رودخانه­هاي کوهرنگ و بهشت‌آباد است.

 

     واژگان کلیدی : انتقال آب، حوضه زاینده رود، بهشت­آباد، اصفهان، چهارمحال و بختیاری

 

مقدمه :

آب مهمترین عنصر حیات، مظهر عمران و آبادانی و یکی از حیاتی­ترین مواد مورد نیاز انسان، حیوان و رستنی­ها است. وفور یا نقصان این ماده حیات بخش تغییراتی اساسی در سیمای طبیعت و محیط‌زیست بوجود می­آورد. در دهه ­های اخیر با سیر فزاینده رشد جمعیت، آب به عنوان مهمترین چالش سیاسی فرآوری کشورهای خشک جهان مطرح شده است. زیرا که دسترسی به این ماده حیاتی، با کیفیت مناسب و در محل و زمان مورد نظر یکی از لوازم توسعه و پیشرفت هر کشوری محسوب می­گردد. منابع آب در دسترس در نقاط مختلف جهان به­طور گسترده مورد بهره­برداری بی­رویه قرارگرفته و رشد جمعیت، تغییرپذیری­های آب­و هوا و نیاز به مواد غذایی بیشتر بر این منبع حیاتی فشارهای زیادی وارد کرده است (بلالی و ویاجی¹، 2015). به طوری که امروزه کمبود آب یكی از چالش­های عمده در بیشتر کشورها به شمار می­رود. برآورد   می‌شود که در حدود 8/2 میلیارد نفر از جمعیت جهان در34 کشور تحت تأثیر کمبود آب هستند، که از این تعداد 2/1 میلیارد نفر، حتی به آب آشامیدنی کافی نیز دسترسی ندارند (چاپمن و داربی²، 2016).

بنا بر پیش‌بینی­های منتشرشده توسط موسسه منابع آب، نیمی از کشورهای منطقه خاورمیانه تا سال 2032 میلادی، تنش­های آبی بسیار شدیدی را تجربه خواهند کرد (سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد³، 2016). به­طورکلی تغییرپذیری­های اقلیم با تغییر در الگوی بارش، دما و رویدادهای آب وهوایی شدید (سیل و خشکسالی) می‌تواند منابع آب، تولید محصولات و سامانه­های طبیعی را تحت تأثیر قرار دهد. ضرورت محافظت از آب به همراه افزايش نيازهاي آبي جهان امروز، موجب توجه بيشتر جامعه بين­المللي به مفهوم «امنيت آب» شده است. اين اصطلاح، به بيان ساده، به معناي اطمينان از موجوديت منابع آب شرب كافي و با كيفيت و نيز دسترسي آسان به آن و ايمني از آسيب بلايا و تعارضات مربوط به آب است. در نتيجه، داشتن سیستم­های آبي مطمئن كه از خطرات انواع بلايا در امان باشند، بعد مهمي از مفهوم امنيت آب را تشكيل مي­دهد (کوکانن⁴، 2017) «امنيت آب» نيز اصطلاحي جديد و برگرفته از مفهوم نوين امنيت انساني است كه معناي دقيق و مؤلفه­هاي هنجاري آن تا اندازه­اي مبهم است. نخستين بار اعلامية اجرايي دومين نشست جهاني آب در لاهه به بيان چالش­هاي امنيت آب پرداخته، اين اصطلاح را به عنوان «تأمين دسترسي ايمن مردم به مقادير كافي از آب با كيفيت مقبول، براي امرار معاش، رفاه انساني و توسعة اقتصادي- اجتماعي و نيز براي تضمين حمايت در برابر آلودگي­ها و بلاياي آبي، حفاظت از اكوسيستم­ها در يك فضاي صلح و [برخوردار از] ثبات سياسي تعریف می­کند (چاپاگین و همکاران⁵، 2019).

به بيان ساده­تر، امنيت آب توانايي دسترسي به مقادير كافي آب پاك براي حفظ معيارهاي حداقلي توليد غذا و كالا، بهداشت، سلامتي و نيز ايمن بودن از خطرات مربوط به آب است (آرنسون استریر⁶، 2017). این در حالی است که تحول­هاي گسترده و پرشتاب در تمامی بخش­هاي زندگی انسان در طول قرن بیستم و به خصوص دو دهه اخیر، به گونه­اي الزام­آور تغییرات و تحولات در مسائل مدیریتی را در ابعاد مختلف فراهم ساخته است. مدیریت منابع آب نیز در جریان تحول در شرایط و دامنه عمل خود با محدودیت هاي جدیدي روبه روست که قبل از آن به هیچ وجه در این ابعاد مطرح نبوده است؛ یعنی به دلیل رشد روزافزون جمعیت، رشد کمی و کیفی بخش کشاورزي و گسترش شهرنشینی، برداشت از منابع آب زیرزمینی در اغلب مناطق از حدنصاب و مجاز گذشته، هزینه­هاي نهایی تأمین آب اضافی از منابع سطحی و آلودگی منابع آب، شتابی فزاینده پیداکرده و شرایط و مناسبات مالی تشکیلات مختلف دولتی با یکدیگر و دولت با بقیه جامعه به تبعِ سیاست­هاي کلانتر اقتصادي، در حال تغییر و تحول اساسی است؛ بنابراین حرکت براي ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضاي آب در شرایط اقلیمی و جغرافیایی متفاوت و نیازهاي در حال تحول مناطق مختلف کشور فقط با اتکا به بعد مدیریت عرضه و تکیه بر احداث تأسیسات جدید و جنبه­هاي سخت افزاري فناوري نمی‌تواند مشکلات را تخفیف داده یا از عهده آنها برآید، حتی در شرایط فعلی، مدیریت توأمان عرضه و تقاضا که در ظاهر متناسب با شرایط تاریخی کشور ما در مدیریت آب می­باشد، نیز پاسخگو نخواهد بود(برقی و قنبري، 1389).

تحقیق حاضر از لحاظ هدف (نوع استفاده) یک تحقیق کاربردی است و از نظر روش انجام دادن تحقيق توصیفی- تحلیلی است که هدف آن تحلیل وضعیت انتقال آب میان حوضه­ای در استانهای اصفهان و چهارمحال و بختیاری می­باشد.

 

هدف این پژوهش این است که واکاوی کارایی انتقال آب میان حوضه‌ای در امنیت اقتصادی واجتماعی استان های اصفهان و چهارمحال و بختیاری چگونه می‌تواند تأثیر بسزایی در استان های یاد شده داشته باشد؟ آیا انتقال آب بین حوضه‌ای چه نقشی در حوزه امنیت استان های اصفهان وچهارمحال بختیاری دارد؟چگونه می‌توان با انتقال آب بین حوضه‌ای مشکلات اقتصادی واجتماعی استان های اصفهان وچهار محال بختیاری را تا حد امکان مرتفع نمود؟

 

 

 

 

پیشینه تحقیق :

خدابخشی (1385) در مقاله­ای با عنوان انتقال بین حوضه­ای آب، رویکردی پایدار در مدیریت منابع آب کشور پرداخت. نتایج این پژوهش نشان داد که توسعه طرح‌های انتقال بین حوضه­ای آب با رعایت کلیه ملاحظات زیست‌محیطی، فنی، اقتصادی و اجتماعی آن از جمله راهکارهای نیل به اهداف توسعه پایدار در مدیریت منابع آب کشور می­باشد.

حافظی­زاده و همکاران (1389) در مقاله­ای با عنوان اهمیت انتقال آب حوضه به حوضه در کاهش بحران آبی مناطق و ملاحضات وچالش­های پیش روی آن پرداختند.نتایج این پژوهش نشان داد که تو جه برای اجرای طرح‌های انتقال آب بین حو ضه­ای IBWTبا استفاده از تحلیل و مطالعه در تجربیات طرح­های انتقال آب از جمله طرح انتقال آب جنوب به شمال کشور چین، طرح‌های انتقال آب در ٧ ایالت آفریقای جنوبی، طرح‌های انتقال آب ایالت های مختلف آمریکا، همچنین انتقال آب از رود کارون به دشت رفسنجان و انتقال آب از کارون به زاینده‌رود، جمع­بندی و به تفکیک امکان‌پذیری فنی و اقتصادی و اثرات زیست‌محیطی و اقتصادی و اجتماعی آورده شده است.

کاظمی نجف­آبادی و همکاران (1391) در مقاله­ای با عنوان بررسی مسائل و پیامدهای زیست‌محیطی در انتقال آب بین حوضه­ای پرداختند. نتایج این پژوهش نشان داد که با توجه به فعالیت­های پروژه­های انتقال آب و پسماندهای مهم تولید شده در عملیات اجرایی و بهره­برداری، آثار و پیامدهای مثبت ومنفی ناشی از اجرا و بهره­برداری بر محیط‌زیست به تفکیک محیط­های فیزیک و شیمیایی، بیولوژیکی و اقتصادی، اجتماعی مورد شناسایی و ارزیابی قرار می­گیرد. 

