موجبات بطلان نسبی در حقوق فرانسه و ایران و امکان سنجی آن در فقه امامیه
الموضوعات :
محمد تقی کریم پور آلهاشم
1
(دانشجوی دکتری تخصصی حقوق خصوصی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران)
محمد تقی علوی
2
(استاد حقوق، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران)
محمد مظهری
3
(استادیار حقوق، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران)
ناصر مسعودی
4
(استادیار حقوق، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران)
الکلمات المفتاحية: عدم نفوذ, بطلان نسبی, بطلان مطلق, قابلیت ابطال,
ملخص المقالة :
سالیان متمادی است که حکم وضعی بطلان نسبی در حقوق ایران، موضوع بحث حقوقدانان قرار گرفته است. برخی از حقوقدانان وجود این ضمانت اجرایی را در حقوق ایران، انکار می کنند، گروهی نیز نه تنها آن را پذیرفته اند، بلکه در تشخیص مصادیق آن با گشاده دستی برخورد نموده اند. برخی هم به راه حل میانه گرویده و معتقد گردیده اند. پردازش نظریه در این مورد صحیح نبوده و باید به موارد منصوص در قوانین پراکنده بسنده نمود. نویسندگان دیگر بواسطه فقدان این ضمانت اجرا در فقه امامیه که حقوق ایران مبتنی بر آن است، به جای بطلان نسبی، اصطلاح قابلیت ابطال را پیشنهاد نموده اند. باری در کار حاضر بر آن شدیم که با استقراء در متون قانونی و حقوق دو کشور فرانسه و ایران، موجبات بطلان نسبی در این دو کشور را بررسی و سپس به امکان سنجی مراتب در فقه امامیه بپردازیم. کار حاضر از این نظر که در این مورد قائل به نظریه پردازی در حقوق مدنی ایران شده است واجد جنبه نوآوری بوده و قلمرو درونی بطلان نسبی را در حقوق ایران و فرانسه تعیین و پذیرش این نظریه در فقه امامیه را ممکن دانسته است.
- احمد السنهوری، عبد الرزاق، (1965)، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، دار الاحیاء التراث العربی، بیروت.
2- اسکینی، ربیعا ، (1384)، شرکتهای تجاری، جلد اول، چاپ مهر، قم، چاپ نهم.
3- اصفهانی، سید ابوالحسن، (1363)، وسیله النجاه، جلد 2، نیکنام، چاپ هفتم.
4- انصاری ، شیخ مرتضی، (1375)، مکاسب، مطبعه الاطلاعات، تبریز، چاپ اول.
5- امامی، سید حسن، (1378)، حقوق مدنی، جلد 1 و 3، کتابفروشی اسلامیه، تهران.
6- الموسوعه الفقهیه الکویتیه، (1404)، جزء 6 ، وزاره الاوقاف و شؤون الاسلامیه، دارالسلاسل، کویت، طبعه الثانیه.
7- اوصیاء، پرویز، (1381)، تدلیس و مطالعه تطبیقی آن در حقوق فرانسه، انگلیس، اسلام و ایران، انتشارات دانشگاه تهران (منتشر شده توسط تحولات حقوق خصوصی)، چاپ چهارم.
8- بحرانی، شیخ یوسف، (1367)، الحدائق الناظره فی احکام العتره الطاهره، جلد 18، مؤسسه نشر اسلامی، قم.
9- بهرامی احمدی، حمید، (1382)، دیدگاهی دیگر در تفسیر ماده 200 قانون مدنی، مجله دین و ارتباطات، (17)، 32-7.
10- تفرشی ، محمد عیسی، (1378)، مباحثی تحلیلی از حقوق شرکتهای تجاری، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
11- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، (1363)، حقوق تعهدات، جلد 1، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
12- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، (1392)، تأثیر اراده در حقوق مدنی، گنج دانش، تهران.
13- جواهری ، حسن، (1388)، اهلیت حقوقی؛ شناسایی سن بلوغ و تأثیر آن در تکلیف (1)، مجله قانون، (58 و 59)، 161-129.
