تحلیلی بر روند تغییرات کاربری اراضی و فرصت‌ها و موانع پیشرفت و رشد شهری(مطالعه موردی: شهر زابل)
الموضوعات :
محسن احد نژاد روشتی
1
(دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان)
اشرف عظیم زاده ایرانی
2
(دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران)
سعید نجفی
3
(گروه جغرافیا، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران)
الکلمات المفتاحية: سیستم اطلاعات جغرافیایی, مدل هلدرن, تغییرات کاربری اراضی, شهر زابل,
ملخص المقالة :
هدف اصلی این تحقیق تحلیلی برروند تغییرات کاربری اراضی و ارزیابی فرصت‌ها و موانع پیشرفت و رشدشهر زابل می باشد.بدین منظور تصاویر ETM، TIRS و OLI ماهواره لندست5، 7 و 8 در بازه زمانی 1394-1365 انتخاب گردید.سپس شاخص ها در دوگروه عوامل داخلی و خارجی طبق نظرکارشناسان دلفی استخراج گردید.نتایج نشان داد که در شهر زابل بیشترین تغییرات کاربری اراضی؛در بخش اراضی کشاورزی به اراضی ساخته شده به خاطر افزایش جمعیت و نیاز به مسکن و سایر کاربری های مورد نیاز شهری صورت گرفته است.به طوری که در طی 29 سال مورد مطالعه،اراضی ساخته شده از 2578.10 هکتار درسال 1365 به 3419.92 هکتار درسال 1394رسیده است.همچنین نتایج حاصل از مدل هلدرن درشهر زابل نشان داد که درفاصله ی سال های 1365- 1394 حدود 85 درصد از رشد فیزیکی شهر،مربوط به رشد جمعیت و 15 درصد رشد،مربوط به رشد افقی و اسپرال شهر بوده است که به کاهش تراکم ناخالص جمعیت و افزایش سرانه ی ناخالص زمین شهری منجر شده است.شهر زابل از نظر عوامل داخلی وخارجی دچار ضعف بوده اما شدت آن درعوامل خارجی بیشتر بوده،اما با توجه به تهدیدهای جدی،شهر زابل با ضعف روبه رو بوده و نوع استراتژی آن از نوع تدافعی نیز حاصل شده است.بدین ترتیب می توان گفت توسعه شهر زابل طی سالهای 1394-1365 نامتوازن بوده که نشانگر تغییرات بی رویه اراضی کشاورزی به ساخته شده که نیازمند هدایت،رشد و توسعه شهر با برنامه های مطلوب است.به عبارتی درکنار تامین احتیاجات مسکن و سایر خدمات مورد نیاز شهرها از ساخت و سازهای بی رویه جلوگیری کرد.
1. احدنژاد روشتی، محسن و همکاران (1390)، ارزیابی و پیش بینی گسترش فیزیکی شهرها با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای چندزمانه و سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی شهر اردبیل، 1363-1400)، فصنامه آمایش محیط، شماره 15، صص108-124.
2. ابراهیم زاده، عیسی و همکار(1388)، تحلیلی بر الگوی گسترش کالبدی – فضایی شهر مرودشت با استفاده از مدل‌های آنتروپی شانون و هلدرن و ارائه الگوی گسترش مطلوب آتی آن، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 69، پاییز، صص 138-123.
3. بمانیان، محمدرضا و همکاران(1387)، نظریه‌های توسعه کالبدی شهر، تهران، انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
4. حکمت‌نیا، حسن و همکار(1385)، کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه‌ای، چاپ اول، تهران، انتشارات علم نوین.
5. روستایی، شهریور و همکاران(1393)، سنجش فضایی گستردگی شهری با تاکید بر تغییرات کاربری اراضی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای چندزمانه (مطالعه موردی: ارومیه)، نشریه علمی – پژوهشی جغرافیا و برنامه ریزی، سال 18، شماره 50، صص 206-189.