جوانمردی (1394) در مقاله­ای با عنوان انتقال آب بین حوضه­ای و چالش­های اقتصادی اجتماعی و امنیتی آن در استان خوزستان پرداخت.نتایج این پژوهش نشان داد که با توجه به چالش های موجود وشرایط خاص منطقه با رعایت موضوعات مختلف ساکنان در مبدأ ودر مقصد تا حد بسیار زیادی می توان ار تنش های امنیتی پیشگیری نمود.

تیموری یگانه(1402) در پژوهشی به مروری بر طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای در جهان و تاثیر آن بر عوامل محیطزیستی، اقتصادی و اجتماعی اقدام کرده‌اند که نتایج بررسی‌ها نشان داد طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای، مستقیما مدیریت حوضه مبدا و مقصد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و اگرچه در کوتاه مدت موجب کاهش مشکلات کم آبی در حوضه مقصد خواهد شد، اما در بلندمدت باعث تضعیف شرایط محیطزیستی، اقتصادی و اجتماعی در یکی از دو حوضه می‌شود. این مسئله خصوصا در کشورهای خشک و نیمه خشک که طرح‌های انتقال آب از حوضه مبدا با هدف تامین آب شرب، کشاورزی و صنعت صورت میگیرد مشهودتر خواهد بود. بهاین منظور در اجرای طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای لازم است معیارهای یونسکو اعمال شود.

 

کای⁷ (2008) در مقاله­ای با عنوان تنش آبی، انتقال آب و برابری اجتماعی در شمال چین پرداخت. نتیجه­گیری می‌شود که تصمیمات تخصیص مجدد آب تحت تنش آب باید توسط جوامع در تمام سطوح، از محلی تا ملی، به اشتراک گذاشته شود تا از دسترسی برابر به آب، به ویژه در دسترس بودن نیاز اولیه آب برای همه گروه­ها اطمینان حاصل شود.

نپ و همکاران⁸ (2010) در مقاله­ای با عنوان ارزیابی تجربی اثرات انتقال آب بر سیستم مخازن آب زیرزمینی و تولیدات کشاورزي در ایالت کالیفرنیا پرداختند. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که اجراي طرح، تغذیه مجدد آن را کاهش خواهد داد. آنها دریافتند که مدیریت اقتصادي کارآمد تنها در شرایطی خاص می‌تواند برخی از عواقب نامطلوب انتقال آب را کاهش دهد.

 

ورکاجوتامرونگ و کلاکی⁹ (2013) در مقاله­ای با عنوان انتقال آب بین حوضه­اي از طریق رودخانه تز و اثرات آن بر مخازن آب زیرزمینی در کشور انگلستان پرداختند. نتایج نشان داد که از کل میزان آب رها شده از سد کاو گرین در حدود (17/5درصد) به صورت موقت در کناره ­هاي رود ذخیره می‌شود. همچنین، نواحی پایین دست رودخانه، با مقدار قابل توجهی رسوب­گذاري آبرفت، از بهترین سایت­هاي ذخیره سازي با مقادیر (5/4 )و (6/7) درصد از کل آب رها شده از مخزن بود.

کابو و همکاران¹⁰ (2014) در مقاله­ای با عنوان مدیریت پویا انتقال آب بین دو حوضه رودخانه به هم پیوسته پرداختند. نتایج این پژوهش نشان داد که، آب موجود در رودخانه حوضه اهدا کننده در حضور قدرت بازار با کیفیت بهتری همگرا می‌شود.

ما و همکاران¹¹ (2020) در مقاله­ای با عنوان بهینه­سازی انتقال آب بین حوضه از منابع متعدد در بین حوضه­های رودخانه­های به هم پیوسته پرداختند. نتایج نشان می‌دهد که JHW-DIBWT دارای مزایای قابل توجهی در کاهش تعارضات انتقال-عرضه-تقاضا و بازسازی اکوسیستم رودخانه با کمک منابع آب اضافی است. در همین حال، برتری آن توسط قوانین مربوط به عملیات مربوط به تامین آب، انتقال آب و قانون دریافت آب نشان داده می‌شود. بنابراین، تمرکز اصلی این پژوهش به مقایسه عملکرد بین این دو IBWT محدود نمی‌شود، بلکه مهمتر از آن، یک چارچوب امیدوار کننده برای گسترش مطالعه انواع مختلف IBWT است.

اسنفلدر و جیپونی¹² (2020) در مقاله­ای با عنوان یک چارچوب مدل سازی یادگیری هیدرولوژیکی-ماشینی برای پشتیبانی از مدل­سازی هیدرولوژیکی در حوضه­های رودخانه تحت انتقال آب بین حوضه­ای  پرداختند. نتایج نشان می‌دهد که چارچوب روش شناسی پیشنهادی می‌تواند دینامیک جریان آب پیچیده حوضه مورد مطالعه را با موفقیت شبیه­سازی کرده و یک ابزار مفید برای پشتیبانی از تجزیه و تحلیل سناریوهای پیچیده تحت شرایط کمیاب داده‌های IWT باشد.

 

ما و همکاران¹³ (2020) در مقاله­ای با عنوان ارزیابی تاثیر انتقال آب بین حوضه­ای بر کیفیت آب در حوضه رودخانه پرداختند.نتایج نشان داد که افزایش مقدار IBWT به کاهش غلظت مواد مغذی و جامدات معلق در حوضه گیرنده کمک می­کند، در صورتی که غلظت مواد مغذی و جامدات معلق اهدا کننده کمتر از حوضه گیرنده باشد.

 

پیشاهنگی ایرانیان در تاریخ مدیریت منابع آب در مورد طرح‌های انتقال آب نیز صادق است. یکی از مهمترین این طرح‌ها، سیستم ذخیره و انتقال کریت طبس می‌باشد. از 650 سال پیش مردم منطقه طبس با هدف تنازع بقاء در اقدامی جسورانه، سیستمی جامع را برای مدیریت منابع آب خود طراحی و اجرا نمودند که اکنون می‌تواند به عنوان یک نمونه عالی تلاش خلاقانه بشر، الهام دهنده مهندسین آب در سراسر جهان باشد. بعد از شهر طبس، کریت مهمترین مرکز جمعیتی این منطقه محسوب می‌شود، به طوریکه به مجموعه طبس و کریت، طبسین اطلاق می گردید. زیر بنا و محور اصلی توسعه روستای کریت، انتقال آب رودخانه ای به همین نام از فاصله 26 کیلومتری است. اجزای اصلی سیستم یکپارچه مزبور در کوهستان های صعب العبور شمال غربی شهر طبس شامل بلندترین سد وزنی قوسی و مرحله ای دنیا به مدت 550 سال (تا ابتدای قرن بیستم) در منطقه کریت با هدف ذخیره جریان فصلی رودخانه کریت و کانال ترکیبی هدایت جریان تنظیمی از سد از طریق قنات و روباز تا روستای کریت به طول 26 کیلومتر می‌باشد. این سد، آب رودخانه کریت را برای مزارع روستایی کریت تنظیم نموده است. بعد از سد، رودخانه از یک دره تنگ به طول 5 کیلومتر عبور می‌کند و پس از انحراف از یک قنات، وارد دشت می‌شود و از آن جا به وسیله کانال به روستا انتقال می‌یابد. یکی از نقاط قوت طرح انتقال کریت، هم افزایی توانمندی های ایرانیان در مدیریت منابع آبهای زیرزمینی و منابع آبهای سطحی (قنات، سد و کانال انتقال) می‌باشد. با توجه به ابعاد سد کریت و طول سیستم انتقال، بایستی این نکته مطرح شود که با توجه به تکنولوژی های 650 سال پیش این حرکت بسیار جسورانه بوده و سیستم ذخیره و انتقال فوق از بزرگترین دستاوردهای بشر در مهندسی آب در قرن وسطی محسوب می‌گردد(ابراهیم زاده، 1393: 1).

ازدیگر طرحهاي انتقال آب بين حوضه‌اي در سالهای اخیر نیز مي توان به طرحهای زير اشاره کرد:

۱- تونل بهشت‌آباد براي انتقال آب رودخانه بهشت‌آباد به زاينده رود

۲- تونل‌هاي کوهرنگ به منظور انتقال آب از سرشاخه هاي کارون به زاينده رود

۳- انتقال آب گلاب از سد زاينده رود به کاشان

۴- تونل انتقال آب قمرود به منظور انتقال آب از شاخه هاي رودخانه دز به رودخانه قمرود

۵- کانال زياران براي انتقال آب سد طالقان به دشت قزوین

6-انتقال آب رودخا نه سيروان به دشت ذهاب توسط يک بندانحرافي

موضوع انتقال آب بین حوضه‌ای از نظرسند نهائی چشم‌انداز 20 ساله جمهوری اسلامی ایران هم دور نمانده است که در ادامه به آنها اشاره می‌شود:

ماده19 سند نهائی چشم‌انداز 20 ساله جمهوری اسلامی ایران:

آمايش سرزمينى مبتنى بر اصول ذيل:

- ملاحظات امنيتى و دفاعى.

