تبیین مفهوم شادی و نشاط اجتماعی در فضاهای عمومی نمونه مورد مطالعه: شهر تبریز

سودا محمدی دلبند ¹ ( دانشجوی دکتری طراحی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران )
آرش ثقفی ² ( استادیار شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران ( نویسنده مسئول) Email: [e-mail] )
داریوش ستارزاده ³ ( دانشیار، گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران )
مهسا فرامرزی ⁴ ( استادیار، گروه شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز،تبریز،ایران )

تاريخ الإرسال : 15 الإثنين , رجب, 1444 تاريخ التأكيد : 27 الأربعاء , شوال, 1444

الکلمات المفتاحية: شادی, نشاط اجتماعی, فضاهای عمومی شهری, تبیین مفهوم,

ملخص المقالة :

بالندگی، سرزندگی و نشاط روانی انسان به دلیل تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای که بر تمامی جنبه های شخصیتی انسان و چگونگی بروز و ظهور رفتارهای مختلف در او دارد، همواره موردتوجه محققان و پژوهشگران بوده است. شهروندان امروز شهرهای جهان علیرغم برخورداری از امکانات و تسهیلات شهری احساس شادمانی ندارند و تشدید ناهنجاری های اجتماعی، محصول شرایط نامساعد محیطی، نابسامانی فضایی و فشارهای روانی ناشی از طراحی نادرست فضاهای شهری است. برای دستیابی به فضای مطلوب، سالم و شاد در شهرها نیازمند رعایت اصول و موازینی خاص در طراحی شهرها برای رسیدن به شهر شاد هستیم. این پژوهش با روش کمی و هدف تبیین مفهوم شادی و نشاط اجتماعی در فضاهای عمومی شهری می باشد. به‌منظور پاسخگویی به این هدف در بخش مبانی نظری تأکید شد که به‌طورکلی شادی و فضاهای عمومی شهری بر یکدیگر اثرگذارند. یافته‌های پژوهش حاکی از این است که بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از مطالعات آماری، تمامی متغیرهای مفهومی پژوهش، شامل ابعاد کیفیت فضاهای عمومی شهری، ابعاد کالبدی-اکولوژیک، ابعاد ادراکی-معنایی، ابعاد فرهنگی-اقتصادی، ابعاد اجتماعی، ابعاد ذهنی، ابعاد سیاسی-مدیریتی، ابعاد فردی-شخصیتی دارای ارتباط معنادار با مفهوم شادی و نشاط اجتماعی می باشند. از دیدگاه شهروندان، بعد کیفیت فضای شهری مهم ترین بعدی است که نقش مهم تری در ارتقا شادی و نشاط اجتماعی شهروندان داشته و بیشترین اثرگذاری را بر شادی شهروندان ایفا می کنند و بایستی در برنامه‌ریزی‌های مرتبط با فضای شهری در اولویت قرار گیرند.

المصادر:

1. امیرکافی، مهدی؛ زارع، بهنام (1391). بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر شادکامی (مطالعه موردی: شهر کرمان). راهبرد اجتماعی فرهنگی, 2(5), 41-77.


2. حاتمی نژاد، ح.، و محمدی کاظم آبادی، ل. (1396). سنجش رضایتمندی از شاخص های کیفیت زندگی در شهرهای جدید (مطالعه موردی: شهر جدید مهاجران). آمایش جغرافیایی فضا, 7(23 ), 53-68.


3. حبیب پور گتابی، کرم؛ صفری شالی، رضا(1391). راهنمای جامع کاربرد SPSS در تحقیقات پیمایشی (تحلیل داده های کمی)، تهران، متفکران- لویه.


4. AMBREY, C. and FLEMING, C. (2013). 'Public Greenspace and Life Satisfaction in Urban Australia', Urban Studies, 51, 446: 1290-1321.


5. Ballas, D.,2013. “What makes a ‘happy city’?” Department of Geography, University of Sheffield, Winter Street, Sheffield S10 2TN, United Kingdom: Cities, Vol. 32, pp.39-50.


6. Bostic, Terence & Ptacek, J.T (2001). Personality factors and the short-term variability in subjective well-being, Journal of happiness studies 2: 99.355-375.


7. Costanza, R., Fisher, B., Ali, S., Beer, C., Bond, L., Boumans, R., & Gayer, D. E. (2008). “An integrative approach to quality of life measurement, research, and policy”. SAPI EN. S. Surveys and Perspectives Integrating Environment and Society, (1.1).


8. Diener, E. (2000). Subjective well-being: The science of happiness and a proposal for a national index. American psychologist, 55(1), 34.


