ارائه مدل تاثیر اعتماد سازمانی در تعالی انطباق‌پذیری سازمانی (مورد مطالعه: سازمان‌های دولتی استان ایلام)

ارائه مدل تاثیر اعتماد سازمانی در تعالی انطباق­پذیری سازمانی(مورد مطالعه: سازمان‌های دولتی استان ایلام)

الموضوعات :

رامین رضائی ¹ (دانشجوی دکتری گروه مدیریت دولتی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران )
یاسان اله پوراشرف ² (دانشیار گروه مدیریت بازرگانی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.)
محمد همتی ³ (دانشیار گروه مدیریت، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان،ایران )

تاريخ الإرسال : 29 الثلاثاء , ذو القعدة, 1443 تاريخ التأكيد : 27 الأحد , ربيع الأول, 1444 تاريخ الإصدار : 08 السبت , ربيع الأول, 1445

الکلمات المفتاحية: تغییر, اعتماد سازمانی, انطباق‌پذیری سازمانی,

ملخص المقالة :

هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر اعتماد سازمانی در تعالی انطباق‌پذیری سازمانی است. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی، از لحاظ نحوه گردآوری داده ها، توصیفی- همبستگی و از لحاظ نوع داده‌ها، از نوع تحقیقات آمیخته می‌باشد. جامعه آماری تحقیق، عبارت از خبرگان (برای شناسایی عوامل سازنده متغیرها) و تمامی مدیران سازمان‌ها (جهت پاسخگویی به پرسشنامه کمی) است. تعداد خبرگان 52 نفر و تعداد مدیران 3489 نفر برآورد گردیده است. روش نمونه‌گیری بخش کیفی، قضاوتی هدفمند بود که 32 نفر برای شناسایی عوامل، انتخاب و اقدام به انجام مصاحبه ساختار یافته از طریق پرسشنامه باز شد که براساس اصل کفایت نظری از طریق مصاحبه با 13 نفر اطلاعات مورد نیاز تکمیل گردید. نتایج آن‌ها با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا، تجزیه و تحلیل و عوامل سازندۀ اعتماد سازمانی و انطباق‌پذیری سازمانی، تعیین و بر‌اساس آن پرسشنامۀ کمی طراحی شد. 346 نفر از کارکنان به روش تصادفی- طبقه‌ای برای پاسخگویی به پرسشنامۀ مذکور، انتخاب شدند. پایایی و روایی پرسشنامه با استفاده از آزمون‌های مربوط تأیید شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون‌های نرمال بودن و مدل معادلات ساختاری و نرم افزارهای اس پی اس اس و اسمارت پی ال اس استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که اعتماد سازمانی و چهار بعد آن، شامل بعد اعتماد نهادی، عمودی، افقی و محیطی بر انطباق‌پذیری سازمانی تأثیر مثبت و معناداری دارند.

Graphical Abstract:

Abstract

The aim of the current research was to investigate the impact of organizational trust on boosting organizational adaptability. In terms of purpose, the present study was applied, in terms of data collection, it was descriptive-correlational, and in terms of the data type, it was a mixed study. The statistical population of the research included experts (to identify the factors that make up the variables) and all the managers of the organizations (to answer the quantitative questionnaire). The number of experts and managers was estimated to be 52 and 3489 respectively. The sampling method of the qualitative part was purposeful judgmental in which 32 people were selected to identify the factors. Then, a structured interview was conducted using an open questionnaire, and based on the principle of theoretical adequacy, the required data was gathered through interviews with 13 people. The responses went through content analysis to determine the factors that make up organizational trust and adaptability. Based on these factors, a quantitative questionnaire was designed and 346 employees were selected by stratified random sampling procedure to answer the aforementioned questionnaire. The reliability and validity of the questionnaire were confirmed using relevant tests. To analyze the data, normality tests, structural equation models, and SPSS and SmartPLS software were used. The results revealed that organizational trust and its four dimensions including institutional, vertical, horizontal and environmental trust dimensions have a positive significant effect on organizational adaptability.

 

Key Words: change, organizational adaptability, organizational trust

 

 

المصادر:

Adelaiye, M.B. O., Adubasim, I. E., & Adim, C.V.(2020). Strategic adaptability and organizational survival of media houses in Bauchi State, Nigeria. The Strategic Journal of Business & Change Management, 7(1), 642-653. doi:10.3390/admsci10030037

Bahmani; Akbar Mousavi Davoudi; Seyed Mehdi (2018), Correlation of spiritual leadership, job motivation and organizational trust of nurses and employees of Dr. Heshmat Rasht State Hospital, Volume 8, Number 3, 27-34. (In Persian) doi:10.22059/jomc.2013.36084

Boylan, S. A., & Turner, K. A. (2017). Developing organizational adaptability for complex environment. Journal of Leadership Education, 16(2), 183-198. doi:10.12806/V16/I2/T2

Cullen, K. L., Edwards, B. D., Casper, W. C., & Gue, K. R. (2014). Employees’
adaptability and perceptions of change-related uncertainty: Implications for perceived organizational support, job satisfaction, and performance. Journal of Business and Psychology,29(2),269-280.doi:10.1007/s10869-013-9312-y

Dariush; Ghulandi; Hasan; Seyyed Abbaszadeh; Mir Muhammad; Mami; Abdul Zahra (1397), The focal analysis of the relationship between moral leadership and organizational adaptability capacity,Journal of Ethics in Science and Technology,Year 13,No.2, pp.325-348.(In Persian) dor: 20.1001.1.22517634.1397.13.2.10.4

Eisenhardt, K. M. (1989). Building theories from case study research. Academy of management review, 14(4), 532-550. doi:10.4236/jhrss.2018.61027

Hodgson, G., Herman, S., & Dollimore, D. (2017). Adaptability and survival in small-and medium-sized firms. Industrial and Corporate Change, 1-22. doi:10.13140/RG.2.1.1276.5925

Johansen, S. T., & Selart, M. (2014). Expanding the Role of Trust in the Management of Organizational Change. New Perspectives on Organizational Change and Learning. Bergen: Fagbokforlaget, 259-280. doi:10.1016/j.procs.2016.07.164

Lee, H., Choi, H., Lee, J., Min, J., & Lee, H. (2016). Impact of IT investment on firm performance based on technology IT architecture. Procedia Computer Science, 91, 652-661.

Marcos, M. C. (2018). The effect of trust on the adaptability of virtual teams: the mediator role of transition processes (Doctoral dissertation), 1-41.

Mutebi, H., Ntayi, J. M., Muhwezi, M., & Munene, J. C. K. (2020). self-organisation, adaptability, organisational networks and inter-organisational empirical evidence from humanitarian organisations in Uganda. Journal of
Humanitarian Logistics and Supply Chain Management, 10(4),447-483. doi:10.1108/JHLSCM-10-2019-0074

Oguegbe, T. M., & Edosomwan, H. S. (2021). Organizational-Based Self-Esteem and Organizational Identification as Predictors of Turnover Intention: Mediating Role of Organizational Trust. SEISENSE Journal of Management, 4(2), 56-71. doi: 10.33215/sjom.v4i2.620

Pathranarakul, P., & Sae-Lim, P. (2018). Risk Management and Organizational
Adaptability-Strategic Framework for Corporate Crisis Recovery: The Study of Oil and Gas Industry. PSAKU International Journal of Interdisciplinary Research, 7(2),112-130. doi:org/10.2139/ssrn.3262597

Schulze, J. H., & Pinkow, F. (2020). Leadership for organisational adaptability: How enabling leaders create adaptive space. Administrative Sciences, 10(3), 1-23. doi:10.1108/JABS-05-2012-0023

Seah, M., & Hsieh, M. H. (2015). Impact of leader adaptability on organizational change and adaptation:the case of Savecom Communication. Journal of Asia Business Studies, 9(3),213-231. doi:10.1108/JABS-05-2012-0023

Serrat, O. (2017). Building trust in the workplace. In Knowledge Solutions (pp. 627-632). Springer, Singapore. doi:10.1007/978-981-10-0983-9_69

Uhl-Bien, M., & Arena, M. (2018). Leadership for organizational adaptability: A theoretical synthesis and integrative framework. The Leadership Quarterly, 29(1), 89-104. doi: 10.1016/j.leaqua.2017.12.009

Vazifeh Dost, H., Hajilo, M.H. & Nazarpour, F. (2014). Investigating the Impact of Implementing Porter Competitive Strategies in Responding to the Market-Oriented Needs of Petrochemical Company Customers, Organizational Culture Management, (3)11,139-121.(In Persian). doi:10.22059/jomc.2013.36084