- کارآيى و بازدهى اقتصادى.

- وحدت و يکپارچگى سرزمين.

- گسترش عدالت اجتماعى و تعادلهاى منطقه‏اى.

- حفاظت محيط‌زيست و احياى منابع طبيعى.

- حفظ هويت اسلامى، ايرانى و حراست از ميراث فرهنگى.

- تسهيل و تنظيم روابط درونى و بيرونى اقتصاد کشور.

- رفع محروميتها خصوصاً در مناطق روستايى کشور.

 ماده40 سند نهائی چشم‌انداز 20 ساله جمهوری اسلامی ایران:

- توجه به ارزش اقتصادى، امنيتى، سياسى و زيست محيطى آب در استحصال، عرضه، نگهدارى و مصرف آن.

- مهار آبهايى که از کشور خارج مى‏شود و اولويت استفاده از منابع آبى مشترک. این سازکارها شامل حفظ یکپارچگی اکوسیستمی حوضه آبی، تضمین بهره‌برداری پایدار، مدیریت یکپارچه آب، الزام به ارزیابی آثار طرحهای انتقال آب و جبران خسارتهای ناشی از این انتقال می‌شود(فریادی، 1397: 121).

اجراي کارگاهها، سمینارها و همایشهاي بین‌المللی با هدف بررسی و شناسایی مسائل انتقال بین حوضه‌اي چون همایش بین حوضه‌اي(IHP)  در ایالت نوادا در آمریکا در سال 1992 و کارگاه انتقال بین حوضه‌اي آب توسط گروه برنامه ریزي منابع آب یونسکو در سال 1999 در پاریس تأکیدي بر این موضوع است. اوج طراحی و اجراي پروژه‌هاي عظیم انتقال آب در کشورهاي صنعتی و پیشرفته به دهه هاي 1960و1970 باز میگردد. ولی دهۀ 1970 میلادي نقطه عطفی در مدیریت منابع آب جهان بوده است. انتقال آب از یک حوضه به حوضه دیگر در بعضی از کشورها از جمله در ایالات متحده آمریکا، شوروي سابق و چین یکی ازراههاي معمول افزایش منابع آب حوضه‌هاي خشک بوده است. در این ارتباط می‌توان از تأمین آب شهري نیویورك ازحوضه آبریز دلاور و شهر دنور از حوضه آبریز کلرادو نام برد. طرح انتقال آب آمودریا به شبکه آبیاري ترکمنستان در شوروي سابق، طرحهاي سه گانه انتقال آب از بخشهاي غربی، شرقی و جنوبی حوضه پکن با ظرفیتهاي بالاي 20 میلیارد متر مکعبی در چین، طرح انتقال آب به توکیو در ژاپن و انتقال آب از کشور لسوتو به آفریقاي جنوبی از جمله طرحهاي انتقال آب دردنیامحسوب می‌شوند. به طور کلی امروزه یکی از راهکارها جهت تامین نیازهای روزافزون منابع آب و رسیدن به تعادل منطقه‌ای، طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای است(غنیان و روزبهانی، 1400: 58).

روش تحقیق :

 

تحقیق حاضر از لحاظ هدف (نوع استفاده) یک تحقیق کاربردی است که در آن سعی بر آزمون سؤالات ارائه شده درباره واکاوی کارایی انتقال آب میان حوضه‌ای در امنیت اجتماعی واقتصادی استان های اصفهان و چهارمحال و بختیاری است.

از نظر روش انجام دادن تحقيق توصیفی- تحلیلی است که هدف آن توصیف کردن واکاوی کارایی انتقال آب میان حوضه‌ای در امنیت اجتماعی واقتصادی استان های اصفهان و چهارمحال و بختیاری است.

جامعه آماری این پژوهش شامل کارشناسانی بودند که تخصص آنها در زمینه جغرافیای سیاسی، آب و افسران نیروی انتظامی در استان اصفهان و چهارمحال و بختیاری بوده و تعداد آنها 85 نفر می­باشند.

حجم نمونه بر اساس جدول مورگان 70 نفر می‌باشد که به شیوه تصادفی در دسترس انتخاب شدند.

روش‌های گردآوری اطلاعات را به طور كلي به دو طبقه می‌توان تقسیم کرد. روش‌های کتابخانه­ای  و روش‌های میدانی. هر کدام از این روشها دارای ابزار خاص خود هستند که محقق با به کار گیری آن‌ها می‌تواند نسبت به جمع آوری و طبقه بندی اطلاعات اقدام کند. روش‌های کتابخانه ای در تمامی‌تحقیقات علمی ‌مورد استفاده قرار می‌گیرد. در تحقیقاتی که ماهیت کتابخانه ای ندارند نیز محققان ناگزیر از کاربرد روش‌های کتابخانه ای در تحقیق خود هستند. در این گروه تحقیقات محقق باید ادبیات و سوابق مسأله و موضوع تحقیق را مطالعه کند. روش‌های میدانی به روشهایی اطلاق می‌شود که محقق برای گردآوری اطلاعات ناگزیر است به محیط بیرون برود و با مراجعه به افراد یا محیط و نیز برقراری ارتباط مستقیم با واحد تحلیل، اعم از انسان و سازمان، اطلاعات مورد نظر خود را گردآوری کند. روش‌های متداول و معروف گردآوری اطلاعات میدانی عبارت‌اند از:

1-پرسشنامه ای 2- مصاحبه ای 3- مشاهده ای 4 - آزمون 5 - تصویر برداری 6- ترکیبی

معرفی محدوده مورد مطالعه

3-11-معرفی طرح بهشت‌آباد

طرح بهشت‌آباد، عنوانی است که برای انتقال آب از استان چهارمحال و بختیاری به استان‌های اصفهان، یزد و کرمان به کار برده می‌شود. طبق این طرح قرار است نسبت به انتقال سالانه حدود یک میلیارد و صد میلیون مترمکعب، آب به فلات مرکزی ایران اقدام شود. طرح انتقال آب بهشت‌آباد یکی از طرح‌های بزرگ انتقال میان‌حوضه‌ای محسوب می‌شود که قرار است آب را از استان چهارمحال و بختیاری به استان‌های اصفهان، یزد و کرمان انتقال دهد. این طرح در کش‌وقوس قانون‌گذاری‌ها و تحت فشار افکار عمومی استان‌های خوزستان، چهارمحال و بختیاری و نمایندگان این استان‌ها در مجلس، علی‌رغم تصویب در شورای عالی آب هنوز اجرا نشده‌است. برخی کارشناسان معتقدند اجرای این طرح، به‌طور خاص پیامدهایی منفی بر استان‌های مبدأ و به‌طور عام بر امنیت ملی دارد. کنشگری‌های سیاسی، چالش‌های امنیتی، تنش‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی حاصل از مطالعه نکردن و امکان‌سنجی نادرست طرح، از جمله مسائلی هستند که اجرای آن را ناموجه جلوه می‌دهند. طرح بهشت‌آباد با وجود مخالفت برخی از کارشناسان، مسئولان، نمایندگان و افکار عمومی مردم استان‌های خوزستان و چهارمحال و بختیاری، در شورای عالی آب تصویب شد و وزارت نیرو اعلام کرد: در هفته دولت در سال ۱۳۹۰ طرح بهشت‌آباد کلنگ زنی شد. اجرای این طرح در شرایطی تصویب شد که سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور در سال ۱۳۸۶ و مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۱۳۸۷ در گزارشی به شماره ۸۹۳۵ به این طرح اشکالات متعدد وارد نموده و آن را تأیید نکردند. مخالفان این طرح می‌گویند در این طرح فقط به منافع آن برای استان‌های اصفهان، یزد و کرمان توجه شده و به مصارف استان چهارمحال و بختیاری توجهی نشده‌است(زمانی پور و همکاران، 1395).

3-11-1-مشخصات فنی

احداث تونلی به طول حدوداً ۶۵ کیلومتر با قطر شش متر و نیز احداث یک سد مخزنی با حجم یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون مترمکعب با ارتفاع ۱۸۴ متر از جمله مشخصات اصلی این طرح است. قرار است که این تونل در اعماق بیش از ۳۰۰ متری اراضی شرق استان چهارمحال و بختیاری احداث شود. ظرفیت انتقال سالانه این تونل حدود یک میلیارد مترمکعب تخمین زده شده‌است. میزان هزینه این طرح با توجه به نظر سازمان بازرسی کل کشور بیشتر از ده هزار میلیارد تومان می‌باشد(کفایتی و همکاران، 1400).

