تأثیر آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی یادگیری بر خودناتوانسازی تحصیلی و یادگیری خودراهبر دانشآموزان کنکوری
الموضوعات :مجید سلیمانی 1 , محمد عباسی 2 , هادی سارانی 3 , علی آخوندزاده آرانی 4 , سمیه افشارپور 5
1 - دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی، دانشگاه لرستان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه روانشناسی، خرم آباد، ایران.
2 - استادیار گروه روانشناسی، دانشگاه لرستان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه روانشناسی، خرم آباد، ایران.
3 - دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی، دانشگاه لرستان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه روانشناسی، خرم آباد، ایران.
4 - کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه کاشان، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، گروه روانشناسی، کاشان، اصفهان، ایران.
5 - کارشناس ارشد روانشناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، گروه روانشناسی، تبریز، ایران
الکلمات المفتاحية: یادگیری خودراهبر, خودناتوانسازی تحصیلی, راهبردهای شناختی و فراشناختی یادگیری,
ملخص المقالة :
هدف از پژوهش حاضر تأثیر آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی یادگیری بر خودناتوانسازی تحصیلی و یادگیری خودراهبر دانش آموزان کنکوری بود. این پژوهش از نوع مطالعات نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانش آموزان دختر مقطع متوسطه دوم شهر خرم آباد تشکیل می دادند که در سال تحصیلی 98-1397 مشغول به تحصیل بودند. تعداد 30 دانش آموز با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای وارد نمونه شد و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. دانش آموزان گروه آزمایش، آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی را طی هشت جلسه دریافت کردند ولی دانش آموزان گروه نمونه هیچگونه آموزشی دریافت نکردند. قبل و بعد از آموزش هر دو گروه نمونه به منظور پیش‌آزمون، پس‌آزمون و مرحله پیگیری پرسشنامه های خودناتوان سازی تحصیلی و یادگیری خودراهبر را تکمیل کردند. داده ها با استفاده از بسته نرم افزار آماری در علوم اجتماعی تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد، آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی یادگیری باعث کاهش معنادار خودناتوان سازی تحصیلی (001/0p=) و افزایش معنادار یادگیری خودراهبر (001/0p=) در دانش آموزان نمونه شده است. با توجه به یافته ها، می توان با آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی یادگیری به معلمان و آموزش این راهبردها به دانش آموزان توسط معلمان، به صورت غیرمستقیم و مستقیم خودناتوان سازی تحصیلی را در دانش آموزان کاهش داده و یادگیری خودراهبر را افزایش داد.
ابافت، حمیده. (1387). رابطه راهبردهای فراشناختی، خوداثربخشی و شیوه های فرزندپروری با خودناتوان سازی تحصیلی در دانش آموزان دبیرستان های اهواز. یافته های نو در روانشناسی. 2 (7)، 122-108.
احمدیان، حسام. (1398). اثربخشی آموزش فراشناخت بر خودناتوانسازی تحصیلی، عزت نفس و هیجانات تحصیلی دانشآموزان دوره دوم متوسطه شهر کامیاران. چهارمین همایش ملی روانشناسی تربیتی شناختی، دانشگاه الزهرا. تهران
تابع بردبار، فریبا و رستگار، احمد. (1394). مدل روابط ویژگیهای شخصیت و خودناتونسازی تحصیلی: نقش واسطهای اهداف پیشرفت. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی. 15(77)، 542-530.
حبیبیکلیبر، رامین. (1400). اثربخشی آموزش راهبردهای فراشناختی بر خودناتوانسازی تحصیلی و تفکر تاملی دانشآموزان دوره اول متوسطه. مجله مطالعات روانشناسی تربیتی. 18 (41)، 135-150.
رحمانی، صنعان. (1393). بررسی رابطه بین خودتنظیمی یادگیری با خودناتوان سازی تحصیلی به واسطهگری ویژگیهای شخصیتی. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی.
رئوف، کوثر؛ خادمی، ملوک و نقش، زهرا. (1398). رابطه کمالگرایی با اهمالکاری تحصیلی: نقش واسطهای متغیرهای خودکارآمدی تحصیلی، عزت نفس و خودناتوان سازی تحصیلی. اندیشههای نوین تربیتی. 15 (1)، 237-207.
سعید، نسیم؛ علینژاد، مهرانگیز و گودرزی، ماندانا. (1394). اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی، فراشناختی بر آمادگی یادگیری خودراهبر دانشجویان. مجله دانشگاهی یادگیری الکترونیکی. 6 (1)، 47-39.