Wulandari, F., & Dwiatmadja, C. (2020). The mediating roles of pro-commitment to learning and adaptability to technological change: professional experience portfolio toward employee performance. Business: Theory and Practice, 21(2), 859-868.doi: 10.3846/btp.2020.12657

Yildiz, H. (2019). The interactive effect of positive psychological capital and
organizational trust on organizational citizenship behavior. SAGE Open, 9(3), 1-15. doi:10.1177/2158244019862661

نص كامل:



Vol.17, No.66, Autumn 2023                                                          Journal of Productivity Management 

 

 

 

 

 

 

 

 

Presenting a Model of the Impact of Organizational Trust on Boosting Organizational Adaptability:

A Case Study of the Government Organizations of Ilam Province

 

Ramin Rezaei ¹, Yasanolah Pourashraf(Ph.D.) ²*, Mohammad Hemmat(Ph.D.)i³

(Receipt: 2022.06.28- Acceptance:2022.11.13)

 

 

Abstract

The aim of the current research was to investigate the impact of organizational trust on boosting organizational adaptability. In terms of purpose, the present study was applied, in terms of data collection, it was descriptive-correlational, and in terms of the data type, it was a mixed study. The statistical population of the research included experts (to identify the factors that make up the variables) and all the managers of the organizations (to answer the quantitative questionnaire). The number of experts and managers was estimated to be 52 and 3489 respectively. The sampling method of the qualitative part was purposeful judgmental in which 32 people were selected to identify the factors. Then, a structured interview was conducted using an open questionnaire, and based on the principle of theoretical adequacy, the required data was gathered through interviews with 13 people. The responses went through content analysis to determine the factors that make up organizational trust and adaptability. Based on these factors, a quantitative questionnaire was designed and 346 employees were selected by stratified random sampling procedure to answer the aforementioned questionnaire. The reliability and validity of the questionnaire were confirmed using relevant tests. To analyze the data, normality tests, structural equation models, and SPSS and SmartPLS software were used. The results revealed that organizational trust and its four dimensions including institutional, vertical, horizontal and environmental trust dimensions have a positive significant effect on organizational adaptability.

 

Key Words: change, organizational adaptability, organizational trust

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ارائه مدل تاثیر اعتماد سازمانی در تعالی انطباق­پذیری سازمانی 

(مورد مطالعه: سازمان‌های دولتی استان ایلام)

 

رامین رضائی⁴، یاسان­اله پوراشرف*⁵، محمد همتی⁶ 

 

(دریافت: 07/04/1401-پذیرش نهایی: 22/08/1401)

 

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر اعتماد سازمانی در تعالی انطباق‌پذیری سازمانی است. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی، از لحاظ نحوه گردآوری داده­ها، توصیفی- همبستگی و از لحاظ نوع داده‌ها، از نوع تحقیقات آمیخته می‌باشد. جامعه آماری تحقیق، عبارت از خبرگان (برای شناسایی عوامل سازنده متغیرها) و تمامی مدیران سازمان‌ها (جهت پاسخگویی به پرسشنامه کمی) است. تعداد خبرگان 52 نفر و تعداد مدیران 3489 نفر برآورد گردیده است. روش نمونه‌گیری بخش کیفی، قضاوتی هدفمند بود که 32 نفر برای شناسایی عوامل، انتخاب و اقدام به انجام مصاحبه ساختار یافته از طریق پرسشنامه باز شد که براساس اصل کفایت نظری از طریق مصاحبه با 13 نفر اطلاعات مورد نیاز تکمیل گردید. نتایج آن‌ها با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا، تجزیه و تحلیل و عوامل سازندۀ اعتماد سازمانی و انطباق‌پذیری سازمانی، تعیین و بر‌اساس آن پرسشنامۀ کمی طراحی شد. 346 نفر از کارکنان به روش تصادفی- طبقه‌ای برای پاسخگویی به پرسشنامۀ مذکور، انتخاب شدند. پایایی و روایی پرسشنامه با استفاده از آزمون‌های مربوط تأیید شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون‌های نرمال بودن و مدل معادلات ساختاری و نرم افزارهای اس پی اس اس و اسمارت پی ال اس استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که اعتماد سازمانی و چهار بعد آن، شامل بعد اعتماد نهادی، عمودی، افقی و محیطی بر انطباق‌پذیری سازمانی تأثیر مثبت و معناداری دارند.

واژه های کلیدی: تغییر، انطباق­پذیری سازمانی، اعتماد سازمانی.

 

 

مقدمه

موقعيت سازمان در صنعت، تعيين­كنندة سود آن است و سازمانی كه بتواند خود را در موقعيتی مناسب نسبت به رقبایش قرار دهد، سودی بالاتر از ميانگين صنعت كسب می­كند (وظیفه­دوست و همکاران، 1392). در حال حاضر، سازمان‌ها تحت یک سيستم باز با محيط ارتباط برقرار می­كنند. بهترین روش برای مدیریت سازمان‌ها، براساس نظریه اقتضایی، بستگی به ماهيت محيطی دارد كه با آن ارتباط دارند. به طور دقيق، سازمان­ها باید بتوانند با محيطی بسيار آشفته انطباق پيدا كنند. یکی از مشخصه­های مورد نياز سازمان­های امروزی، توانایی انطباق است؛ سازمان­ها به ميزان قابل­توجهی باید بتوانند خود را با تغييرات در محيط داخلی و خارجی سازگار نمایند (پثراناراكول و سی­ليم⁷، 2018). نياز به انطباق‌پذیری سازمانی، مبنای اصلی مطالعات سازمان است؛ از اولین نوشته­هایی که در این مورد بوسیلۀ بارنارد⁸ (1938)، سيمون⁹ (1947)، سلزنيک¹⁰ (1957)، و تامپسون¹¹ (1967) انجام شده این موضوع مشخص شده است كه سازمان­ها برای بقا باید با محيط خود سازگار و منطبق شوند (یوهل بين و آرنا¹²، 2018). انطباق‌پذیری با تغییر شرایط محیطی، یکی از موضوعات اصلی مطالعات سازمانی است و برای سازمان­ها در هر صنعت یک ضرورت تلقی می­شود. ماهیت پویای اکثر محیط­های رقابتی، سازمان‌ها را ملزم به نوآوری مداوم یا دوره­ای می­کند تا بتوانند یک مزیت رقابتی ایجاد کنند و سرانجام زنده بمانند (شولز و پینکوو¹³، 2020). كولن و همکاران¹⁴ (2014) انطباق­پذیری را ویژگی بارز سازمان‌های معاصر می­دانند که عبارت از تغيير مناسب و واكنش مؤثر در وضعيت‌های متغير است (كولن و همکاران، 2014). تغيير سازمانی چه در بخش­های خصوصی و چه در بخش دولتی رواج یافته است؛ در این ميان، اعتماد، پتانسيل مناسبی برای بهبود درک ما از تغيير سازمانی و یادگيری دارد؛ و در ایجاد هماهنگی ميان فعاليت­ها، پذیرش ریسک و بسيج منابع در فعاليت­های توليدی به سازمان­ها كمک می­كند(جوهانسن و سلارت¹⁵، 2014). در سازمان­ها، مدیران، مبدع اعتماد هستند و باید در تعيين سطح كلی آن و انتظارات خاص در واحدهای كاری فردی نقش اصلی را ایفا نمایند (سرات¹⁶، 2009). در سال­های اخير، سازمان­های دولتی به دلایل مختلف؛ مانند عدم رقابت سالم، وسعت زیاد سازمان، عدم‌ توجه به تغييرات محيطی و غيره، نتوانسته­اند آنچنان كه شایسته است به بهره‌‌وری دست یابند. در این ميان، همگام و سازگار نبودن با محيط و عدم توجه به تغييرات آن، یکی از مهمترین دلایل عدم ­اثربخشی سازمان­های دولتی ایران است؛ به استناد آماري که معاونت برنامه و بودجه کشور از میزان فعالیت و چابکی سازمان­هاي دولتی، رشدیافتگی استان­ها و تعامل با صنعت بر اساس 16 شاخص مختلف منتشر کرده است، استان‌هاي تهران، اصفهان و خراسان، فعال­ترین و استان­هاي ایلام، کردستان، سیستان و بلوچستان و کهکیلویه و بویراحمد، کم تحرک­ترین استان­ها محسوب می­شوند. همچنین در کتابچۀ منتشر شدۀ آخرین گزارش عملکرد دستگاه­هاي اجرایی استان ایلام، شاهد وضعیت عملکردي نه چندان مطلوب سازمان‌هاي دولتی هستیم که فقط به 50 درصد اهداف تعیین شده دست یافته و از 20 امتیاز فقط 11 امتیاز کسب کرده است ¹⁷. با این تفاسیر، لازم است که سازمان­های دولتی استان ایلام در عملکرد خود و استراتژی­های مورد استفاده تجدید‌نظر نمایند و در این ارتباط، مسئلۀ انطباق‌پذیری سازمان برای پاسخگویی بهتر به مسائل روز محیطی (نوآوری­های جدید، تغییرات گسترده، یادگیری و ...) مسئله­ای مهم و حائز اهمیت می­باشد. علاوه بر اهمیت کاربردی موضوع، از مزیت‌های این تحقیق از لحاظ پژوهشی، برجسته ساختن یک موضوع مهم -اما نادیده انگاشته شده- با استفاده از روش کیفی براي درك انطباق­پذیری سازمان­ها براساس اعتماد برگرفته ازمدیریت بومی است. معيار كليدی برای ارزیابی سازمان­ها ضرورتاً كارآیی نيست بلکه تطبيق­پذیری و توانایی در حفظ ثبات، در مواجه شدن با تغييرات محيطی است. چنانچه سازمان­های دولتی نتوانند ظرفيت انطباق‌پذیری و سازگاری در مقابل نوآوری­ها، تحولات، تغييرات و غيره را داشته باشند، امکان مرتفع كردن مشکلات سازمانی، اداری را نداشته و در نهایت بهره­وری سازمانی ممکن و مقدور نخواهد بود؛ چرا كه ظرفيت انطباق‌پذیری باعث می‌شود كه سازمان و كاركنان، با استقبال از تغييرات، نوآوری‌ها، یادگيری از تجربيات و شکست­ها و بواسطۀ سازگاری با محيط متغير، مزیت رقابتی سازمان را حفظ كنند. سازمان‌های دولتی در سال­های اخير به دلایل مختلف؛ مانند عدم رقابت سالم، وسعت زیاد سازمان، عدم‌ توجه به تغييرات محيطی و غيره، نتوانسته‌اند آنچنان كه شایسته است به بهره­وری دست یابند. در این ميان، همگام و سازگار نبودن با محيط و عدم توجه به تغييرات آن، یکی از مهم­ترین دلایل عدم­ اثربخشی سازمان­های دولتی ایران است؛ ضمناً عدم انجام پژوهش‌های منسجم در این زمينه نيز كاملاً محسوس است. هدف تحقیق حاضر، بررسی تأثیر اعتماد سازمانی و ابعاد آن در تعالی  انطباق‌پذیری سازمانی است تا از این طریق به سازمان­‌های دولتی كمک نماید که علاوه بر بهبود درک خود از محيط و تغييرات آن، بهتر بتوانند با محيط، سازگار و منطبق شوند. با توجه به هدف تحقیق، سؤالات این پژوهش عبارتند از: آیا اعتماد سازمانی در تعالی انطباق‌پذیری سازمانی تأثیر دارد یا خیر؟  آیا ابعاد نهادی، عمودی، افقی و محیطی اعتماد سازمانی در تعالی انطباق‌پذیری سازمانی تأثیر دارند؟