3-11-2-دلیل طرح

این طرح در سال ۱۳۸۴ خورشیدی توسطِ مجلس، کد اجرایی خورد. در طرح اولیه، انتقال حدود یک میلیارد متر مکعب آب در دولت هشتم در نظر گرفته شده‌بود. اما با روی کار آمدنِ دولت نهم، این طرح موقتاً متوقف شد. سپس و در جریان مطالعاتِ انجام شده در دوران دولت دهم حجم انتقال آب به ۵۸۰ میلیون متر مکعب کاهش یافت. این طرح سپس توسط مشاورین فرانسوی و اتریشی ارزیابی شد. هدف اولیه از این طرح رفع کمبودِ آبِ آشامیدنی و صنعتیِ استان‌های اصفهان، یزد، کرمان و چهارمحال بختیاری بود. این طرح شامل احداث سد ذخیره‌ای-مخزنی به ارتفاع حدود ۱۸۰ متر در محل تقاطع رودخانه‌های کوهرنگ و بهشت‌آباد است. حجم مخزن این سد حدود ۱میلیارد و ۸۰۰میلیون متر مکعب است. هدف این طرح، انتقال آب از حوضه آبریز بهشت‌آباد در استان چهارمحال و بختیاری به استان‌های اصفهان، کرمان و یزد می‌باشد. طرح بهشت‌آباد در حالی است که سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران در سال ۱۳۸۶، مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۱۳۸۷ و سازمان مدیریت منابع آب ایران در تیرماه ۱۳۸۹ به این طرح اشکالات فراوانی گرفتند و آن را تأیید نکردند، زیرا بسیاری از مناطق استان چهارمحال و بختیاری از بی‌آبی رنج می‌برند و حتی در تأمین آب شرب خود با مشکلات بسیاری روبرو هستند(سلیمی و رحیمی بیستونی، 1394).

 

یافته های پژوهش :

موقعیت طرح انتقال آب به فلات مرکزی ایران در دو استان چهارمحال و بختیاری و اصفهان واقع است. ساختگاه سد، ورودی تونل و تعداد 5 دسترسی در استان چهارمحل و بختیاری قرار گرفته است. خروجی تونل و دسترسی چرمهین در استان اصفهان واقع شده است. ساختگاه سد در 1500 متری غرب روستای شیخ محمود و در فاصله حدود 2700 متر از محل تلاقی دو رودخانه کوهرنگ و بهشت‌آباد، روی رودخانه بهشت‌آباد واقع است. ورودی تونل انتقال آب به فلات مرکزی ایران بر روی شاخه بهشت‌آباد مخزن شروع می‌شود. این تونل در راستای شمالشرقی به طول حدود 65 کیلومتر در بالادست سد چم آسمان به زاینده‌رود منتهی می‌گردد. مساحت حوضه آبریز رودخانه بهشت‌آباد در محل تلاقی با رودخانه کوهرنگ برابر با 5109 کیلومتر مربع است که به دو حوضه آبریز بهشت‌آباد و کوهرنگ تقسیم می‌گردد. حوضه آبریز بهشت‌آباد با مساحت حدود 3878 کیلومتر مربع در شمال حوضه مطالعاتی واقع بوده و بخش اعظمی از دشت‌های مورد مطالعه را در برمی‌گیرد. از زیرحوضه‌های این حوضه می‌توان به حوضه آبریز رودخانه‌های کیار، جهان بین، جونقان و غیره اشاره نمود(امامی، 1391: 3). زیر حوضه بهشت‌آباد وسیعترین زیرحوضه درحوضه آبریز کارون شمالی است. این زیر حوضه در شمال شرقی حوضه آبریز کارون شمالی قرار دارد و وسیعترین دشتهاي حوضه در این زیر حوضه قرار دارند. زیر حوضه بهشت‌آباد شامل 7 دشت سورشجان، جونقان، فارسان، شهرکرد، بروجن، فرادنبه، دزك، دستگرد- امامزاده، دشت سفیددشت و شلمزار است و از نظر عوارض طبیعی، کم عارضه ترین زیرحوضه‌هاست. شهرهاي عمده استان نظیر شهرکرد، فارسان، فرخشهر و بروجن در این زیر حوضه قرار دارند و می‌توان گفت بیشترین جمعیت استان نیز در این زیر حوضه ساکن است. حوضه آبریز بهشت‌آباد که وسعت آن برابر 3881 کیلومترمربع است از جمله سر شاخه هاي حوضه کارون به شمار می‌رود که مرز آن مطابق شکل( 3-2) تقریبأ بطور کامل در استان چهارمحال و بختیاري واقع است. با آنکه این حوضه درصد نسبتأ کمی از وسعت استان چهارمحال و بختیاري (یعنی حدود 24 درصد) را به خود اختصاص می‌دهد، ولی به لحاظ منابع و مصارف آب، این حوضه اهمیت زیادي براي استان دارد. به عنوان مثال می‌توان به برخی ویژگیهاي حوضه بهشت‌آباد اشاره کرد که در بین زیر حوضه‌هاي کارون بدلیل اینکه در بخش قابل توجهی از آن اقلیم نیمه خشک است، کمترین آبدهی ویژه را داشته و در مقابل بدلیل دارا بودن دشتهاي وسیع، پتانسیل بالاي منابع خاك و تمرکز جمعیت، بیشترین نیاز آبی را دارد(رادان و همکاران، 1398: 70).

 

                                            شکل3-2-موقعیت حوضه مورد مطالعه.

 

 

 

 

 

منطقه آبخیز مدیریتی بهشت‌آباد در شمال شرق استان چهارمحال و بختیاری حدود 9/12 درصد از مساحت منطقه زاگرس مرکزی را به خود اختصاص داده است. تقریباًً 44 درصد از مساحت منطقه کوهستانی و 56 درصد بقیه به صورت دشت است. این محدوده در بخش‌هایی از شش زیر حوضه هیدرولوژیک (بروجن، سفیددشت، شلمزار، شهرکرد، فارسان و کیار) واقع شده است(حسینیان و صالحیان، 1400). همچنین تونل‌های حفر شده کوهرنگ 1 تا 3 و نیز بهشت‌آباد و مسیرهای طی شده‌انها در حوزه آبریز بهشت‌آباد، کوهرنگ و زاینده‌رود در شکل(3-3) ارائه شده است.

 

                                   شکل3-3-موقعیت تونل‌های انتقال آب به فلات مرکزی.

جدول 3-3-معرفی منطقه آبخیز مدیریتی بهشت‌آباد

معرفی محدوده مدیریتی آبخیز
تقسیمات سیاسی وجغرافیایی			ارزش کوهستان در منطقه
مساحت محدوده(هکتار)	مختصات جغرافیایی	شهرستان ها وفرمانداری ها	کارکردهای تنظیمی	کارکردهای حمایتی	کارکردهای تولیدی	کارکردهای اطلاعاتی
7/396471	20 50 تا 26 51 طول شرقی 03 32 عرض جغرافیایی	شهرستان های اصلی شامل: شهرکردبا جمعیت 340382 نفر،بخش مرکزی بروجن با جمعیت82225 نفر،بخش مرکزی کیاربا جمعیت 42540نفر وشهرستان فارسان با جمعیت93941 نفر	پالایش هوا،آب وخاک، کنترل سیلاب،بلایای طبیعی وبیولوژیک	کوهستان منطقه بهشت آباد،پناهگاه وزیست گاه ومحل زاد وولد را برای جانوران وگیاهان وحشی فراهم می نماید.	تولید اکسیژن وآب،مواد خام برای سوخت وانرژی،تعلیف دام وکوه های آلی ومنابع دارویی ،تزئینی،آرایشی وخوراکی	کوهستان منطقه بهشت آباد فرصت هایی برای تأمل وتعمق،غنای معنوی،توسعه شناخت،تفریح وتفرج وتجربه زیبایی شناختی فراهم می نمایند.لذا دارای کارکرد های فرهنگی،ارزش اطلاعات تاریخی وآموزشی است.

 

منبع: (شرکت سهامی آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری، 1398).

 

 

3-12-ویژگی‌های طبیعی

3-12-1- توپوگرافی

محدوده بهشت‌آباد به لحاظ ارتفاعی از سطوح 1655 متر تا سطوح 3730 متر را برخوردار می‌باشد که سطوح کم ارتفاع بیشتر در شمالشرق آن و سطوح پرارتفاع بیشتر در غرب و جنوبغربی آن واقع شده است(شکل3-4).

 

 

 

                                    شکل3-4- مدل رقومی ارتفاعی منطقه آبخیز مدیریتی بهشت‌آباد.