14- حسینی عاملی، محمد جواد، (1408)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، جلد 14، دارالتراث العربی، بیروت.
15- خراسانی، حاج ملا هاشم، (1349)، رساله تجارت، چاپ سنگی.
16- خمینی، حسن و داوودی، رشید، (1391)، بررسی حقیقت شرعیه با رویکردی بر نظر امام خمینی (ره)، پژوهشنامه متین، (57) ، 60-19، تهران.
17- خمینی، سید روح الله، (1421)، البیع ، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران.
18- خمینی، سید مصطفی، ( 1418)، تحریرات فی الاصول ، جلد 1، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، قم.
19- داوریار، محمد علی و علیزاده، غفار، (1389)، بررسی تطبیقی قیمومیت محجورین در فقه فریقین و قانون ایران، فقه و تاریخ تمدن اسلامی ، (26) ، 98-61.
20- دردیر ، احمد، (بیتا)، الشرح الصغیر علی اقرب مسالک الی مذهب الامام مالک، دارالمعارف، قاهره.
21- رهپیک، حسن، (1375)، عیوب اراده و رضا، قسمت دوم، اکراه در قرارداد؛ مجله دیدگاه های حقوق قضائی ، (3) ، 98-83 .
22- رئوفیفرد، حمید، (1386)، بررسی تطبیقی بطلان نسبی در حقوق ایران و فرانسه ، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق، دانشگاه قم.
23- شهیدی، مهدی، (1381)، اصول قراردادها و تعهدات،: انتشارات مجد، تهران، چاپ دوم.
24- صفائی، سید حسین، (1349)، اشتباه در شخص طرف قرارداد در حقوق ایران و فرانسه، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران)، (4) ، 110-84.
25- صفائی، سید حسین، (1349)، اشتباه در خود موضوع معامله در حقوق ایران و فرانسه، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران)، (3) ، 108-87.
26– صفائی، سید حسین، (1386)، حقوق مدنی و حقوق تطبیقی، نشر میزان، تهران.
27- طالب احمدی ، حبیب، (1384)، معاملات قابل ابطال در حقوق ایران ، فصل نامه مدرس علوم انسانی، 9 (3) ، 162-145.
28 - طوسی، حسن ابن علی، (1388)، المبسوط فی فقه الامامیه، مکتب المرتضویه، قم.
29- عباسی داکانی، خسرو، (1382)، اهلیت، حجر و سن رشد در قانون مدنی ایران پس از اصلاحات سال 1361 (بخش سوم پایانی)، قانون، سال چهل و هفتم ،2 ( 48) ، 30-7.
30- عباسیان افراپلی ، عسگری، (1389)، بررسی ابعاد حقوقی بطلان مطلق و بطلان نسبی در حقوق ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد تهران مرکزی، تهران.
31- فاطمی، سید محمد مهدی، (بیتا)، حجر در حقوق مدنی ایران، چاپخانه حکمت، قم.
32- قبولی در افشان، سید محمد مهدی و محسنی، سعید، (1391)، نظریه عمومی بطلان در قراردادها (مطالعه تطبیقی در نظام حقوقی ایران و فرانسه)، انتشارات جنگل، تهران.
33– کاتوزیان، ناصر، (1377) ، ایقاع، نشر دادگستر، تهران.
34- کاتوزیان، ناصر، (1388)، دوره مقدماتی حقوق مدنی(درسهایی از عقود معین)، جلد 1، گنج دانش، تهران.
35- کاتوزیان ، ناصر، (1379)، قواعد عمومی قراردادها ، جلد دوم ، شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا، تهران.
36- کیا نوری، کمال الدین، (بیتا)، بطلان و عدم نفوذ و آثار هر یک از آندو در قراردادها از نظر قانون مدنی و فقه اسلامی، چاپ جواهری، تهران.
37- ماوردی ، علی بن محمد، (1414)، الحاوی الکبیر فی فقه مذهب امام الشافعی، جلد 6 ، دار الکتب العلمیه، بیروت.