انطباق­پذیری، "تنظیم سیستم­های سازمانی برای تأمین تغییر ساختار در محیط عملیاتی" است و به عنوان "توانایی سازمان برای ردیابی تغییرات در محیط عملیاتی­، افزایش انعطاف‌پذیری از طریق خدمات و مدولاسیون محصول­، مطابقت طراحی زنجیره تأمین برای ذینفعان" استفاده می­شود (موتبی و همکاران¹⁸، 2020). در ادبیات مطالعات سازمانی، انطباق­پذیری به طور معمول به تغییر در یک سازمان خاص اشاره دارد نه به تغییر محیطی یا تغییر دیگر (هادسون، هرمان و دولیمور¹⁹، 2017). دالزیل و مک مانوس، انطباق­پذیری را به عنوان تعامل و مشارکت کارکنان سازمانی تعریف می­کنند تا آن­ها مسئول­، پاسخگو و مشغول توسعه انعطاف‌پذیری سازمان از طریق کار خود باشند (آدلاییه، ادوباسیم و آدیم²⁰، 2020). همانطور که لی و همکاران²¹ (2016) دریافتند: انطباق­پذیری با تغییر فناوری­، مزیت رقابتی را افزایش می­دهد و بر عملکرد شرکت تأثیر مثبت می­گذارد (وولانداری و دویاتمنجا²²، 2020). اعتماد سازمانی²³، نوعی اعتماد نهادی است که عمدتاً بر اساس روابط بین کارکنان­، سرپرستان و سازمان بنا می­شود. دیویش و شورومن²⁴، اعتماد سازمانی را به عنوان تمایل کارمند برای حساس بودن به اقدامات سازمان تعریف کرده‌اند (اوگبه و ادوسوموان²⁵، 2021). اعتماد در چارچوبی از تعامل رخ می­دهد به‌گونه‌ای که هم از شخصیت و هم از سیستم اجتماعی تأثیر می­پذیرد و نمی‌تواند منحصراً با یکی از آن­ها مرتبط باشد. بنابراین­، اعتماد به عملکردهای گروه اجرایی با اعتماد به سازمان به طور کلی متفاوت است (یلدیز²⁶، 2019).

تحقیقات محدودی رابطه میان اعتماد و انطباق­پذیری سازمانی را مورد بررسی قرار داده­اند که در این بخش به برخی از آن­ها اشاره می­گردد: تحقیق ماکروس²⁷ (2018) نشان داده که تفاوت­هایی میان سطوح اعتماد و انطباق‌پذیری میان تیم­های مجازی و غیرمجازی وجود دارد؛ اما از نظر فرآیندهای انتقال میان این دو گروه، تفاوت معناداری وجود ندارد. نتایج حاکی از این است که اعتماد، تأثیر معناداری بر انطباق­پذیری تیم­های مجازی داشته و فرآیندهای انتقال این رابطه را به طور معناداری میانجی می­کند. در تحقیقی که از سوی بایون و تارنر²⁸ (2017) انجام گرفته تأکید شده است که توسعه ظرفیت انطباق‌پذیری سازمان­ها در یک محیط پویا، شایستگی کلیدی و مهمی برای رهبران سازمان­ها و یک عملکرد ضروری مربوط به سازمان‌های موفق می­باشد؛ انطباق­پذیری فردی با اینکه اهمیت دارد، اما برای اطمینان از موفقیت سازمانی کافی نیست؛ زیرا این مورد، ناپایدار و زودگذر می­باشد. سیاه و هسیه²⁹ (2015) تأثیر انطباق­پذیری رهبر را بر تغییرات سازمانی و انطباق سازمانی در صنعت ارتباطات کشور چین مورد بررسی قرار داده‌اند که نتایج نشان داده است: رهبران شرکت­های چینی می­توانند به طور موفقیت‌آمیزی، تغییرات سازمانی را از طریق اتخاذ سبک­های مختلف برای انطباق با تغییرات در محیط کسب و کار، تسهیل نمایند. جوهانسن و سلارت (2014) نقش اعتماد را در مدیریت تغییر بسط و گسترش داده‌اند؛ محققان در این پژوهش به این نکته اشاره داشته‌اند که علی­رغم پتانسیل بالای اعتماد سازمانی در ایجاد تغییرات و یادگیری سازمانی، این متغیر، ناشناخته باقی مانده است. با توجه به هدف این تحقیق سوالات پژوهش عبارتند از: آیا اعتماد سازمانی در تعالی انطباق‌پذیری سازمانی تأثیر دارد یا خیر؟ آیا ابعاد اعتماد نهادی، اعتماد عمودی، اعتماد افقی و اعتماد محیطی اعتماد سازمانی در تعالی انطباق‌پذیری سازمانی تأثیر دارند؟

مدل مفهومی پژوهش شکل(1)، خروجی بخش کیفی مطالعه از طریق تحلیل محتوا است که محققان برای شناسایی عوامل سازندۀ دو متغیر اعتماد سازمانی و انطباق پذیری سازمانی از مطالعات گذشته و همچنین مصاحبه با خبرگان استفاده کرده اند. بر اساس نتایج تحلیل محتوا، انطباق پذیری سازمانی دارای پنج بعد ضرورت ها و راهبردها، زیرساخت های سازمانی، چالش ها و موانع، سطوح انطباق پذیری، فرآیندهای ضروری انطباق پذیری و اعتماد سازمانی دارای چهار بعد اعتماد نهادی، اعتماد عمودی، اعتماد افقی و اعتماد محیطی می‌باشد.

هدف کلی این پژوهش، بررسی تاثیر نقش اعتماد سازمانی در بهبود انطباق­پذیری سازمانی (مورد مطالعه: سازمان­های دولتی استان ایلام) است. همچنین اهداف اختصاصی آن، بررسی تاثیر ابعاد اعتماد سازمانی بر انطباق پذیری سازمانی است. در این میان، ابعاد اعتماد سازمانی در انطباق­پذیری سازمانی اثرگذار هستند. اعتماد سازمانی می تواند بستر مناسبی جهت مدیریت تغییرات محیطی در راستای تعالی انطباق­پذیری در سازمان فراهم کند.