 

3-12-2-وضعیت فیزیوگرافی و خاکشناسی

در زیرحوزه های غربی روند عمومی جنوبی است و در زیر حوضه‌های شرقی روند عمومی غربی است. تیپ كوه ها و تپه ها اغلب در شمال و غرب. تیپ فلاتها وتراس هاي فوقاني در وسعتهاي كم و اغلب بصورت ديمزار. تیپ دشتهاي دامنه اي بطور پراكنده و محل زراعت آبي در جنوب و مرکز. تیپ واريزه هاي بادبزني شكل سنگريزه دار در پاي كوه ها و تپه ها و پراكنده به موازات دامنه ها در منطقه می‌باشد. مشخصات خاک مشتمل بر موارد ذیل می‌باشد:

ا-تیپ کوهپایه متشکل از مواد مادری مارنی و آهکی با خاک سبک کم عمق سنگریزه دار و با فرسایش شدید

2- فلات و تراسهای با پستی و بلندی زیاد و فرسایش بالا با خاک کم عمق سنگ ریزه دار و سنگین مناسب برای چراگاه فصلی

3- تپه های کم ارتفاع با ماسه سن گهای آهک دار با خاک عمیق تا نسبتا عمیق دارای کاربری کشاورزی(زمانی گندمانی و همکاران، 1400).

 

3-12-3-اقلیم و منابع آبی

اقلیم منطقه سردسیر و پرارتفاع کوهستانی می‌باشد و در طبقه بندي آمبرژه جزو مناطق اقليم نيمه مرطوب سرد محسوب می‌شود. سایر اطلاعات اقلیمی و بارندگی در جدول(3-4) ارائه شده است. همچنین وضعیت هیدرولوژی و کمیت آب در جدول (3-5) فراهم گردیده است.

 

جدول3-4-وضعیت هوا و اقلیم منطقه

هوا واقلیم
اقلیم محدوده مطالعاتی		تحلیل بارش			تحلیل دما					باد
معرفی اقلیم	منحنی آمبرژه	توزیع بارندگی ماهانه	تحلیل مکانی بارش سالیانه	دوره های خشکسالی وترسالی ها	تعداد روزهای یخبندان	پیشینه دما	کمینه دما	متوسط دما	جهت	سرعت
سردسیرو پر ارتفاع کوهستانی	درطبقه بندی آمبرژه:اقلیم نیمه مرطوب سرد	بیشترین بارش ماهانه مربوط به دی ماه می باشد.پس از دی ماه،آذر ماه از بیشترین بارش برخوردار است. محدوده بارش ماه های فصل تابستان کمتراز یک میلیتر می باشد.از لحاظ ایستگاهی،حداکثر بارندگی ماهانه بین ماه های آذر تا اسفند متغیر است.با حرکت از شمال وشرق به جنوب وغرب درصد بارندگی فروردین ماه به سایر ماه ها کاهش پیدا می کند که این امر به احتمال ریاد ناشی ازتأثیر عدم وجود شیب های جنوبی وارتفاعات قابل توجه در منطقه ودریافت بارندگی های همرفتی برای آنها می باشد.	میزان بارندگی سالیانه در شهرستان های این منطقه به تفکیک شامل:شهرکرد394 میلیمتر،بروجن:322/5میلیمتربخش شلمزارازکیار70/389 میلیمتر،فارسان 80/496 میلیمتر	بارندگی استان چهارمحال بختیاری بسوی دوره خشکسالی حرکت می کند،لیکن توزیع خشکسالی استان نشان می دهدکه از شرق به غرب کاهش میزان خشکسالی دیده می شود وهمچنین از شمال به جنوب نیز همین وضعیت را نشان می دهد.	متوسط مجموع تعداد روز های یخبندان سالانه برای منطقه حدود121روز است.عمومأ یخبندان ها از آبان ماه شروع شده وتا فروردین ماه به پایان می رسد.همچنین حداکثر تعداد روزهای یخبندان مربوط به دی ماه وبهمن ماه بوده ودر مناطق کوهستانیبخش عمده ماه جزء روز یخبندان محسوب می گردد.	43/20	32/2	38/11	در فصل زمستان وبهار سمت وزش بادهای غالب،جنوب غربی ودر ماه های تیر ومرداد شرقی ودر شهریور ودر تمام ماه های پاییز،جنوب غربی است.	متوسط سالانه سرعت باد برای کل منطقه 12 متر برثانیه متغیر است وعمدتأ در بخش های شمالی بیشترین مقدار در زمستان وبهار است.

منبع: (شرکت سهامی آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری، 1398).

جدول3-5- وضعیت هیدرولوژی و کمیت آب

هیدرولوژی			کمیت آب
تشریح محدوده منطقه آبخیز مدیریتی	سیستم رودخانه ای	تالاب ها	آب های زیر سطحی	آب های سطحی
زیر حوضه های این محدوده عبارتند از:در شمال حوضه های آبریز شهرکرد وفارسان از جنوب به حوضه های آبریز شلمزاروکیار در شرق وجنوب شرقی حوضه آبریز بروجن.	تعداد 10 رشته رودخانه دائمی در این منطقه وجود داردو رودخانه های اصلی عبارتند از: رودخانه کیار رودخانه خر رود رودخانه جونقان رودخانه کوهرنگ رودخانه سبز کوه رودخانه بازفت رودخانه خرسان سدهای موجود ودر دست ساخت عبارتند از :چغاخور وچشمه زنه هفشجان	شامل تالاب های: چغاخور سولقان علی آباد در مجموع حدود 14 هکتار	بیش از 373چشمه و 243 رشته قنات و 770 حلقه چاه وجود دارد وچشمه های حائز اهمیت منطقه عبارتند از: چشمه برم چشمه زنه چشمه پیر غار چشمه مایک ودر مجموع 298 میلیون مترمکعب آب برای بخش کشاورزی مصرف می شود.	حجم منابع آبی چهار محال بختیاری از حوضه کارون 5 میلیارد و 604 میلیون متر مکعب منابع سطحی است.

 

منبع: (شرکت سهامی آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری، 1398).

3-12-4-پوشش گیاهی

پوشش گیاهی و حیات جانوری کم نظیری در این منطقه وجود دارد و شرایط مناسب اقلیمی موجب افزایش تراکم و انبوهی پوشش گیاهی مرتعی شده است.

 

جدول3-6-کاربری جنگل در منطقه آبخیز مدیریتی بهشت‌آباد

درصد پوشش گیاهی،زمین لخت	مساحت وتعداد طرح های جنگلداری
از مجموع 320 هزار هکتار جنگل استان به دلیل شرایط اقلیمی وتغییر کاربری ها از گذشته سطوح جنگلی بسیار ناچیز و کمتر از یک هکتار است.	این منطقه فاقد طرح های جنگلداری است.

 

 

 

                                     شکل3-5-تیپهای گیاهی منطقه آبخیز مدیریتی بهشت‌آباد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 3-7-کاربری مرتع در منطقه آبخیز مدیریتی بهشت‌آباد

مرتع
درصد پوشش گیاهی،زمین لخت	تراکم وانبوهی پوشش گیاهی	فراوانی گونه ها	ترکیب وتیپ گیاهی	مساحت وتعداد طرح های مرتع داری	تعداد دام مراتع وپرورشی(هزار واحد دامی)
ازمجموع 908 هزار هکتارمراتع استان سطحی معادل357/145هزار هکتار در منطقه بهشت آباد قرار دارد.به عبارت دیگرحدود 37 درصد از مساحت منطقه بهشت آبادرا مرتع به خود اختصاص داده است.	مراتع متراکم حدود 25 درصد اراضی مرتعی را پوشش داده است.همچنین مراتع نیمه متراکم 9 درصد ومترانع کم تراکم 66 درصد اراضی منطقه را در بر گرفته است.	در مراتع استان ،حدود35 تیپ گیاهی عمده وبالغ بر 833 گونه گیاهی شناسایی شده است.	1. Annual grasses- Annual forbs 2.Astragalus sp. -Acantholimon    3.Astragalus -Agropyron intermedium Astragalus sp.-Anabasis aphylla.4 Astragalus sp.-Bromus tomentellus.5 Astragalus sp.-Circium bracteosum.6 Astragalus sp.-Cousinia cylindracea.7 Astragalus adsendense-Daphnae.8 Astragalus sp.-phlomispersica.9	طی دهه هفتاد خورشیدی برای کلیه مراتع منطقه در قالب سامان های عرفی اقدام به تهییه طرح مرتعداری گردید وجهت اجرا با بهره برداران قرار داد منعقد شد. لیکن مفاد طرح به اجرا در نیامد وکما کان بین تعداد دام وظرفیت مرتع عدم تعادل برقرار است.	دام سبک:279 دام سنگین:474 تک سم ها:33

 

منبع: (شرکت سهامی آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری، 1398).

3-12-5-کاربری اراضی

در این محدوده کاربری های پیشنهادی برای آمایش سرزمین با توجه به وضع موجود در جدول (3-8) مشخص گردیده و میزان اصلاحیه سهم هر کاربری تعیین گردیده است.