سیف، علی اکبر. (1390). روانشناسی پرورشی نوین: روانشناسی یادگیری و آموزش. تهران: انتشارات دوران.
صادقی، مسعود و خلیلی گشنیگانی، زهرا. (1395). نقش ابعاد یادگیری خودراهبر در پیش بینی سرزندگی تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی لرستان. پژوهش در آموزش علوم پزشکی. 8 (2)، 17-9.
قمی، مهین؛ مسلمی، زهرا و محمدی، سید داوود. (1395). بررسی رابطه راهبردهای فراشناختی با یادگیری خودراهبر در بین دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم. دوماهنامه علمی- پژوهشی راهبردهای آموزش در علوم پزشکی. 9 (4)، 259-248.
کرمی، بختیار؛ کرمی، آزاداله و هاشمی، نظام. (1392). اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر خلاقیت، انگیزه پیشرفت و خودپنداره تحصیلی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 2 (4)، 140-121.
گردان شکن، مریم؛ یارمحمدیان، محمدحسین و عجمی، سیما. (1389). تاثیر تدریس بسته فراشناختی بر خودراهبری در یادگیری دانشجویان مدارک پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی. 10 (2)، 10-1.
مهبد، مینا و یوسفی، فریده. (1396). بررسی رابطه فراشناخت و خودناتوان سازی با واسطه گری خودکارآمدی عمومی. دوفصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری. 5 (8)، 59-39.
نادی، محمدعلی و سجادیان، ایلناز. (1385). هنجاریابی مقیاس سنجش خودراهبری در یادگیری، در مورد دانشآموزان دختردبیرستانهای شهر اصفهان. فصلنامه نوآوریهای آموزشی. 5 (18)، 134-111.
نادی، محمدعلی؛ گردان شکن، مریم و گل پرور، محسن. (1390). تاثیر آموزش تفکر انتقادی، حل مساله و فراشناخت بر یادگیری خود راهبر در دانشجویان. پژوهش در برنامه ریزی درسی. 8 (28 و 29)، 61-53.
Abafat, H. (2008). The relation between meta-cognitive strategies, self-efficasy, parenting style with academic self-handicapping in AHVAZ high school. Journal of social psychology (new finding in psychology). 2(7): 108-122 [In persian].
Ahmadian, H. (2019). The effectiveness of metacognitive education on academic Self-handicapping, self-esteem and academic excitement of second period high school students in Kamyaran. Fourth National Conference on Cognitive Educational Psychology, Al-Zahra University. Tehran [In persian].
Candy, P. (1992). Self-Direction for Lifelong Learning: A Comprehensive Guide to Theory and Practice. Adult Education Quarterly. 42(3): 192-202.
Carlisle, B. L. (2015). The Relationship Between Academic Identity and Self-Handicapping (Doctoral dissertation, UC Riverside).
Covington, M. V. (1984). The self-worth theory of achievement motivation: Findings and implications. The Elementary School Journal. 85(1): 5-20.
Covington, M. V. (1992). Making the grade: A self-worth perspective on motivation and school reform. Cambridge University Press.
Daniels, L. M., Haynes, T. L., Stupnisky, R. H., Perry, R. P., Newall, N. E., & Pekrun, R. (2008). Individual differences in achievement goals: A longitudinal study of cognitive, emotional, and achievement outcomes. Contemporary Educational Psychology. 33(4): 584-608.
Efklides, A. (2009). The role of metacognitive experiences in the learning process. Psicothema. 21(1): 76-82.
Fisher, M. J., & King, J. (2010). The self-directed learning readiness scale for nursing education revisited: A confirmatory factor analysis. Nurse Education Today. 30(1): 44-48.
Fisher, M. J., & King, J. (2010). The self-directed learning readiness scale for nursing education revisited: A confirmatory factor analysis. Nurse education today, 30(1): 44-48.
Fisher, M., King, J., & Tague, G. (2001). Development of a self-directed learning readiness scale for nursing education. Nurse education today. 21(7): 516-525.
Fisher, M., King, J., & Tague, G. (2001). Development of a self-directed learning readiness scale for nursing education. Nurse education today, 21 (7), 516-525.Flavell, J. H. (2000). Development of children’s knowledge about the mental world. International journal of behavioral development. 24(1): 15-23.
Flavell, J. H., Miller, P. H., & Miller, S. A. (1985). Cognitive development (Vol. 338). Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
Gadbois, S. A., & Sturgeon, R. D. (2011). Academic self‐handicapping: Relationships with learning specific and general self‐perceptions and academic performance over time. British Journal of Educational Psychology. 81(2): 207-222.