6. فردوسی، بهرام(1384)، امکان سنجی و کاربرد سیستم پشتیبانی تصمیم گیری در توسعه‌ی فیزیکی شهر، نمونه موردی شهر سنندج، پایانامه‌ی کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه تربیت مدرس.
7. مشکینی، ابوالفضل(1386)، مجموعه مقالات پایداری و شهر، انتشارات صفوی، زنجان.
8. مرصوصی، نفسیه و همکاران(1391)، تحلیلی بر الگوی تحولات کالبدی – فضایی شهر الوند با استفاده از مدل‌های آنتروپی شانون و هلدرن و ارائه الگوی توسعه مطلوب شهر در آینده، چشم انداز جغرافیایی (مطالعات انسانی)، سال هفتم، شماره 19، تابستان. صص72-59.
9. مهندسین مشاور شهرساز و معمار طاش(1386)، طرح جامع شهر زابل، وزارت مسکن و شهرسازی استان سیستان و بلوچستان، زمستان.
10. Adey, P., (2004). Secured and Sorted Motilities: Examples from the AirPort, Surveillance and Society. 1(4).
11. Bigo, D., (2002). Security and Immigration: Towarded a Critique of The Govern mentality of Unease, Alternatives: Global, Local, Political. 27(1) supplement.
12. Beck, Roy et, al (2003), Outsmarting Smart Growth, Population Growth, Immigration, and the Problem of Sprawl, Center for Immigration Studies, Washington.
13. Batisani, N., & Yarnal, B. (2009). Urban expansion in Centre County, Oennsylvania: Spatial dynamics and landscape transformations, Applied Geography, 29, 235-249.
14. Christopher, S & Miller, Robert Balastad(1999), Monitoring the Urban Environment from Space, Lambert Doherty Earth Observatory, Columbia University, Palisades, NY, USA.
15. Che, Q., Duan, X., Guo, Y., Wang, L., & Cao, Y. H. (2011). Urban spatial expansion process, pattern and mechanism in Yangtze River Delta. Acta Geographica Sinica,66(4)m 446-456(in Chinese).
16. Deng, J., Li, J., Yu, L. & Wang, K. (2008). Dynamics of land use landscape pattern in Hangzhou City during its rapid urbanization. Chinese Journal of Applied Ecology,19(9), 2003-2008(in Chinese).
17. EEA, (2006), Urban Sprawl in Europe, The ignored challenge, European Environmental Agency Report 10/2006.
18. Ewing, R., (1997), Is Los Angeles-style sprawl desirable? J. Am. Plan, Assoc.63(1).107-126.
19. Ewing, R,. Pendall, R,. Chen, D,. (2003a). Measuring Sprawl and Its Impacts. Smart Growth American. Washington, DC.
20. Foley, J.A et al (2005), Global consequences of land use.Science, No.309,570-574.
21. Foley J, et al(2011), Solutions for a cultivated planet. Nature, 478,337-342.
22. Ginkel,V.H(2010), Sustainable Urban Futures: Challenges and Opportunities. Paper Presented at School of Humanities, Universiti Sains Malaysia, Penang. May17.
23. Guo, R., (2005). Cross-Border Resource Management Theory and Practice, Elsevier, London. (3th Ed.).
24. Gomez- Antonio, M., Hortas-Rico, M,. Li, L.,(2014), The Causes of Urban Sprawl in Spanish Urban Areas: A Spatial Approch (No. 1402). Universidade de Vigo, GEN-Governance and Economics Research Network.
25. Glaster, G., Hanson, R,. Ratcliffe, M. R,. Wolman, H., Coleman, S., Freihage, J., (2001), Wrestling Sprawl to the ground: defining and measuring an elusive concept, Housing Policy Debate12(4),681-717.
26. Gill, J,. (2008), The Effect of Urban Sprawl on Sydneys Peri-Urban Agricultural Region. Society. Environmental Policy and Sustainability.
27. Han, J. Hayashi, Y. Cao, X. Imura, H(2009). Application of an integrated systemdynamics and cellular automata model for urban growth assessment : A case study of Shanghai. China Landscape and Urban Planning. www.elsevier.com.