38- محقق داماد، سید مصطفی، (1364)، اخذ به شفعه (2)، حق «مطالعات حقوقی و قضایی»، (4)، 96-78.
39- محلی، جلال الدین، (1997)، شرح منهاج الطالبین (کنز الراغبین)، جلد 2، در هامش حاشتیان از قلیوبی و عمیره، بیروت.
40- مرداوی، علی، (1986)،الانصاف، جلد 8 ، به کوشش محمد حامد فقی، بیروت.
41- نائینی، محمد حسین، (1373)، منیه الطالب فی حاشیه المکاسب، جلد 1، مکتبه المحمدیه، تهران.
42- نائینی، محمد حسین، (1376)، منیه الطالب فی حاشیه المکاسب، جلد2، مکتبه المحمدیه، تهران.
43- نائینی، محمد حسین، (1331)، تعلیقه علی المکاسب المرحوم العلامه انصاری، بوذرجمهری، تهران.
44- نجفی، (صاحب جواهر)، محمدحسن، (1368)، جواهر الکلام ، جلد 22، دارالکتب الاسلامیه.
45- نجفی (صاحب جواهر)، شیخ محمد حسن، (1368)، جواهر الکلام ، جلد 37، دارالکتب الاسلامیه، تهران.
46- نوین ، پرویز، (1394)، بطلان مطلق و بطلان نسبی در نظام حقوق خصوصی ایران با ارائه بحث تطبیقی در حقوق فرانسه و انگلستان، انتشارات گنج دانش، تهران.
ب ) منابع فرانسه و انگلیسی
47- Carbonnier, J. (1988). Droit civil, Les obligations. Paris: Presses Universtaires de France.
48- De La Morandiére. J. (1966 et1967). Droit civil. (T2 et T4). Paris: Dalloz .
49- Flour, J., Aubert, J. L,. Savaux , E..( 2002). Les obligations , L, acte juridique. Paris: Armand Colin et Delta.
50- Fréderic, P. D. (2005). Le droit d'auteure. Paris: Economica.
51- Padfield,. C.F. (1989). Law. Oford: Heineman professional publishing Ltd.
52- Mazeaud. H.L. ( 1969). Droit civi. Paris: Montchrestien.
_||_
Abbasi, Kh. (2004). Legal capacity, interdiction and growth age in civil law of Iran after amendments in 1982, Statue, 1, 48, 7-30.
2. Abbasian, A. (2011). Investigating the legal dimensions of absolute and relative nullity in Iranian law. Tehran: Islamic Azad University.
3. Al-Sanhouri. A. (1965). Al-Vasit fi Sharh Al-Qanoon Al-Madani Al-Jadid. Beirut: Dar Al-Ahya Al-Torath Al-Arabi.
4. Ansari. S. M. (1954). Makaseb. Tabriz: Matbat Al-Etelaat.
5. Bahreini. S. Y. (1992). Al-Hadaego Al-Nazera fi Ahkame Al-Etrato Al-Tahera. Qom: Islamic Publication Institute.
6. Carbonnier, J. (1988). Droit civil, Les obligations. Paris: Presses Universtaires de France.
7. Dardir. A. (no date). Al-Sharh Al- Saghir Ala Aghrabe Masalek Ela Mazhab Imam Malek. Cairo: Dar Al-Maaref Publication.
8. Davaryar, M.A. (2011). Comparative investigation of guardianship of interdicted people in jurisprudence of groups and Iran Law, Jurisprudence Magazine, 26, 61 – 98.
9. De La Morandiére. J. (1966). Droit civil. Paris: Dalloz.
10. Esfahani. S. A. (1942). Vasilat Al-Nejat. Qom: Niknam.
11. Eskini, R. (2006). Commercial companies. Qom: Mehr Publication.
12. Fatemi, M. (no date). Protection in civil law of Iran. Qom: Hekmat Printing Office.
13. Flour, J., Aubert, J. L. Savaux, E. (2002). Les obligations, L, acte juridique. Paris: Armand Colin et Delta.
14. Fréderic, P. D. (2005). Le droit d'auteure. Paris: Economica.
15. Ghabouli, M., Mohseni, S. (2012). Public theory of nullity of contract (A comparative study in Iranian and French Law). Tehran: Jangal Publication.