Ghomi, M., Moslemi, Z., & Mohammadi, S. D. (2016). The relationship between metacognitive strategies with self-directed learning among students of Qom University of Medical Sciences. Educ Strategy Med Sci. 9(4): 248-259 [In persian].
Gordanshekan, M., Yarmohammadian, M. H., & Ajami, S. (2010). The Effect of Teaching Meta-Cognition Package on Self-Directed Learning in Medical Records Students of Isfahan University of Medical Sciences. Iranian Journal of Medical Education. 10(2): 131-140 [In persian].
Habibi kaleybar, R. (2021). The Effectiveness of Teaching Metacognitive Strategies on Academic Self-Disability and Reflective Thinking in High School Students. Journal of Educational Psychology Studies, 18(41): 135-150. doi: 10.22111/jeps.2021.6193 [In persian].
Javidan, Sh., Hossein Khanzadeh, A. A., & Abolghasemi, A. (2018). Effectiveness of Meta-Cognitive Skills Training on Self-Handi-capping and Self-Efficacy of Students. Iranian Rehabilitation Journal. 16(1): 69-76.
Karami, B., Allah Karami, A., & Hashemi, N. (2013). Effectiveness of cognitive and metacognitive strategies training on creativity, achievement motive and academic self-concept. Quartely Journal of Innovation and Creativity in Human Sciences. 2(4): 121-140 [In persian].
Kopczynski, L., & Smith, E. (2015). The Impact of Self-Handicapping in Strategic Board Games Upon New Player’s Experiences. Suny undergraduate research conference. USA. New York.
Mahbod, M., & yousefi, F. (2017). Investigation of Relationship between Metacognition and Self-Handicapping with Mediation of General Self-Efficacy. Biquarterly Journal of Cognitive Strategies in Learning. 5(8): 39-59 [In persian].
Melli, G., Carraresi, C., Poli, A., & Bailey, R. (2016). The role of metacognitive beliefs in health anxiety. Personality and Individual Differences, 89(14): 80-85.
Merriam, S.B., Caffarella, R.S., Baumgartner, L.M. (1999). Learning in Adulthood: A Comprehensive Guide, 2rd Edition. SanFrancisco: Jossy bass publisher.
Metsäpelto, R.L.; Pakarinen, E.; Kiuru, N.; Poikkeus, A.M.; Lerkkanen, M.K. & Nurmi, J.E. (2015). Developmental dynamics between children’s externalizing problems, task-avoidant behavior, and academic performance in early school years: A 4-year follow-up. Journal of Educational Psychology. 107(1): 246.
Nadi, M. A., Gordanshekan, M., & Golparvar, M. (2011). Effect of Critical Thinking, Problem Solving and Meta-Cognitive on Students' Self-Directed Learning. Research in Curriculum Planning. 7(2): 53-61 [In persian].
Nadi, M. A., & Sajadian, I. (2006). Standardization of self Directed Learning Reading scale on girl's student of Isfahan high schools. Educational Innovations. 5(4): 111-134 [In persian].
Nasim, S., Mehrangiz, A., & Mandana, G. (2015) The Effects of Cognitive and Meta-cognitive Strategies Training on Self-directed Learning Readiness. Interdisciplinary Journal of Virtual Learning in Medical Sciences (IJVLMS). 6(1): 39-47 [In Persian].
Rahmani, S. (2014). Investigating the Relationship between Learning Self-Regulation and academic self-handicapping with Mediating personality traits. Master thesis. Faculty of Educational Sciences and Psychology, Allameh Tabataba'i University [In persian].
Raoof, K., Khademi Ashkzari, M., & Naghsh, Z. (2019). Relationship between perfectionism and academic procrastination: the mediating role of academic self-efficacy, self-esteem and academic self-handicapping. The Journal of New Thoughts on Education, 15(1): 207-236.
Reeve, J., Nix, G., & Hamm, D. (2003). Testing models of the experience of self-determination in intrinsic motivation and the conundrum of choice. Journal of educational psychology. 95 (2), 375.
Rickert, N. P., Meras, I. L., & Witkow, M. R. (2014). Theories of intelligence and students' daily self-handicapping behaviors. Learning and Individual Differences. 36, 1-8.
Sadeghi, M., & Khalili Geshnigani, Z. (2016). The Role of Self-directed Learning on Predicting Academic Buoyancy in Students of Lorestan University of Medical Sciences. rme. 8(2): 9-17 [In persian].