28. Hasse, J, E,. Lathrop, R. G,. (2003), Land resource impact indicators of urban sprawl, Appl. Geograph, 23(2), 159-175.
29. J.A,G, Jaeger et .al (2010), Suitability criteria for measures of urban sprawel/ Ecological Indicators. 406-397,10.
30. Ji, W,. Ma,. J., Twibell, R. W., & Undrhill, K. (2006), Chracterizing urban sprawl using multi-stage remote sensing images and landscape metrics. Computers, Environment and Urban Systems, 30(6),861-879.
31. Kaya. S, Curran, P, J, (2006), Monitoring urban growth on the European side of the Istanbul metropolitan area, International Journal of applied earth observation and geoinformation 25-18, 8.
32. Kung, W., Zheng, S., Zhang, Y., & Sheng, Y. (2005). Analysis of urban land utilizationspatial expansion mechanism in Changchun City since 1900. Acta GeographicaSinica, 60(5), 841–850 [in Chinese].
33. Lubowski, R.N., et al (2006), Major Use of Land In The United States, Economic Information Bulletin No, (EIB-14).
34. Liu, S,. Wu, C., & Shen, A, (2000). GIS-based model of urban land use growth in Beijing, Acta Geographica Sinica,55,407-416(in Chinese).
35. Mousavi, M. N, & Zanghiabadi, A., (2012). Development Planning Border Cities, Case Study: West of Azarbaijan Province, Shariah Toos Publications, (1th Ed.). (in persian)
36. Mu, F. (2007), Space-time evolution analysis on urban space morphology in Guangzhou, Journal of Information Science of the Earth, 9(5), 94-98.
37. Sermak, A. B., (2007). Theoretical Deliberations on Frontier location of Cities, Bulletin of Geography (Socio-Economic Sires), No, 7.
38. Shi, P., Chen. J., & Pan, Y. (2000). Land use change mechanism in Shenzhen city. Acta Geographica Sinica, 55, 151-160(in Chinese).
39. Tewolde, M. G,. Cabral, P,.(2011), Urban sprawl analysis and modeling in Asmara, Eritrea, Remote Sens.3(10), 2148-2165.
40. Weng, Q. H, (2002), Land use change analysis in the Zhujiang Delta of China using satellite remote sensing, GIS and stochastic modeling, Journal of Environmental Management, 64, 273-284 (in Chinese).
41. Wang, A., Zhange, G., & Geng, X. (2010). Research on Urban Landscape Dynamics of Zhengzhou City during1988-2002. Research of Soil and Water Conservation,17(2), 190-194.
42. Xu. X,. Min, X., & Tian, Z,. (2010). Simulation and prediction of urban expansion in Shanghai City based on GIS and LTM Model. China Population, Resources and Environment,20(5),136-139(in Chinese).
43. Yang, Y,. Jingnan, Su, W., & Zheng, G. (2005), Research on the dynamic change of landscape pattern in Nanjing based on RS and GIS, Journal of Resources and Environment in Yangtze River Basin, 14(1), 34-39.
44. Yin, Z. Y., Stewart, D. J,. Bullard, S., & Maclachlan, J. . (2005). Changes in urban built-up surface and population distribution pattern during 1986-1999: A case study of Cairo, Egypt Computers, Environment and Urban Systems, 29(5), 595-616.
45. Zhao, P. (2011). Managing urban growth in a transforming China : Evidence from Beijing, Land Use Policy, www.elsevier.com.
46. Zanganeh shahraki, S., Sauri, D,. Serra, P., Modugno, S., Seifolddini, F,. & Pourahmad, A. (2011). Urban sprawl pattern and land-use change detection in Yazd, Iran. Habitat International,35-521-528.
47. Zhang, T,.(2001), Community features and urban sprawl: the case of the Chicago metropolitan region. Land Use Policy18(3), 221-232.
48. Zhang, W., Wang. C, & Xue, D. Q, (2003). Urbanization based of city land use expansion in the Pearl River Delta, Journal of Natural Resources, 18(5), 575-582.
_||_