 

شکل (1): مدل مفهومی انطباق‌پذیری سازمانی  بر مبنای اثرگذاری اعتماد)منبع: نتایج تحلیل محتوا(

Figure (1): Conceptual model of organizational adaptability based on the effectiveness of trust (source: content analysis results)

 

ابزار و روش

این پژوهش، از لحاظ مخاطبان استفاده از پژوهش می­تواند هم توسعه­ای (به لحاظ توسعه دانش در ارتباط با برخی متغیرها) و هم کاربردی (به واسطه ارائه راه­حل­های عملی) باشد. و از لحاظ هدف کاربردی، از لحاظ نحوه گردآوری داده­ها توصیفی- همبستگی و از لحاظ نوع داده‌ها در زمرۀ تحقیقات آمیخته می‌باشد. جامعه آماری تحقیق را مدیران، کارشناسان و خبرگان سازمان­های دولتی استان ایلام تشکیل می­دهند که با مسائل تحول سازمانی، استراتژیک و منابع انسانی آشنایی دارند. جامعه آماری تحقیق از دو بخش خبرگان (شامل متخصصین و مدیران و استادان دانشگاه در حوزه منابع انسانی و مدیران ارشد سازمان‌های دولتی ایلام با تحصیلات کارشناسی به بالا، سابقه کار 15 سال و سابقه‌کاری مرتبط) و مدیران سطوح مختلف بود. در مورد شناسایی مؤلفه‌های انطباق­پذیری سازمانی مبتنی بر اعتماد، اقدام به مصاحبه با مدیران و خبرگان سازمانی و اساتید دانشگاه (5 نفر) شد. مصاحبه، براساس اصل کفایت نظری بود؛ یعنی مصاحبه با افراد مذکور تا جایی ادامه پیدا کرد که اطلاعات و عوامل جدیدی به تحقیق اضافه شود. تعداد خبرگان 52 نفر شناسایی گردید که با روش نمونه‌گیری غیراحتمالی قضاوتی 32 نفر از میان آنها تعیین شد که از این افراد برای شناسایی عوامل سازندهۀاعتماد سازمانی و انطباق‌پذیری سازمانی استفاده شد. تعداد 32 پرسشنامه باز برای این افراد ارسال شد که از این تعداد، 13 پرسشنامه دریافت گردید. با استفاده از روش تحلیل محتوا، از داده های حاصل از پرسشنامه های مذکور، عوامل سازندۀ دو متغیر اعتماد سازمانی و انطباق پذیری سازمانی استخراج و براساس آنها مدل مفهومی تحقیق ارائه گردید. همچنین براساس این اطلاعات، پرسشنامه کمّی تحقیق طراحی گردید. پاسخ‌دهندگان این پرسشنامه تمامی مدیران سطوح سازمانی می‌باشد که تعداد آنها 367 نفر گزارش شد که توزیع آن‌ها در جدول (1) آمده است.

 

جدول (1):  تعداد جامعه آماری تحقیق

Table 1: Number of research statistical population

ردیف Row	سازمان Organization	تعداد کل نیروی موجود The total number of available forces	تعداد نمونه number of samples
1	اداره کل آموزش و پرورش Department of Education	1078	107
2	دانشگاه علوم پزشکی University of Medical Sciences	210	21
3	استانداری ایلام Ilam Governorate	149	16
4	دانشگاه ایلام Ilam University	142	15
5	اداره کل جهاد کشاورزی General Directorate of Agricultural Jihad	127	13
6	اداره امور شعب بانک ملی Administration of Melli Bank branches	105	10
7	اداره کل منبع طبیعی General Directorate of Natural Resources	85	8
8	اداره کل بهزیستی General Department of Welfare	66	7
9	آب و فاضلاب شهری Municipal water and sewage	65	6
10	شرکت توزیع نیروی برق Electricity Distribution Company	62	6
11	جمعیت هلال احمر Red Crescent population	51	5
12	کمیته امداد امام خمینی(ره) Imam Khomeini Relief Committee	48	5
13	پست بانک Post Bank	47	5
14	شرکت گاز استان ایلام Gas Company of Ilam province	45	5
15	بانک کشاورزی Agricultural Bank	45	5
16	اداره کل امور اقتصادی و دارایی General Department of Economic Affairs and Finance	40	4
17	شرکت آب منطقه ای Regional Water Company	39	4
18	اداره کل دامپزشکی General Department of Veterinary Medicine	37	4
19	آبفای روستایی Rural water	37	4
20	دانشگاه پیام نور Payam Noor university	36	4
21	شهرداری استان Provincial Municipality	34	4
22	اداره کل ثبت احوال General Civil Registry Office	31	4
23	اداره کل حفاظت محیط زیست Department of Environmental Protection	31	3
24	اداره کل راهداری و حمل نقل جاده ای General Directorate of Highways and Road Transport	30	3
25	بنیاد شهید و امور ایثارگران Martyr Foundation and Veterans Affairs	30	3
26	بانک مسکن Maskan Bank	30	3
27	بانک تجارت Tejarat Bank	30	3
28	اداره کل ورزش و جوانان General Directorate of Sports and Youth	30	3
29	اداره کل راه و شهر سازی General Directorate of Roads and Urban Development	30	3
30	سازمان مدیریت و برنامه ریزی Management and Planning Organization	30	3
31	اداره کل امور مالیاتی head office of tax Affairs	29	3
32	بانک ملت Mellat Bank	29	3
33	اداره کل ثبت و اسناد General Directorate of Registration and Documents	26	3
34	بانک رفاه مدیریت شعب Refah Bank branch management	25	2
35	بانک توسعه تعاون Cooperative Development Bank	24	2
36	کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان Center for intellectual development of children and teenagers	22	2
37	تعاون روستایی Rural cooperative	22	2
38	سازمان صنعت و معدن و تجارت Organization of Industry, Mining and Trade	22	2
39	اداره کل تعاون و رفاه اجتماعی General Department of Cooperation and Social Welfare	22	2
40	بنیاد مسکن انقلاب اسلامی Islamic Revolution Housing Foundation	22	2
41	اداره کل فنی و حرفه ای General Technical and Professional Administration	21	2
42	اداره کل زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی General Directorate of Prisons and Security and Educational Measures	21	2
43	شرکت پخش فرآورده های استان ایلام Ilam province products distribution company	19	2
44	اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی General Office for Culture and Islamic Guidance	19	2
45	بیمه سلامت health insurance	18	2
46	اداره کل هواشناسی General Department of Meteorology	16	1
47	بانک سپه Sepah Bank	16	1
48	اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری General Department of Cultural Heritage and Tourism	16	1
49	دانشگاه فنی حرفه ای Vocational Technical University	16	1
50	اداره کل استاندارد General Directorate of Standards	14	1
51	اداره کل کتابخانه ها General Department of Libraries	14	1
53	کل شهرداری ها ی استان ایلام All municipalities of Ilam province	91	9
52	سایر واحدهای کوچک سازمانی Other small organizational units	145	14
	جمع کل Sum total	3489	346

 

با توجه به مشخصات حجم جامعه، تعداد نمونه از طریق فرمول کوکران محاسبه می‌شود:

 

بنابراین ازحامعه مدیران، 346 نفر بر‌اساس فرمول کوکران به عنوان نمونه تعیین شدند که به روش تصادفی طبقه‌ای انتخاب شدند. در جدول (1)، تعداد نمونه هر طبقه آمده است. پرسشنامه تحقیق بر‌اساس اطلاعات حاصل از روش تحلیل محتوا تهیه شد. برای شناسایی عوامل مربوط به اعتماد سازمانی و عوامل انطباق‌پذیری سازمانی، در ابتدا بر‌اساس مطالعات گذشته، عوامل مربوط به متغیرهای تحقیق شناسایی شد و سپس برای تکمیل آن‌ها ، اقدام به مصاحبه با خبرگان بر‌اساس پرسشنامه باز شد که توضیحات آن، پیشتر ارائه گردید. مدل مفهومی تحقیق که در شکل (1) ارائه شده است، حاصل نظرات خبرگان و رویکرد تحلیل محتوا بوده است. پرسشنامه پژوهش نیز بر‌اساس آن طراحی شد. بدین ترتیب 32 سؤال برای سنجش متغیر انطباق‌پذیری سازمانی و 24 سؤال برای سنجش متغیر اعتماد سازمانی بر‌اساس ابعاد ارائه شده در شکل (1) مورد استفاده قرار گرفت. برای بررسی پایایی پرسشنامه مذکور، از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شد؛ نتایج این آزمون نشان داد که مقدار آلفای کرونباخ برای متغیر انطباق‌پذیری سازمانی، اعتماد سازمانی و پایایی کل به ترتیب 896/0، 811/0 و 855/0 بوده که بیش از 7/0 است که نشان‌دهنده تأیید پایایی پرسشنامه است. برای بررسی روایی پرسشنامه در ابتدا پرسشنامه طراحی شده در اختیار 5 تن از استادان رشته مدیریت دانشگاه قرار گرفت که روایی ظاهری آن را مورد تأیید قرار دادند و سپس با استفاده از نرم افزار پی ال اس، روایی محتوایی پرسشنامه نیز مورد تأیید قرار گرفت که نتایج آن، در بخش یافته‌ها ارائه شده است. برای بررسی فرضیه‌های تحقیق از آزمون‌های نرمال بودن داده‌ها و آزمون مدل معادلات ساختاری استفاده شد. در طی مراحل تجزیه و تحلیل داده‌ها از دو نرم افزار SPSS و SMARTPLS استفاده شد.