Saif, A. A. (2011). Modern Educational Psychology: The Psychology of Learning and Education. Tehran: Doran Publications [In persian].
Schwinger, M. (2013). Structure of academic self-handicapping—Global or domain-specific construct? Learning and Individual Differences. 27, 134-143.
Schwinger, M., & Stiensmeier-Pelster, J. (2011). Prevention of self-handicapping—The protective function of mastery goals. Learning and Individual Differences, 21(6): 699-709.
Tabe Bordbar, F., Rastegar, A. (2015). A Model of Relationships between Personality Traits and Academic Self-Handicapping: The Mediating Role of Achievement Goals. Iranian Journal of Medical Education. 15(77): 530-542 [In persian].
Uysal, A., & Knee, C. R. (2012). Low Trait Self‐Control Predicts Self‐Handicapping. Journal of Personality. 80(1): 59-79.
Williamson, S. N. (2007). Development of a self-rating scale of self-directed learning. Nurse researcher. 14(2): 66-83.
_||_Abafat, H. (2008). The relation between meta-cognitive strategies, self-efficasy, parenting style with academic self-handicapping in AHVAZ high school. Journal of social psychology (new finding in psychology). 2(7): 108-122 [In persian].
Ahmadian, H. (2019). The effectiveness of metacognitive education on academic Self-handicapping, self-esteem and academic excitement of second period high school students in Kamyaran. Fourth National Conference on Cognitive Educational Psychology, Al-Zahra University. Tehran [In persian].
Candy, P. (1992). Self-Direction for Lifelong Learning: A Comprehensive Guide to Theory and Practice. Adult Education Quarterly. 42(3): 192-202.
Carlisle, B. L. (2015). The Relationship Between Academic Identity and Self-Handicapping (Doctoral dissertation, UC Riverside).
Covington, M. V. (1984). The self-worth theory of achievement motivation: Findings and implications. The Elementary School Journal. 85(1): 5-20.
Covington, M. V. (1992). Making the grade: A self-worth perspective on motivation and school reform. Cambridge University Press.
Daniels, L. M., Haynes, T. L., Stupnisky, R. H., Perry, R. P., Newall, N. E., & Pekrun, R. (2008). Individual differences in achievement goals: A longitudinal study of cognitive, emotional, and achievement outcomes. Contemporary Educational Psychology. 33(4): 584-608.
Efklides, A. (2009). The role of metacognitive experiences in the learning process. Psicothema. 21(1): 76-82.
Fisher, M. J., & King, J. (2010). The self-directed learning readiness scale for nursing education revisited: A confirmatory factor analysis. Nurse Education Today. 30(1): 44-48.
Fisher, M. J., & King, J. (2010). The self-directed learning readiness scale for nursing education revisited: A confirmatory factor analysis. Nurse education today, 30(1): 44-48.
Fisher, M., King, J., & Tague, G. (2001). Development of a self-directed learning readiness scale for nursing education. Nurse education today. 21(7): 516-525.
Fisher, M., King, J., & Tague, G. (2001). Development of a self-directed learning readiness scale for nursing education. Nurse education today, 21 (7), 516-525.Flavell, J. H. (2000). Development of children’s knowledge about the mental world. International journal of behavioral development. 24(1): 15-23.
Flavell, J. H., Miller, P. H., & Miller, S. A. (1985). Cognitive development (Vol. 338). Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
Gadbois, S. A., & Sturgeon, R. D. (2011). Academic self‐handicapping: Relationships with learning specific and general self‐perceptions and academic performance over time. British Journal of Educational Psychology. 81(2): 207-222.
Ghomi, M., Moslemi, Z., & Mohammadi, S. D. (2016). The relationship between metacognitive strategies with self-directed learning among students of Qom University of Medical Sciences. Educ Strategy Med Sci. 9(4): 248-259 [In persian].
Gordanshekan, M., Yarmohammadian, M. H., & Ajami, S. (2010). The Effect of Teaching Meta-Cognition Package on Self-Directed Learning in Medical Records Students of Isfahan University of Medical Sciences. Iranian Journal of Medical Education. 10(2): 131-140 [In persian].
Habibi kaleybar, R. (2021). The Effectiveness of Teaching Metacognitive Strategies on Academic Self-Disability and Reflective Thinking in High School Students. Journal of Educational Psychology Studies, 18(41): 135-150. doi: 10.22111/jeps.2021.6193 [In persian].