 

 

 

 

 

 

 

جدول3-8- کاربری های پیشنهادی برای آمایش سرزمین

 

جلوگیری از تخریب سرزمین	اولویت کاربری اراضی بر مبنای پهنه بندی اکولوژیک منطقه
توسعه معیشت های جایگزین وپایدار	کاربری اراضی	مساحت(هکتار)	مساحت(هکتار)	درصد اراضی
*کمک به بهره برداران محلی برای توسعه مهارت هایی که به آنها پس از کنار گذاشتن معیشت ناپایدار نیاز دارند. *ایجاد ابتکارات وفعالیت های درآمد زادر زمینه آگرو فارستری،آبزی پروری وزنبور داری وارائه آموزش های فنی وحرفه ای وارتقاءی همکاری کشاورزان وافزایش امنیت غذایی وحمایت از گردشگری پایدار وسبز *برنامه ریزی برای توسعه زیر ساخت های ضروری ،افایش کیفیت وباردهی محصولات غذایی ومعرفی محصولات پر ثمر پول ساز سازگار با محیط زیست *گسترش دسترسی به بازار برای کسب وکارهای تجاری کوچک که توسط خود کشاورزان اداره شوند. *ارزیابی تأثیر فعالیت های توسعه جایگزین وتعهد به معیارهای افزایش برنامه های معیشت جایگزین *ارزیابی دست اندرکاران وشناسایی نخبگان محلی *تعامل با جامعه معلمان،کارشناسان وشورای اسلامی روستا *رویکرد برنامه ریزی پایین به بالای پروژه به عنوان مدلی موفق در راستای احیای مشارکتی مراتع تخریب شده * توجه به پیوند ارگانیک وسیستماتیک شهروروستا در چارچوب برنامه ریزی فضایی به جای برنامه ریزی کاربری زمین وکالبدی *شکل گیری سکونت گاه های زیست پذیر وبا کیفیت برای تنوع بخشی به نقش های روستایی،ایجاد جامعه خود اتکاء،کارآفرین،توانمند وبا معیشتی پایدار *توان افزایی مناسب مردم روستایی برای ایفای نقش در تصمیم سازی وبهبود شرایط زندگی خودشان		وضع موجود	پیشنهادی	پیشنهادی
	احیا وبازسازی منابع طبیعی	00/0	3/15624	94/3
	حفاظت	40/7369	32/26358	65/6
	مناطق تحت مدیریت محیط زیست	23/34075	23/34075	6/8
	آبخیز داری	00/0	36/8045	03/2
	مدیریت مرتع	82/163853	72/116527	39/29
	زراعت آبی وباغ	65/168340	99/177740	85/44
	کشت دیم	10/4992	19/6843	73/1
	آبزی پروری	29/8014	38/1430	36/0
	توریسم		57/1797	45/0
	مدیریت منابع آب	91/1811	33/14	004/0
	توسعه	29/8014	29/8014	02/2

 

منبع: (شرکت سهامی آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری، 1398).

 

 

                           شکل3-6- اولویت کاربری اراضی در منطقه آبخیز مدیریتی بهشت‌آباد.

 

3-12-6-ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی و جمعیت

جمعیت محدوده حدود 559088 هزار نفر می‌باشد و 86/39 درصد از کل جمعیت ساکن کوهستان زاگرس مرکزی را شامل می‌شود. در این محدوده 100 سکونتگاه روستایی و 22 سکونتگاه شهری وجود دارد (بروجن، فرادنبه، سفیددشت، نقنه، شهرکرد، فرخ شهر، هفشجان، کیان، طاقانک، ناقج، بن، وردنجان، سامان، سورشجان، سودجان، فارسان، باباحیدر، جونقان، پردنجان، شلمزار، گهرو، دستنا)(حسینیان و صالحی، 1400).

 

 

 

 

 

 

 

 

                                  جدول3-9- جمعیت شناسی منطقه آبخیز مدیریتی بهشت‌آباد

 

تعداد خانوارها

بعد خانوارها

مهاجرت به ویا از منطقه

معیشت ورفاه

تحصیلات

دارایی ها

سامانه ایلی

تعداد

تعداد

تعداد مهاجران وارد شده(نفر)

علل

منابع مختلف مالی خانوارها

میزان درآمد ماهانه

میزان هزینه های خانوار

دسترسی به آب تصفیه شده

میزان تحصیلات اعضاء خانوار

تحصیلات در روستا

محل تحصیل

تعداد وسایل وادوات کشاورزی در منطقه

میزان زمین کشاورزی هر خانوار

سطح مرتع هرخانوار دامدار(هکتار)

جامعه عشایری موجود در منطقه از عشایر بخش هفت لنگ بختیاری تشکیل می شود.

155300

معادل 36 با نسبت جمعیتی زنان نسبت به کل جمعیت:55/49./.

18483

اکثرأ به دلیل ادامه تحصیل وبعضأ بدلیل بیکاری

استقراض فامیلی

حدود 10 میلیون ریال در ماه

حدود5/15میلیون ریال در ماه

تعداد 18 روستا از 55 روستای دارای سکنه دائمی:معادل33 درصد

نرخ با سوادی شهرستان شهرکرد معادل45/97 درصد است.

ابتدایی6/44 درصد

تمامی دوره روستاییان وبیش از دو سوم دوره راهنمایی آنان در روستا برگزار می شود.

ماشین آلات: 1738 دستگاه

7/15

3/138

راهنمایی:3/25 درصد

دیپلمه:5/17 درصد

ادوات:9223

 

                               منبع: (شرکت سهامی آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری، 1398).

 

3-13-بررسی وضعیت طرح انتقال آب بین حوضه‌ای بهشت‌آباد به زاینده‌رود

بر پایه مطالعات انجام‌شده «اجرای طرح ازنظر بیلان آبی حوزه رودخانه کارون تأثیری بر طرح‌های پایین‌دست از نظر مصرف آب نخواهد داشت»... «اما کاهش آبگذری از نیروگاه‌های برقابی پایین‌دست و کاهش توان تولید نیروگاه‌ها را در پی خواهد داشت»... بااجرای طرح‌های انتقال آب از میزان برق تولیدی به طور متوسط سالانه در حدود 18/9 درصد کاسته خواهد شد(درافشان و همکاران، 1395). «همچنین بلندمدت بودن تداوم این اثرات در مرحله بهره‌برداری وزن اثرات مثبت طرح را به نسبت اثرات منفی آن به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای فزونی می‌بخشد!». «با توجه به تعدد اثرات مثبت طرح و اینکه عمده‌ترین مزایای حاصل از طرح متوجه جوامع انسانی بهره‌مند از آب می‌شود و همچنین در راستای حفظ موجودیت استان‌های اصفهان و یزد و کرمان، جلوگیری از توسعه کویر، کاهش میزان مهاجرت و افزایش امنیت منطقه، اجرای طرح منوط به اجرای تمهیدات کنترلی و برنامه پایش قابل‌اجرا هست». شرکت زایندآب افزایش امنیت منطقه را از اثرات مثبت طرح دانسته است. این در حالی است که طرح‌های انتقال آب غالباً امنیت ملی را به خطر انداخته‌اند. این مشکل در ارومیه و خوزستان به‌خوبی مشهود است. طرح انتقال آب بهشت‌آباد دارای 580 میلیون مترمکعب مجوز انتقال آب به فلات مرکزی ایران می‌باشد(باقری، 1396: 1).