 

یافته‌ها 

پیش از بررسی روابط بین متغیرها ، آزمون ادعای نرمال بودن توزیع متغیرها با استفاده از آزمون کولموگروف–اسمیرنوف بررسی شد که نتایج این آزمون در جدول (2) ارائه شده است. 

 

 

 

جدول (2): توزیع نرمال متغیرها

Table 2: Normal distribution of variables

متغیر/ شاخص variable/index	تعداد Number	کولموگرف-اسمیرونف Kolmogorov-Smirnov	(sig)
انطباق سازمانی Organizational Adaptability	346	0.169	0.005
اعتماد سازمانی Organizational Trust	346	0.210	0.000

 

 

نتایج این آزمون نشان می‌دهد سطح معناداری متغیرهای تحقیق کمتر از 05/0است. لذا فرضیه صفر یعنی نرمال بودن متغیرها مورد تأیید قرار نمی‌گیرد و داده‌ها غیرنرمال هستند؛ بنابراین برای بررسی الگوی تحقیق با توجه به غیرنرمال بودن داده‌ها و در نظر گرفتن تأثیر اعتماد سازمانی بر انطباق‌پذیری سازمانی، از نرم افزار پی آل اس(PLS) استفاده شد.

مدل معادلات ساختاری شامل دو مدل درونی و بیرونی است؛ مدل بیرونی یا مدل اندازه‌گیری، روایی و پایایی سازه‌ها را مورد ارزیابی قرار می‌دهد؛ لذا ابتدا مدل بیرونی و سپس مدل درونی تحقیق مورد بررسی قرار می‌گیرد. برای ارزیابی مدل اندازه‌گیری (بیرونی) باید روایی و پایایی سازه‌های انعکاسی بررسی شوند. پایایی سازگاری درونی شامل آلفای کرونباخ و آلفای مرکب است. با توجه به نتایج به دست آمده از آنجا که هر دو مقدار پایایی مرکب و آلفای کرونباخ برای تمامی متغیرها بیش از7/0 هستند، می‌توان بیان کرد که پایایی از طریق نتایج نرم افزار پی ال اس نیز مورد تأیید قرار می‌گیرد. برای سنجش روایی از دو معیار روایی همگرا و واگرا استفاده می‌شود که شامل معیارهای بارهای عاملی، بارهای عرضی، روش فورنل لارکر و AVE است. متغیرهایی که دارای بارهای عاملی کمتر از4/0 باشند، باید از مدل اندازه‌گیری حذف شوند. تمام بارهای عاملی در دامنه قابل قبول بیش از 4/0 قرار دارند و لذا روایی سازه آنها تأیید می‌گردد. مقدار AVE  برای متغیرهای مکنون بالاتر از 4/0 است. بنابراین می‌توان گفت که روایی همگرای مدلهای اندازه‌گیری مطلوب است. برای بررسی برازش مدل تحقیق از شاخص GOF استفاده می‌گردد؛ این شاخص، خود به دو قسمت شاخص اشتراک و شاخص افزونگی تقسیم می‌شود؛ مثبت بودن، به ترتیب نشان دهنده کیفیت مطلوب مدل اندازه‌گیری و کیفیت مطلوب مدل معادلات ساختاری است. چون مقدار GOF برای مدل تحقیق برابر با 718/0 است، لذا مدل پژوهش از برازش خوبی برخوردار است. جدول (3) نشان دهنده مقادیر محاسبه شده برای این شاخص‌ها است که از نرم افزار اسمارت پی ال اس استخراج شده‌اند. همان گونه که مشاهده می‌گردد این شرایط برای تمامی متغیرهای مکنون رعایت شده که حاکی از روایی و پایایی مناسب ابزار سنجش است که اطلاعات آن در جداول (4) و (5) آمده است. در نتیجه مقدار معیارGOF  برای مدل ارائه شده برابر است با :

 

 

که مقدار به دست آمده 0.788 نشان دهنده برازش قوی و مناسب مدل کلی می‌باشد.

 

جدول (3): روایی و پایایی مدل اندازه‌گیری و برازش مدل کلی بر‌اساس مدل تأثیر ابعاد برهم

Table (3): Validity and reliability of the measurement model and the fit of the overall model based on the model of the effect of distorted dimensions

سازه / متغیر structure / variable	شاخص Indicator	نماد در مدل icon in the model	بار عاملی factor load	روایی همگرا Convergent validity	پایایی Reliability
				میانگین واریانس (AVE)	t-Value	پایایی ترکیبی Composite reliability	آلفای کرونباخ Cronbach's alpha
اعتماد سازمانی Organizational Trust	اعتمادعمودی vertical trust	ETAMOOD	0.78	0.638	30.528	0.786	0.811
	اعتماد نهادی Institutional trust	ETNAHADI	0.8		30.613
	اعتماد افقی Horizontal trust	ETOFO	0.777		44.884
	اعتماد  محیطی Environmental trust	ETPAYDAR	0.839		29.461
اعتماد افقی Horizontal trust	وظيفه­شناسي وتجربيات Duties and experiences	eto1	0.776	0.724	78.589	0.886	0.806
	خوشايندي، ثبات انساني Pleasantness, human stability	eto2	0.904		72.39
	برون­گرايي و گشودگی Extroversion and openness	eto3	0.894		24.022
اعتمادعمودی vertical trust	مديريت تيمي و حمايت كاری Team management and work support	eta1	0.744	0.805	70.731	0.925	0.889
	قابليت اطمينان Reliability	eta2	0.909		72.021
	تقسيم اطلاعات Sharing information	eta3	0.906		71.46
اعتماد نهادی Institutional trust	اعتماد اعضا به استراتژي و چشم انداز سازمان Members' trust in the organization's strategy and vision	etn1	0.877	0.625	24.82	0.869	0.800
	شايستگي تجاری و فناوری Commercial and technological competence	etn2	0.728		42.488
	ساختارها و فرايندهاي منصفانه Fair structures and processes	etn3	0.837		33.122
	سياست‌هاي منابع انساني Human resource policies	etn4	0.811		27.948
اعتماد  محیطی Environmental trust	اعتماد پایدار و فراگیر Stable and comprehensive trust	etp1	0.782	0.711	100.469	0.797	0.878
	اعتماد متقابل Mutual trust	etp2	0.928		86.682
	اعتماد مبتنی بر صداقت Trust based on honesty	etp3	0.916		16.711
انطباق پذیری سازمانی Organizational Adaptability	فرايندهاي ضروري Necessary processes	FARAYND	0.875	0.634	37.293	0.861	0.895
	سطوح انطباق‌پذیری Adaptability levels	SUTENTEBAGH	0.798		32.412
	ضرورت‌ها و راهبردها Necessities and strategies	ZAROORAT	0.826		38.305
	چالش‌ها و موانع Challenges and obstacles	CHALESH	0.756		25.843
	زیرساخت‌های سازمانی Organizational infrastructure	ZIRSAKHT	0.808		35.282
انطباق‌پذیری سازمانی مبتنی بر اعتماد Organizational adaptability based on trust	گویه object	ent1	0.783	0.561	50.421	0.855	0.896
	گویه object	ent2	0.765		42.518
	گویه object	ent3	0.866		40.728
	گویه object	ent4	0.835		28.518
	گویه object	ent5	0.831		31.3
	گویه object	ent6	0.79		8.474
	گویه object	ent7	0.809		12.203
زیرساخت‌های سازمانی انطباق‌پذیری Adaptive organizational infrastructure	فناوری‌های ضروری برای انطباق‌پذيری Technologies necessary for adaptation	zir1	0.811	0.685	19.081	0.761	0.866
	فرهنگ انطباق‌پذير Adaptable culture	zir2	0.701		66.844
	مدیریت و منابع انساني انطباق‌پذير Adaptable management and human resources	zir3	0.886		58.79
سطوح انطباق‌پذیری Adaptability levels	انطباق‌پذیری فردی Individual adaptability	sat1	0.881	0.641	33.68	0.741	0.781
	انطباق‌پذیری سازمانی Organizational adaptability	sat2	0.806		28.533
ضرورت‌ها و راهبردها Necessities and strategies	راهبردها و استراتژی‌ها Strategies and strategies	z1	0.796	0.666	39.362	0.878	0.908
	مشارکت سازمانی Organizational participation	z2	0.821		32.929
	تحول سیستم‌های اطلاعاتی Evolution of information systems	z3	0.794		66.31
	پاسخگویی سریع به تقاضاهای جدید Quick response to new demands	z4	0.91		23.641
	برنامه‌ریزی مداوم / اقتضائی Continuous / contingency planning	z5	0.748		38.177
فرايندهای ضروری برای انطباق‌پذيری Necessary processes for adaptability	تعاریف و هدف گذاری Definitions and targeting	far1	0.797	0.549	33.559	0.749	0.825
	تطبیق نظام هاي سازمان Implementation of organization systems	far2	0.8		71.286
	تطبیق ساختار سازمان Adapting the structure of the organization	far3	0.903		14.081
	ارزیابی و اصلاح فرایند Process evaluation and correction	far4	0.845		10.637
چالش‌ها و موانع انطباق‌پذیری سازمانی Challenges and obstacles of organizational adaptability	چاش‌ها و مشکلات درون سازمانی Problems and problems within the organization	ch1	0.792	0.817	105.124	0.782	0.899
	چاش‌ها و مشکلات برون سازمانی Challenges and obstacles of organizational adaptability	ch2	0.914		68.758