Javidan, Sh., Hossein Khanzadeh, A. A., & Abolghasemi, A. (2018). Effectiveness of Meta-Cognitive Skills Training on Self-Handi-capping and Self-Efficacy of Students. Iranian Rehabilitation Journal. 16(1): 69-76.
Karami, B., Allah Karami, A., & Hashemi, N. (2013). Effectiveness of cognitive and metacognitive strategies training on creativity, achievement motive and academic self-concept. Quartely Journal of Innovation and Creativity in Human Sciences. 2(4): 121-140 [In persian].
Kopczynski, L., & Smith, E. (2015). The Impact of Self-Handicapping in Strategic Board Games Upon New Player’s Experiences. Suny undergraduate research conference. USA. New York.
Mahbod, M., & yousefi, F. (2017). Investigation of Relationship between Metacognition and Self-Handicapping with Mediation of General Self-Efficacy. Biquarterly Journal of Cognitive Strategies in Learning. 5(8): 39-59 [In persian].
Melli, G., Carraresi, C., Poli, A., & Bailey, R. (2016). The role of metacognitive beliefs in health anxiety. Personality and Individual Differences, 89(14): 80-85.
Merriam, S.B., Caffarella, R.S., Baumgartner, L.M. (1999). Learning in Adulthood: A Comprehensive Guide, 2rd Edition. SanFrancisco: Jossy bass publisher.
Metsäpelto, R.L.; Pakarinen, E.; Kiuru, N.; Poikkeus, A.M.; Lerkkanen, M.K. & Nurmi, J.E. (2015). Developmental dynamics between children’s externalizing problems, task-avoidant behavior, and academic performance in early school years: A 4-year follow-up. Journal of Educational Psychology. 107(1): 246.
Nadi, M. A., Gordanshekan, M., & Golparvar, M. (2011). Effect of Critical Thinking, Problem Solving and Meta-Cognitive on Students' Self-Directed Learning. Research in Curriculum Planning. 7(2): 53-61 [In persian].
Nadi, M. A., & Sajadian, I. (2006). Standardization of self Directed Learning Reading scale on girl's student of Isfahan high schools. Educational Innovations. 5(4): 111-134 [In persian].
Nasim, S., Mehrangiz, A., & Mandana, G. (2015) The Effects of Cognitive and Meta-cognitive Strategies Training on Self-directed Learning Readiness. Interdisciplinary Journal of Virtual Learning in Medical Sciences (IJVLMS). 6(1): 39-47 [In Persian].
Rahmani, S. (2014). Investigating the Relationship between Learning Self-Regulation and academic self-handicapping with Mediating personality traits. Master thesis. Faculty of Educational Sciences and Psychology, Allameh Tabataba'i University [In persian].
Raoof, K., Khademi Ashkzari, M., & Naghsh, Z. (2019). Relationship between perfectionism and academic procrastination: the mediating role of academic self-efficacy, self-esteem and academic self-handicapping. The Journal of New Thoughts on Education, 15(1): 207-236.
Reeve, J., Nix, G., & Hamm, D. (2003). Testing models of the experience of self-determination in intrinsic motivation and the conundrum of choice. Journal of educational psychology. 95 (2), 375.
Rickert, N. P., Meras, I. L., & Witkow, M. R. (2014). Theories of intelligence and students' daily self-handicapping behaviors. Learning and Individual Differences. 36, 1-8.
Sadeghi, M., & Khalili Geshnigani, Z. (2016). The Role of Self-directed Learning on Predicting Academic Buoyancy in Students of Lorestan University of Medical Sciences. rme. 8(2): 9-17 [In persian].
Saif, A. A. (2011). Modern Educational Psychology: The Psychology of Learning and Education. Tehran: Doran Publications [In persian].
Schwinger, M. (2013). Structure of academic self-handicapping—Global or domain-specific construct? Learning and Individual Differences. 27, 134-143.
Schwinger, M., & Stiensmeier-Pelster, J. (2011). Prevention of self-handicapping—The protective function of mastery goals. Learning and Individual Differences, 21(6): 699-709.
Tabe Bordbar, F., Rastegar, A. (2015). A Model of Relationships between Personality Traits and Academic Self-Handicapping: The Mediating Role of Achievement Goals. Iranian Journal of Medical Education. 15(77): 530-542 [In persian].
Uysal, A., & Knee, C. R. (2012). Low Trait Self‐Control Predicts Self‐Handicapping. Journal of Personality. 80(1): 59-79.
Williamson, S. N. (2007). Development of a self-rating scale of self-directed learning. Nurse researcher. 14(2): 66-83.