طرح انتقال آب بهشت‌آباد از سرشاخه های کارون در استان چهارمحال و بختیاری  به استانهای اصفهان، یزد و کرمان علاوه بر اینکه اجرای این طرح به بحران بیش از پیش آب در استان خوزستان دامن می زند، در حالی اجرا می‌شود، که طبق نظر کارشناسان در صورت محاسبۀ و کسر میزان آب مورد نیاز محیط‌زیست در حوضه بهشت‌آباد، واقعاً آبی جهت انتقال باقی نمی ماند و جالب اینکه دشت‌های شهرکرد، سفیددشت و بروجن ـ فرادنبه که در شمار «دشت‌های ممنوعۀ بحرانی» محسوب می‌شوند، در حوضه آبریز بهشت‌آباد واقعند؛ بحران آب در حوضه بهشت‌آباد تا حدی است که آب مورد نیاز صنایع شهرکرد (مرکز استان) و سفیددشت ـ فرادنبه با تانکر تأمین می‌شود و شهرهای بروجن، فرادنبه، سفیددشت، کیان و فرخشهر با قطعی آب در شبانه روز مواجه اند و شهر بروجن به عنوان یکی از شهرهای پرجمعیت استان واقع در حوضه بهشت‌آباد به مدت یازده ساعت در شبانه روز با قطعی آب مواجه است و این در حالی است که بخش قابل توجهی از بهترین آبهای جاری سرچشمه گرفته از استان چهارمحال و بختیاری (حوضه زاینده‌رود) در استان خشک و کویری اصفهان با رویکرد «مصرف نامعقول» در مزارع برنجکاری و در کارخانه ها و صنایع مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند، به گونه ای که بر اساس گزارشات اعلام شده، صنایع فلز و آهن، صنایع نیروگاهی و صنایع نفتی و شیمیایی مستقر در استان اصفهان، به ترتیب در رتبه های اول تا سوم، بیشترین آب اختصاص یافته به بخش صنعتی این استان خشک و کویری را مصرف می‌کنند، به گونه ای که بر اساس برآورد انجام شده در سال 1385، به عنوان مثال مصرف سالانۀ آب مجتمع فولاد مبارکه 40000000 متر مکعب و مصرف سالانۀ ذوب آهن اصفهان 31536000 متر مکعب برآورد شده است و مجموع آب مصرفی 14 کارگاه از صنایع موصوف برابر با حدود 108000000 متر مکعب در سال بوده است و از قرار معلوم مسئولین استان، برنامه ای در خصوص مهار این رویۀ تفریط آمیز آب در آینده نداشته و پیش‌بینی می‌شود، تا سال 1410 صنایع موصوف در استان اصفهان همچنان در حال توسعه و مصرف آب آنها نیز در حال افزایش خواهد بود، زیرا بر اساس پیش‌بینی بعمل آمده در سال 1410 مصرف آب سالانۀ مجتمع فولاد مبارکه 50000000 متر مکعب و ذوب آهن اصفهان 35450000 متر مکعب در سال خواهد بود و تعداد صنایع موصوف از 14 به 34 و میزان کل آب مصرفی سالانه اینگونه صنایع، از 108000000 متر مکعب به 246386600 متر مکعب افزایش خواهد یافت. آشفتگی در مدیریت امور آب تا حدی است که از یک طرف با اجرای طرح بهشت‌آباد قرار است سالانه 580 میلیون متر مکعب از آبی که در این حوضه موجود نیست!! به حوضه زاینده‌رود (در حوالی باغ بهادران) وارد شود و از طرف دیگر به دلیل بحران حاکم بر آب شرب مورد نیاز شهرها و روستاهای واقع در حوضه بهشت‌آباد (از جمله شهرکرد، فرخشهر، سفیددشت، فرادنبه، بروجن و غیره... ) مقرر است با اجرای طرح آبرسانی بن ـ بروجن آب شرب مورد نیاز شهرهای موصوف از حوضۀ زاینده‌رود به حوضه بهشت‌آباد منتقل شود!! و با وجود اینکه کارشناسان داد سخن سر می دهند که به دلیل خشکسالی مستمر و طولانی مدت در سالهای اخیر، میزان آب جاری در رودخانه بهشت‌آباد به حداقل میزان رسیده و اگر نیاز زیست‌محیطی محاسبه شود، آبی جهت انتقال باقی نمی ماند، با کمال تعجب نه تنها گوش شنوایی از وزارت نیرو مشاهده نمی‌شود، بلکه با تحمیل هزینه‌های هنگفت به اقتصاد کشور از استانهای کرمان و یزد با رؤیای آب بهشت‌آباد لوله اندازی در مسیر انتقال آب شروع شده است. اختلافات بالقوه و بالفعل تقسیم آب در استان های گیرنده، اثرات متعدد و ناگوار اجتماعی ملهم از طرح، انتقال آب محملی برای جغرافیای انتخابات، حساسیت های جغرافیای سیاسی اقوام و بروز شکاف های هویتی و قومی و در نهایت کنشگری های سیاسی متأثر از طرح بهشت‌آباد توسط مردم و مسئولین از جمله پیامدهای هیدروپلیتیکی آن میباشد(ذکی و کیانی، 1393).

نتیجه گیری :

بر مبنای نتایج به دست آمده از فرضیه اول می‌توان گفت که انتقال آب از حوضه‌های آبریز استان چهارمحال و بختیاری تاثیرات مثبت و منفی زیادی را در جنبه های مختلف اقتصادی و اجتماعی در برداشته و دارد و در این زمینه نیازمند بررسی و نیازسنجی و شناسایی تمامی جنبه های مختلف آن از طبیعی تا انسانی می‌باشد به گونه ای که انتقال آب هر چند در مقصد می‌تواند زمینه ساز توسعه کشاورزی و صنعتی زیادی شود اما در مبدا می‌تواند زمینه ساز کاهش آب در مصارف مختلف و حتی دست اندازی و تغییر مسیر آب های زیرزمینی با توجه به ایجاد تونل‌های مختلف و ضربه های مختلف اصابت شده در مسیرهای آب و تغییر در مسیر آب قنات ها و چشمه‌ها شود و حتی برای مناطق زیردست حوضه نیز زمینه ساز ایجاد بحران های آب شود. همچنین به لحاظ اجتماعی می‌تواند زمینه ساز درگیریهای بین حوضه‌ای و استانی شود که تا حدودی هم شاهد آن هست، اما چنانچه این طرح‌ها به خوبی سنجیده شود، مزایا و معایب آن به خوبی برای مناطق مبدا و مقصد توضیح داده شود، سودهای ناشی از طرح انتقال آب بخشی به مناطق مبدا تخصیص یابد و بسیاری از موارد دیگر، نه تنها زمینه ساز بحران های اجتماعی و اقتصادی نخواهد شد، حتی توسعه اقتصادی و اجتماعی را در هر دو منطقه در پی خواهد داشت.

بر مبنای نتایج به دست آمده از فرضیه دوم می‌توان بیان داشت که از دیگر چالش‌هایی که طرح‌های انتقال آب میان حوضه‌ای در دو استان اصفهان و چهارمحال و بختیاری در پی خواهد داشت و در صورت سنجیده نشدن کلیه عوامل، چالش‌های اقتصادی می‌باشد که هزینه‌های انتقال آب از بودجه ملی بوده و در صورت سنجیده نشدن کلیه عوامل، عواقب آن برای کلیه مناطق به ویژه مردم حوضه مبدا بوده و همچنین باید سود ناشی از طرح‌های انتقال آب برای مصارف کشاوری و صنعتی و.... حتما باید برای مردمان چهارمحال و بختیاری مدنظر قرار گیرد و جهت بهره وری مناسب آب باقیمانده در حوضه مبدا از شیوه های نوین آبیاری و بهره وری آن استفاده شود.

بر مبنای نتایج به دست آمده از فرضیه سوم می‌توان بیان داشت که طرح‌های انتقال آب میان حوضه‌ای چنانچه از ابعاد مختلف مورد بررسی و واکاوی قرار نگیرد و تنها منافع اقتصادی مدنظر باشد، به تبع بحران ها و چالش‌های اجتماعی را سبب خواهد شد که این امر در زمینه نگرش های منفی مردم مبدا نسبت به مقصد شده و حتی با توجه به کاهش آب برای مصارف کشاورزی و دامداری زمینه ساز مهاجرت های گسترده از حوضه مبدا خواهد شد. همچنین فعالیت های کشاورزی با توجه به کاهش منابع آبی در حوضه‌های زیردست، سبب نابودی آنها خواهد شد و همچنین دسترسی به منابع آبی سالم را در مبدا و حوضه‌های زیردست آن با چالش روبرو خواهد ساخت.

نتایج به دست آمده از این فرضیه با نتایج تحقیق جوانمردی (1394) کهدر مقاله­ای با عنوان انتقال آب بین حوضه­ای و چالش­های اقتصادی اجتماعی و امنیتی آن در استان خوزستان پرداخت، همسو بوده و نتایج نشان داد که یکی از بزرگترین چالش­های قرن حاضر آب است، که می‌تواند در آینده بسیار نزدیک منشا تحولات مثبت و منفی بسیاری در جهان باشد. همچنین معیارهای یونسکو در جهت طرح‌های انتقال آب بین حوضه­ای عبارت است از: 1- ناحیه مقصد بایستی، در صورت استفاده از منابع جایگزین تامین آب و تمامی اقدامات منطقی برای کاهش تقاضای آب، باز هم در تامین نیازهای فعلی و پیش‌بینی شده، کمبود جدی داشته باشد. 2- توسعه آتی حوضه مبدا نبایستی به سبب کمبود آب، با محدودیت چشمگیر روبه رو شود. اگر حوضه مقصد، زیان­های وارده به حوضه مبدا را جبران کند، طرح انتقال ممکن است توجیه پذیر باشد.

 

منابع

1.       ابراهیم‌‌زاده، عیسی. (1393). آمایش سرزمین و نقش آن در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، تهران.

2.       افضلی، علی اکبر و احمدی، آزاده، 1395، بررسی طرح انتقال آب با کمک پویایی سیستم و تئوری بازی ها، مطالعه موردی: طرح بهشت‌آباد، ششمین کنفرانس ملی مدیریت منابع آب ایران، سنندج.

3.       امامی، سید ‌نعیم. (۱۳۹۱). چالش‌های زمین‌شناختی پروژه‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای (مطالعۀ موردی: طرح انتقال آب بهشت‌آباد به فلات مرکزی)‌، همایش ملی انتقال آب بین‌حوضه‌ای (چالش‌ها و فرصت‌ها)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد.

4.       امیرنژاد، حمید و حسینی، ساره و حجازی، نعمت. (1400). ارزیابی پیامدهای انتقال آب رودخانه ارس به دریاچه اورمیه در دشت مغان، فصلنامه اقتصاد کشاورزی، دوره: 15، شماره: 2.