 

جدول (4):  همبستگی و روایی واگرا بین متغیرهای تحقیق

Table (4): Correlation and divergent validity between research variables

اعتماد Trust	0.799
اعتماد افقی Horizontal trust	0.839	0.851
اعتماد عمودی vertical trust	0.813	0.606	0.897
اعتماد نهادی Institutional trust	0.776	0.542	0.491	0.79
اعتماد محیطی Environmental trust	0.768	0.535	0.494	0.458	0.843
انطباق‌پذیری سازمانی Organizational Adaptability	0.846	0.699	0.646	0.683	0.679	0.795
انطباق‌پذیری سازمانی مبتنی بر اعتماد Organizational adaptability based on trust	0.601	0.486	0.455	0.516	0.481	0.812	0.749
زیرساخت‌های سازمانی انطباق‌پذیری Adaptive organizational infrastructure	0.616	0.486	0.436	0.511	0.545	0.785	0.958	0.827
سطوح انطباق‌پذیری Adaptability levels	0.615	0.53	0.498	0.505	0.435	0.826	0.49	0.424	0.801
ضرورت‌ها و راهبردها Necessities and strategies	0.872	0.752	0.641	0.565	0.833	0.76	0.496	0.528	0.527	0.816
فرايندهاي ضروري براي انطباق‌پذيري Necessary processes for adaptability	0.736	0.567	0.587	0.69	0.504	0.798	0.509	0.527	0.67	0.579	0.741
چالش‌ها و موانع انطباق‌پذیری سازمانی Challenges and obstacles of organizational adaptability	0.564	0.487	0.446	0.459	0.425	0.817	0.715	0.574	0.718	0.457	0.462	0.904

 

جدول(5):  مقادیر اعتبار اشتراکی و افزونگی و شاخص‌های AVE و R2 برای هر یک از سازه‌ها

Table(5): shared validity and redundancy values and AVE and R2 indexes for each of the constructs

متغیر Variable	AVE	R2	اعتبار اشتراکی (CV-COM)	اعتبار افزونگی (CV-RED)
اعتماد Trust	0.638	0.997	0.393	0.627
اعتماد افقی Horizontal trust	0.723	-	0.438	-
اعتماد عمودی vertical trust	0.805	-	0.573	-
اعتماد نهادی Institutional trust	0.625	-	0.374	-
اعتماد محیطی Environmental trust	0.711	-	.4230	-
انطباق پذیری سازمانی Organizational Adaptability	0.632	1	0.442	0.623
انطباق‌پذیری سازمانی مبتنی بر اعتماد Organizational adaptability based on trust	0.561	0.786	0.421	0.342
زیرساخت‌های سازمانی انطباق‌پذیری Adaptive organizational infrastructure	0.685	-	0.370	-
سطوح انطباق‌پذیری Adaptability levels	0.641	-	0.016	-
ضرورت‌ها و راهبردها Necessities and strategies	0.666	-	0.496	-
فرايندهاي ضروري براي انطباق‌پذيري Necessary processes for adaptability	0.549	-	0.280	-
چالش‌ها و موانع انطباق‌پذیری سازمانی Challenges and obstacles of organizational adaptability	0.817	-	0.389	-
میانگین Average	0.671	0.937	0.385	0.531

 

پس از آزمون مدل بیرونی و به عبارتی تأیید روایی و پایایی مدل درونی (مدل‌های اندازه‌گیری تحقیق) مدل درونی یا همان مدل ساختاری تحقیق ارزیابی می‌گردد. با استفاده از مدل درونی می‌توان به بررسی فرضیه‌های پژوهش پرداخت. مدل درونی پژوهش با کاربرد نرم‌افزار SMART-PLS   Graph  انجام شد. با توجه به آنچه بیان شد، نتایج مربوط به فرضیه‌های تحقیق به شرح ذیل ارائه شده است: 

برای آزمون معناداری فرضیه‌ها از شاخص جزئی مقدار آماره T ( T-value ) استفاده شده است؛ در این راستا اگر مقدار T بیشتر از 96/1 باشد، در سطح 95 درصد می‌توان گفت تأثیر بین متغیرها معنادار است. همچنین جهت مشخص شدن میزان تأثیر متغیرهای مستقل بر متغیرهای وابسته مدل، از بار عاملی استفاده می‌شود. در شکل‌های (2) و(3)، مدل روابط و تاثیر اعتماد سازمانی بر انطباق‌پذیری سازمانی در حالت استاندارد و مسیر گزارش شده است.

 

 

شکل (2) : تأثیراعتماد سازمانی بر انطباق‌پذیری سازمانی در حالت استاندارد

Figure (2): The effect of organizational trust on organizational adaptability in standard mode

 

شکل(3):  تأثیر اعتماد سازمانی بر انطباق‌پذیری سازمانی در حالت عدد معناداري

Figure (3): The effect of organizational trust on organizational adaptability in the case of a significant number

 

شکل(4) : تأثیر ابعاد اعتماد سازمانی بر انطباق‌پذیری سازمانی در حالت استاندارد

Figure (4): The effect of dimensions of organizational trust on organizational adaptability in standard mode

 

 

شکل(5) :تأثیر ابعاد اعتماد سازمانی بر انطباق‌پذیری سازمانی در حالت عدد معناداري

Figure (5): The effect of dimensions of organizational trust on organizational adaptability in the case of a significant number

 

با توجه به آنچه بیان شد، نتایج مربوط به فرضیه‌های تحقیق برای آزمون معناداری فرضیه‌ها از مقادیر بارهای عاملی گویه‌ها برای همه ابعاد موجود در مدل استفاده شده است . در مسیرهایی که مقدار مسیر بزرگتر از مقدار 1.96  و مقدار معناداری کمتر از 0.005 باشد، این رابطه، تایید می‌شود و در صورتی که این مقدار کمتر از 1.96 باشد، رابطه رد می‌شود. بر این اساس نتایج  به طور خلاصه در جدول (6) ارائه شده است.

 

جدول(6):  خلاصه‌ای از نتایج فرضیه‌ها

Table (6): Specifics of the results of the hypotheses

متغیر مستقل Independent variable	متغیر وابسته Dependent variable	ضریب مسیر Path coefficient	ضریب استاندارد Standard coefficient	معناداری P-value	تایید / رد Confirm / Reject
اعتماد سازمانی Organizational Trust	انطباق‌پذیری سازمانی Organizational adaptability	77.46	0.879	0.002	تایید Confirmation
اعتماد نهادی Institutional trust	انطباق‌پذیری سازمانی Organizational adaptability	8.37	0.229	0.000	تایید Confirmation
اعتماد عمودی Vertical trust		4.78	0.182	0.000	تایید Confirmation
اعتماد افقی Horizontal trust		6.98	0.272	0.000	تایید Confirmation
اعتماد محیطی Environmental trust		9.35	0.350	0.001	تایید Confirmation

 

نتیجه­گیری و پیشنهادات

تحقیق حاضر به بررسی تأثیر اعتماد سازمانی بر انطباق‌پذیری سازمانی در سازمان‌های دولتی استان ایلام پرداخت. 5 فرضیه اصلی و فرعی در راستای هدف تحقیق ارائه شد که با استفاده از آزمون مدل معادلات ساختاری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. فرضیه‌های تحقیق عبارتند از: 

 

فرضیه اصلی: اعتماد سازمانی بر انطباق‌پذیری سازمانی تأثیر معناداری دارد. 