16. Hosseini Ameli, M. J. (1987). Meftah Al- Kerama fi Sharh Qavaed Al- Lomah. Beirut: Dar Al-Torath Al-Arabi Publication.
17. Imami, S. H. (2009). Civil law. Tehran: Islamiyeh Bookshop.
18. Jafari, M. J. (2014). The effect of intention in civil law. Tehran: Ganj Danesh Publication.
19. Javaheri, H (2010). Legal capacity, identification of maturity age and its effect on duty(1). Law Magazine, 58, 129- 161.
20. Katoozian, N. (1999). Unilateral obligation. Tehran: Dadgostar Publication.
21. Katouzian, N. (2000). Public rules of contracts. Tehran: Enteshar Publication.
22. Katouzian, N. (2010). Primary course of civil law (Lessons from determined contracts). Tehran: Ganj Danesh Publication.
23. Khomein. S. R. (2000). Al-Baye. Qom: Imam Khomeini's Works Publication
24. Khomeini, H., Davoodi, R. (2013). Investigating the religious reality with an approach to Imam Khomeini, Matin Research Magazine, 57, 19-60.
25. Khomeini. S. M. (1997). Tahrirat fi Al-Osoul. Qom: Imam Khomeini's Works Publication.
26. Khorosani. H. M. (1839). Trade thesis. Tehran: Stone Publication.
27. Kianouri, K. (no date). Absolute and relative nullity and the effect of each of them on contracts from the viewpoint of civil law and Islamic jurisprudence. Tehran: Javaheri Publication.
28. Mahalli. J. (1997). Sharh Menhaj Al-Talebin. Beirut: Amirah Publication.
29. Maverdi. A. M. (1993). Al- Havi Al-Kabir fi Fiqh Mazhab Imam Shafeghi. Beirut: Dar Al-Kotob Al-Elmiyah Publication.
30. Mazeaud, H.L. (1969). Droit Civi. Paris: Montchrestien.
31. Naeeni, M.H. (1995). Monyat Al-Taleb fi Hashiya Al-Makaseb. Tehran: Maktab Al-Mohammadiyah.
32. Naeeni, M. H. (1998). Monyat Al-Taleb fi Hashiya Al-Makaseb. Tehran: Maktab Al-Mohammadiyah.
33. Najafi. M. H. (1952). Taaligha Ala Al-Makaseb Al-Marhoom Al-Al-Lomah Ansari. Tehran: Buzar.
34. Najafi. M. H. (1990). Javaher Al-Kalam. Tehran: Dar Al-Kotob Al-Islamiyah.
35. Najafi. M. H. (1990). Javaher Al-Kalam. Tehran: Dar Al-Kotob Al-Islamiyah.
36. Novin, P. (2016). Absolute and relative nullity in Iranian private law system with offering comparative discussion in law of France and England. Tehran: Ganj Danesh Publication.
37. Padfield, C.F. (1989). Law. Oxford: Heineman Professional Publishing Ltd.
38. Raoofifard, H. (2008). Comparative investigation of relative nullity in Iranian and French law. Qom: Qom University.
39. Safaei, H. (1969). Mistake in contract in Iranian and French Law. Law and Political Science Magazine, 3, 87 – 108.
40. Safaei, H. (1969). Mistake on personality of second party of contract in Iranian and French Law, Magazine of Law and Political Science, 4, 84 – 110.
41. Safaei, S. H. (2008). Civil and comparative law. Tehran: Mizan Publication.
42. Shahidi, M. (2003). Principals of contracts and obligations. Tehran: Majd Publication.
43. Tafreshi, M. I. (2009). Analytical issues of the law of commercial companies. Tehran: Tarbiat Modarres University Publication.
44. Tousi. H. A. (1967). Al-Mabsout Fi Al-Fiqh Imamiya. Qom: Maktab Al-Mortazaviyah Publication.