5.       امیرنژاد حمید، حسینی ساره، صابری مصطفی. (1399). بررسی پیامدهای مثبت و منفی طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای. پ‍‍ژوهشنامه مديريت حوزه آبخيز. ۱۱ (۲۲): ۲۷۲-۲۶۳.

6.       امیری، شهرام، زیرکی، محمدرضا. (1396). بررسی مدیریت منابع آب در حوزه آبریز شرق کشور در راستای توسعه و امنیت پایدار، فصلنامه جغرافیای نظامی و امنیتی، دوره2، شماره3، صص66-45.

7.       امیری، علی و منصوری، زهره. (1399). تحلیل بازنمایی رسانه ای پیامدهای امنیتی انتقال آب در استان خوزستان، همایش ملی ابعاد نظری و کاربردی توسعه و امنیت پایدار مناطق مرزی با رویکرد آمایشی، مشهد.

8.       باقری، روح ا... ، 1396، ارزیابی انتقال بین حوضه‌ای آب وانتقال بین حوضه‌ای جمعیت در طرح بهشت‌آباد، دومین کنفرانس ملی هیدرولوژی ایران، شهرکرد.

9.       برقی، حمید، قنبری، یوسف. (1389). بحران منابع آب، چالش اساسی جهان اسلام، چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام، تهران.

10.       بخشی، مریم. (1393). آب و امنیت، همایش ملی آب، انسان و زمین، تهران.

11.       پورمند، محمدعلی و محمدی احمدمحمودی، پیمان. (1396). بررسی مشکلات انتقال آب بین حوضه‌ای با رویکرد آمایش سرزمین( مطالعه موردی: حوضه‌های زاینده‌رود و کارون)، دومین همایش ملی مدیریت منابع آب نواحی ساحلی، ساری.

12.       تسلیمی بابلی، امین، رنج­پور، رضا، صادقی، سیدکمال. (1395). امنیت آب در ایران، پنجمین کنفرانس ملی مدیریت، اقتصاد و حسابداری، تهران. میان­آبادی، حجت، قریشی، سیده زهرا. (1400). بازتعریف مؤلفه‌های امنیت آبی، نشریه تحقیقات منابع آب ایران، دوره17، شماره1، صص42-13.

13.       تیموری یگانه، مریم. (1401). مروری بر طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای در جهان و تاثیر آن بر عوامل محیطزیستی، اقتصادی و اجتماعی، دو فصلنامه آب و توسعه پایدار، دوره: 9، شماره: 2.

14.       جوانمردی، منوچهر. (1394). انتقال آب بین حوضه‌ای و چالش‌های اقتصادی اجتماعی و امنیتی آن در استان خوزستان، دهمین سمینار بین‌المللی مهندسی رودخانه، تهران.

15.       حافظی­زاده، سولماز، علیخانی، امیر، هاشمی، غلامرضا، الماس­پور، فرهاد. (1389). اهمیت انتقال آب حوضه به حوضه در کاهش بحران آبی مناطق و ملاحضات وچالش­های پیش روی آن، همایش علمی چالش آب در استان قم، تهران.

16.       رادان، احمدرضا، داوودی، ابراهیم، ربیعی، ابراهیم. (1398). بررسی پیامدهاي انتظامی انتقال آب بهشت‌آباد چهارمحال و بختیاري به زاینده‌رود اصفهان، فصلنامه علمی دانش انتظامی چهارمحال و بختیاري، سال هفتم، شماره بیست وهفتم، پاییز، صص 82-61.

17.       حسنیان، سعید و صالحیان، سعید. (1400). تغییرات کاربری زمین در حوضه زاینده‌رود بین سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۲، ششمین همایش بین‌المللی دانش و فناوری علوم کشاورزی، منابع طبیعی و محیط‌زیست ایران، تهران.

 

 

18.       method. Value of water research report, IHE Delft, Netherlands, No 5. 1-48.

19.       Akron, A. , Ghermandi, A. , Dayan, T. and Hershkovitz, Y. 2017. Interbasin water transfer for the rehabilitation of a transboundary Mediterranean stream: An economic analysis. Journal of Environmental Management. 202: 276-286.

20.       Araral, E. and Y. Wang. 2013. Water demand management: review of literature and comparison in South-East Asia. J. Water Resou. Dev. 29 (3): 434-450.

21.       Aronsson-Storrier, M. (2017). “Sanitation, human rights and disaster management”. Disaster Prevention and Management, Vol. 26, Issue. 5, 514-525.

22.       management and governance in Canada: an innovative Plan-Do-Check-Act (PDCA) framework for a safe drinking water supply. Environmental Management, 60(2), 243-262. ‏

23.       Balali, H. , & Viaggi, D. (2015). Applying a System Dynamics Approach for Modeling Groundwater Dynamics to Depletion under Different Economical and Climate Change Scenarios. Water, 7: 5258-5271.

24.       Biswas, Asit Kb(2009),North American Water Transfers: An Overview. In Interregional Water Transferd, Editors, G. N. Golubev and A. K Biswas, pergamon press,Oxford, pp. 79-90.

25.       Biswas, Asit K, Zuo Dakang, James E. Nickum and Liu Changming, (2003); Long Distance Mass American Transfers of Water: A Chinese Case Study and International Experiences.

26.       Boddu, M. , T. Gaayam and V. G. M. Annamdas. 2011. A review on Inter-basin transfer of Water IPWE 2011. In: Proceeding of 4th International Perspective on Water Resources and the Environment, National University of Singapore (NUS), Singapore. Session on: Interbasin transfer of water, Bruk S. , Interbasin Water Transfer. Conference Report. J. Water Policy 3: 167–169.

27.       Cabo, F. , Erdlenbruch, K. , & Tidball, M. (2014). Dynamic management of water transfer between two interconnected river basins. Resource and energy economics, 37, 17-38. ‏

28.       Cai S, Sun L, Liu Q, Ji Y and Wang H (2021) Research on the Dispatching Rules of Inter-Basin Water Transfer Projects Based on the Two-Dimensional Scheduling Diagram. Front. Earth Sci. 9: 664201.

29.       Cai, X. (2008). Water stress, water transfer and social equity in Northern China—Implications for policy reforms. Journal of Environmental Management, 87(1), 14-25. ‏

30.       Cambray, J. A. and R. A. Jubb. 2017. Dispersal of fishes via the orange-fish tunnel. J. Limnolo. Soc. South. Afric. 3(1): 33-35.

31.       Car, M. 2013. The influence of water level fluctuation on the drift of Simulium chutteri Lewis, 1965 (Diptera, Nematocera) in the Orange River, South Africa. J. Veterin. Res. 50(3): 173- 177.

32.       Chapagain, P. S. , Ghimire, M. , & Shrestha, S. (2019). Status of natural springs in the Melamchi region of the Nepal Himalayas in the context of climate change. Environment, Development and Sustainability, 21(1), 263–280.

33.       Chapman, A. , & Darby, S. (2016). Evaluating sustainable adaptation strategies for vulnerable mega-deltas using system dynamics modelling: Rice agriculture in the Mekong Delta's An Giang Province, Vietnam. Science of the Total Environment, 559: 326-338.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

An Analysis of Inter-Basin Water Transfer in Isfahan, Chaharmahal and Bakhtiari Provinces

 

 

 

 

Abstract

Water is the most precious wealth available to mankind; Especially in the dry areas of the country, which covers a huge area of our country. At the national level, a large share of investments is spent on infrastructure and infrastructure and improving the management of water resources and its transmission. These mentioned factors will show the importance of the water sector and economic and social security at the national level. One of the inter-basin water transfer projects that is being studied and implemented is the transfer of water from Beheshtabad to Zayandehroud. Beheshtabad project is the name used to transfer water from Chaharmahal and Bakhtiari provinces to Isfahan, Yazd and Kerman provinces. The purpose of this article is to analyze the situation of inter-basin water transfer in Isfahan, Chaharmahal and Bakhtiari provinces, which has been collected using descriptive-analytical research method and using library resources and internet sites. The results of the findings show that most experts believe that the implementation of this plan has negative consequences on the provinces of origin in particular and on national security in general. Political activism, security challenges (ethnic conflicts), social, economic and environmental tensions resulting from not studying and incorrect feasibility of the plan are among the issues that make the justification of its implementation appear unjustified.

 

Key words: Inter-Basin Water Transfer, Isfahan Province, Chaharmahal and Bakhtiari Province

 

---

[1]   Balali Viaggi &

2Chapman Darby &

[2] 3 FAO

[3]  

[4]  

[5] 1 Kuokkanen

2 Chapagain & et al 

[6] 3 Aronsson-Storrier

[7] 1cai

[8] Atal-1  & Nap

 Werkagotamreng  & Kalaki

Cabo-3

  Ma & et al-4  

[9]  

[10]  

 

[11] Essenfelder  & Giupponi-1

Ma & et al-2

[12]  

[13]  

---