فرضیه فرعی اول:  بعد نهادی اعتماد سازمانی بر انطباق‌پذیری سازمانی تأثیر معناداری دارد.

فرضیه فرعی دوم:  بعد عمودی اعتماد سازمانی بر انطباق‌پذیری سازمانی تأثیر معناداری دار.

فرضیه فرعی سوم: بعد افقی اعتماد سازمانی بر انطباق‌پذیری سازمانی تأثیر معناداری دارد.

فرضیه فرعی چهارم: بعد محیطی اعتماد سازمانی بر انطباق‌پذیری سازمانی تأثیر معناداری دارد.

 

نتایج فرضیه اصلی آزمون مدل معادلات ساختاری در ارتباط با فرضیه‌ها نشان داد که اعتماد سازمانی با ضریب مسیر 879/0 و عدد معناداری 468/77 بر بهبود انطباق‌پذیری سازمانی تأثیر مثبت و معناداری دارد. همچنین ابعاد اعتماد سازمانی؛ شامل بعد نهادی با عدد معناداری 37/8، بعد عمودی با عدد معناداری 78/4، بعد افقی با عدد معناداری 98/6، بعد محیطی با عدد معناداری 53/9 بر انطباق‌پذیری سازمانی تأثیر معناداری داشتند. نتیجۀ این فرضیه‌ها با مطالعات انجام­شده هم راستا بود. ماکروس (2018) نشان دهنده نقش اعتماد در بهبود انطباق‌پذیری تیم­های مجازی بود. جوهانسن و سلارت (2014) در تحقیق خود، اعتماد را عاملی بالقوه برای درک افراد از تغییرات سازمانی و یادگیری مبتنی بر این تغییر دانسته­اند. توسلی و همکاران (1394) در تحقیقی که تأثیر سرمایه اجتماعی را بر انطباق­پذیری مورد بررسی قرار داده‌اند به این نتیجه دست یافته‌اند که اعتماد نهادي، انسجام، اعتماد بين­شخصي و توانمندسازي تأثیر معناداری بر انطباق­پذیری سازمانی دارند. عباس­زاده و همکاران (1394)، در تحقیقی با عنوان بررسی اثرات ابعاد اعتماد نهادی، انسجام، اعتماد بين­شخصی و توانمندسازی بر متغير وابسته (ظرفيت انطباق­پذیری سازمانی) به نتایج معنی­داری رسیده‌اند و متغيرهای یادشده توانسته‌اند، 55 درصد تغييرات ظرفيت انطباق­پذیری سازمانی را تبيين نمایند. برخورداری از ظرفيت انطباق­پذيري، از عوامل مؤثر بر موفقيت سازمان­هاي امروزي در پاسخ به تقاضاهاي متغير مشتريان و تحولات محيطي است. هر سازماني بسته به نوع كار و فعاليت خود، نوع محيطي كه با آن تعامل دارد و ميزان بهره­گيري از فناوري، به درجه­اي از انطباق­پذيري با محيط نياز دارد. سازمان­های دولتی باید آگاه باشند که نیاز به پیش­بینی و برنامه­ریزی، جای خود را به سازگاری پویا داده است و سازمان باید خود را به صورت مداوم و پیوسته با محیط سازگار کند. سازمان برای بهبود فرآیند انطباق­پذیری با محیط، نیازمند هماهنگی میان اجزا مختلف بوده که این هماهنگی میان ابعاد مختلف سازمان نیازمند ارتباطاتی است که از میزان بالایی از اعتماد برخودار باشد. اعتماد به عنوان واژه بسیار مهمی تاکنون مورد مطالعات بسیاري قرار گرفته است؛ به این دلیل که موجب بسیاري از تلاش­ها و رفتارهاي مشارکتی می­شود و در بسیاري از روابط بین فردي نقش بسیار مهم و کلیدي را ایفا می­کند. از آنجا که اعتماد میان طرفین، پایه و اساس روابط مؤثر بوده، به همین دلیل استدلال می­شود که سازمان­ها می­توانند از آن، برای تقویت روابط بهره گیرند. در حقیقت هنگامی که محیط سازمان دارای درجه بالایی از اعتماد باشد، آنگاه مشارکت پرسنل، تعهد و موفقیت سازمانی بهبود می­یابد.

نتایج فرضیه اول پژوهش نشان داد که بعد نهادی با انطباق پذیری سازمانی تاثیر معناداری دارد؛ از این رو بهبود اعتماد اعضا به استراتژي و چشم انداز سازمان، شايستگي تجاري و فناوري آن، ساختارها و فرايندهاي منصفانه و سياست هاي منابع انساني روزآمد به انطباق‌پذیری سازمانی کمک کرده و با مشارکت دادن کارکنان در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری، ارتقا فن‌آوری و روش‌ها، انعطاف‌پذیری در ساختار، متناسب‌سازی آن با تغییرات درونی و بیرونی و مشارکت فراگیر در تحقق انطباق‌پذیری کمک می‌کند.

نتایج فرضیه دوم نشان داد که بعد عمودی اعتماد بر انطباق‌پذیری سازمانی تاثیر معناداری دارد؛ ارتباط کارکنان با سطوح مدیریتی را می‌توان بوسیلۀ مديريت تيمي و حمايت كاري، قابليت اطمينان و تقسيم اطلاعات اعتماد عمودی در سازمان افزایش داد تا از این مسیر، شرایط انطباق‌پذیری سازمانی فراهم گردد. بعد عمودی - با ایجاد روابط شبکه‌ای مناسب و پیکربندی روابط مفید و مناسب در سازمان- زمینه شکل‌گیری هم‌سویی و اعتماد را از طریق ایجاد روابط دوجانبه میان اعضای سازمان و تسهیل روابط اعتماد‌آمیز با سطوح مدیریت سازمان، امکان اثربخشی اهداف سازمانی را فراهم می‌نماید.

نتایج حاصل از فرضیه سوم نشان داد که بعد افقی اعتماد بر انطباق‌پذیری سازمانی تاثیر معناداری دارد؛ بنابراین می‌تواند زمینۀ تقویت روحیه وظيفه‌شناسي و تجربيات در کارکنان، احساس خوشنودی و خوشايندي، ثبات انساني، برون‌گرايي، گشودگی را در سازمان فراهم نماید تا از این طریق جوی ملهم از اعتماد و مشارکت در فعالیت‌های سازمانی توسعه یابد .

نتایج فرضیه چهارم تحقیق نشان داد که مدیران می‌توانند در راستای تأیید تأثیر بعد محیطی اعتماد بر انطباق‌پذیری سازمانی، با نهادینه کردن اعتماد پایدار و فراگیر در همه سطوح سازمانی، اعتماد متقابل و مبتنی بر صداقت، جو اعتماد را در درون و بیرون سازمان به عنوان اعتماد محیطی فراهم نموده و از این طریق امکان اثربخشی و موفقیت سازمان را افزایش دهند. از آنجایی که ضرورت انطباق‌پذیری برای سازمان‌ها عمدتاً ناشی از تغییرات محیطی و در عین حال تاثیر عوامل محیطی بر سازمان است، اعتماد محیطی، عاملی بسیار مهم در حیات سازمان‌های امروزی محسوب می‌شود. با توجه به الگوی به دست آمده برای انطباق­پذیری مبتنی بر اعتماد و نتایج فرضیه‌ها، پیشنهادهای کاربردی زیر برای سازمان­های مورد مطالعه و سازمان­های مشابه مطرح می­گردد:

اعتماد، نقش بسزایی در ارتقای ظرفیت انطباق­پذیری سازمانی دارد؛ لذا پیشنهاد می­شود که از طریق برگزاری دوره­های آموزشی بر محور اعتماد سازمانی در راستای افزایش دانش و توانمندی‌های کارکنان و به روز کردن اطلاعات و مهارت­های ارتباطی جهت انطباق­پذیری سازمانی بیشتر با شرایط محیطی مورد توجه قرار گیرد. آموزش و توسعۀ فرهنگ وظیفه‌شناسی از طریق تشویق‌های مادی و معنوی در راستای ایجاد اعتماد افقی نقش بسزایی دارد. برگزاری دوره‌های آموزشی برای آموزش برون‌گرایی و گشودگی کارکنان ضرورت دارد تا تجربیات این افراد در سطح سازمان به صورت شفاف، باعث انتقال احساس اعتماد بین کارکنان گردد. تدوین و ایجاد چارچوب‌ها و آیین نامه‌های داخلی مشخص و صریح برای ایجاد اعتماد بیشتر میان کارکنان لازم است. در همین راستا برای ارتقای ظرفیت انطباق­پذیری سازمانی پیشنهاد می­شود که سازمان­ها به توسعه نظام پیشنهادها و مشارکت­دهی کارکنان در فرآیند تصمیم­گیری­ها و برنامه‌ریزی­های سازمانی بپردازند؛ زیرا این اقدام با بهبود اعتماد متقابل و تقویت پایه­های همکاری در میان کارکنان به تحقق اهداف سازمانی که مصادیقی از انطباق­پذیری است، کمک می­کند. ایجاد یک پایگاه داده فعال و بروز که بتوان اطلاعاتي درباره مشتریان، بازار، تعداد رقبا، وضعيت رقباي جهاني، اعضاي دیگر زنجيره تأمين جمع­آوري و طبقه­بندي کرد، راهکاری مناسب برای بهبود انطباق­پذیری سازمان است. امروزه سازمان­ها در جست­وجوي راه­هاي جديدي براي ارتقاي مشاركت افراد و گروه­ها و بهره­گیری از آثار آن هستند؛ از اين­رو، بيش از هر زمان به اعتماد و چگونگي تقويت و واقعي‌سازي آن توجه دارند. پیشنهاد می‌شود سازمان­ها برای ایجاد انگیزش در کارکنان، با اعطای پاداش­ها و یا روش­های تشویقی دیگر آنها را ترغیب کنند تا طرح­ها و ایده­هایی را که برای بهبود پروژه مشترک جاری در ذهن دارند، ارائه دهند. سازمان انطباق­پذیر باید بتواند در داخل خود انعطاف­پذیری کامل را فراهم سازد؛ زیرا تنها تغییر در استراتژی‌ها و جهت گیری­ها- تا وقتی که اجرایی نشده­اند- نمی­تواند مؤثر واقع گردد.

 

تعارض منافع:

        نویسندگان هیچ‌گونه تعارض منافع ندارند.

 

References 

Adelaiye, M.B. O., Adubasim, I. E., & Adim, C.V.(2020). Strategic adaptability and organizational survival of media houses in Bauchi State, Nigeria. The Strategic Journal of Business & Change Management, 7(1), 642-653. doi:10.3390/admsci10030037

Bahmani; Akbar Mousavi Davoudi; Seyed Mehdi (2018), Correlation of spiritual leadership, job motivation and organizational trust of nurses and employees of Dr. Heshmat Rasht State Hospital, Volume 8, Number 3, 27-34. (In Persian) doi:10.22059/jomc.2013.36084

Boylan, S. A., & Turner, K. A. (2017). Developing organizational adaptability for complex environment. Journal of Leadership Education, 16(2), 183-198. doi:10.12806/V16/I2/T2

Cullen, K. L., Edwards, B. D., Casper, W. C., & Gue, K. R. (2014). Employees’ 
adaptability and perceptions of change-related uncertainty: Implications for perceived organizational support, job satisfaction, and performance. Journal of Business and Psychology,29(2),269-280.doi:10.1007/s10869-013-9312-y

Dariush; Ghulandi; Hasan; Seyyed Abbaszadeh; Mir Muhammad; Mami; Abdul Zahra (1397), The focal analysis of the relationship between moral leadership and organizational adaptability capacity,Journal of Ethics in Science and Technology,Year 13,No.2, pp.325-348.(In Persian)

dor: 20.1001.1.22517634.1397.13.2.10.4

Eisenhardt, K. M. (1989). Building theories from case study research. Academy of management review, 14(4), 532-550. doi:10.4236/jhrss.2018.61027

Hodgson, G., Herman, S., & Dollimore, D. (2017). Adaptability and survival in small-and medium-sized firms. Industrial and Corporate Change, 1-22. doi:10.13140/RG.2.1.1276.5925

Johansen, S. T., & Selart, M. (2014). Expanding the Role of Trust in the Management of Organizational Change. New Perspectives on Organizational Change and Learning. Bergen: Fagbokforlaget, 259-280. doi:10.1016/j.procs.2016.07.164

Lee, H., Choi, H., Lee, J., Min, J., & Lee, H. (2016). Impact of IT investment on firm performance based on technology IT architecture. Procedia Computer Science, 91, 652-661.

Marcos, M. C. (2018). The effect of trust on the adaptability of virtual teams: the mediator role of transition processes (Doctoral dissertation), 1-41.

Mutebi, H., Ntayi, J. M., Muhwezi, M., & Munene, J. C. K. (2020). self-organisation, adaptability, organisational networks and inter-organisational empirical evidence from humanitarian organisations in Uganda. Journal of
Humanitarian Logistics and Supply Chain Management, 10(4),447-483. doi:10.1108/JHLSCM-10-2019-0074

Oguegbe, T. M., & Edosomwan, H. S. (2021). Organizational-Based Self-Esteem and Organizational Identification as Predictors of Turnover Intention: Mediating Role of Organizational Trust. SEISENSE Journal of Management, 4(2), 56-71. doi: 10.33215/sjom.v4i2.620

Pathranarakul, P., & Sae-Lim, P. (2018). Risk Management and Organizational
Adaptability-Strategic Framework for Corporate Crisis Recovery: The Study of Oil and Gas Industry. PSAKU International Journal of Interdisciplinary Research, 7(2),112-130. doi:org/10.2139/ssrn.3262597 

Schulze, J. H., & Pinkow, F. (2020). Leadership for organisational adaptability: How enabling leaders create adaptive space. Administrative Sciences, 10(3), 1-23. doi:10.1108/JABS-05-2012-0023

Seah, M., & Hsieh, M. H. (2015). Impact of leader adaptability on organizational change and adaptation:the case of Savecom Communication. Journal of Asia Business Studies, 9(3),213-231. doi:10.1108/JABS-05-2012-0023

Serrat, O. (2017). Building trust in the workplace. In Knowledge Solutions (pp. 627-632). Springer, Singapore. doi:10.1007/978-981-10-0983-9_69

Uhl-Bien, M., & Arena, M. (2018). Leadership for organizational adaptability: A theoretical synthesis and integrative framework. The Leadership Quarterly, 29(1), 89-104. doi: 10.1016/j.leaqua.2017.12.009

Vazifeh Dost, H., Hajilo, M.H. & Nazarpour, F. (2014). Investigating the Impact of Implementing Porter Competitive Strategies in Responding to the Market-Oriented Needs of Petrochemical Company Customers, Organizational Culture Management, (3)11,139-121.(In Persian). doi:10.22059/jomc.2013.36084

Wulandari, F., & Dwiatmadja, C. (2020). The mediating roles of pro-commitment to learning and adaptability to technological change: professional experience portfolio toward employee performance. Business: Theory and Practice, 21(2), 859-868.doi: 10.3846/btp.2020.12657

Yildiz, H. (2019). The interactive effect of positive psychological capital and
organizational trust on organizational citizenship behavior. SAGE Open, 9(3), 1-15. doi:10.1177/2158244019862661

(73)

 

 

---

[1] 1.Ph.D Candidate, Department of Public Administration, Shoushtar Branch, Islamic Azad University, Shoushtar, Iran. [e-mail]     

[2] 2.Associate Professor, Department of Business Management, Ilam University, Ilam, Iran.

*Corresponding Author: [e-mail]  

[3] 3. Associate Professor, Department of Management, Semnan Branch, Islamic Azad University, Semnan, Iran. 

[4] 1. دانشجوی دکتری گروه مدیریت دولتی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران [e-mail]

[5] . دانشیار گروه مدیریت  بازرگانی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.

*. نویسنده مسؤول: [e-mail]

[6] 3. دانشیار گروه مدیریت، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران [e-mail]

[7] .Pathranarakul & Sae-Lim

[8] .Barnard

[9] .Simon

[10] .Selznick

[11] .Thompson

[12] .Uhl-Bien & Arena

[13] .Schulze & Pinkow

[14] .Cullen et al

[15] .Johansen & Selart

[16] 10. Serrat

[17] .http://donya-e-eqtesad.com/SiteKhan/ 550449 رجوع شود به سایت     

[18] . Mutebi et al

[19] . Hodgson, Herman & Dollimore

[20] . Adelaiye, Adubasim & Adim

[21] . Lee et al

[22] . Wulandari & Dwiatmadja

[23] . Organizational Trust

[24] . Davis & Schoorman

[25] . Oguegbe & Edosomwan

[26] . Yildiz

[27] 10. Marcos

[28] . Boylan & Turner

[29] . Seah and Hsieh