9. Diener, E., Oishi, S., & Lucas, R. E. (2004). Personality, culture, and subjective wellbeing: Emotional and cognitive evaluations of life. Annual review of psychology, 54(1), 403-425.


10. Dolan, P., Layard, R., & Metcalfe, R. (2011). Measuring subjective well-being for public policy.


11. Easterlin, R. A., (2003). “Explaining happiness”. Proceedings of the National Academy of Sciences, Vol.100, No.19, pp.11176-11183.


12. Eysenck, H.J. (1990). Happiness, Fact and Myths, London, Lawrence Erlbaum.


13. Florida, R. (2008).” Whos Your City?” Basic Books.


14. Frey, B. S., & Stutzer, A. (2002). Happiness and Economics: How the Economy and Iinstitutions Affect Well-Being. Princeton, NJ.


15. Islam, G., Wills-Herrera, E., & Hamilton, M. (2009). Objective and subjective indicators of happiness in Brazil: The mediating role of social class. The Journal of social psychology, 149(2),267-272.


16. Landry, Charles. 2008. Artists and Places (CABE).


17. Layard, R. (2005). Happiness is Back.”. Felicidade e Políticas Públicas, 39.


18. LEE, A. C. K. and MAHESWARAN, R. (2011). 'The health benefits of urban green spaces: a review of the evidence', Journal of Public Health, 33, 22642: 212-222.


19. Lu, L., Gilmour, R., & Kao, S. F. 2001. “Cultural values and happiness: An East-West dialogue”. The Journal of Social Psychology, Vol.141, No.4, pp. 477-493.


20. Lucas, R. E., & Gohm, C. L. (2006). Age and sex differences in subjective well-being across cultures. Culture and subjective well-being, 3(2) 91-317.


21. Lyubomirsky, S., Kennon M., Sheldon, and Schkade, D., (2005). Pursuing happiness: the architecture of sustainable change. Review of general psychology, Vol.9, No.2, p.111-131.


22. MAAS, J., VERHEIJ, R. A., GROENEWEGEN, P. P., DE VRIES, S. and SPREEUWENBERG, P. (2006). 'Green space, urbanity, and health: how strong is the relation?', Journal of Epidemiology and Community Health, 60, 22657: 587.


23. McMahon, D.M. (2006). "Happiness: A History", New York, Atlantic Monthly.


24. Montgomery, C. (2007). “From living hell to living well”. Globe and Mail.


25. Montgomery, C. (2013). “Happy city: transforming our lives through urban design”. Macmillan.


26. Mousavi,M.(2013).Happiness :Theoretical approach and experimental finding,Tehran: Tissa.


27. Sepe, M. (2017). THE ROLE OF PUBLIC SPACE TO ACHIEVE URBAN HAPPINESS, Urban Regeneration and Sustainability, vol: 96: 364- 373


28. National Research Council. (2002). “Neem: a tree for solving global problems”. The Minerva Group, Inc.


29. Nisbet, E. K., Zelenski, J. M., & Murphy, S. A. (2011). Happiness is in our nature: Exploring nature relatedness as a contributor to subjective well-being. Journal of Happiness Studies, 12(2), 303-322.


30. Orojnia,P(2013),”Happiness in Iran old wisdom and its empact on Islamic iran”, tarikh va tamadon esslami journal, no1,pages 23-39.[in Persian]


31. Pringle, Sofie, Guaralda, Mirko, & Mayere, Severine. (2019). Urban environment characteristics and their implications on emotional happiness and well-being: Proposal of a theoretical and conceptual framework. In Jackson, S & Muffatt, L (Eds.) Proceedings of the 12th Liveable Cities Conference. Association for Sustainability in Business Inc., Australia, pp. 33-66.


32. QIN, J., ZHOU, X., SUN, C., LENG, H. and LIAN, Z. (2013). 'Influence of green spaces on environmental satisfaction and physiological status of urban residents', Urban Forestry & Urban Greening, 12, 15844: 490-497.


33. Rhinehart, N. (2009). “Public Spaces in Bogota: An Introduction”. The University of Miami InterAmerican Law Review, 40(2), 197-211.


34. Samavati, S., & Ranjbar, E. (2017). The Effect of Physical Stimuli on Citizens’ Happiness in Urban Environments: The Case of the Pedestrian Area of the Historical Part of Tehran, Journal of Urban Design and Mental Health; 2:2.


35. Samavati, S., and E. Ranjbar (2016). “Charles Montgomery’s View of Happy City”. Published at http://anthropologyandculture.com. [in Persian]


36. Samavati,s,(2016),improvement the quality of happiness in Tehran historical context, urban design master thesis, Tarbiat modares university,faculty of art andarchitecture, supervisor: ehsan ranjbar.[in Persian]


37. SERESINHE, C. I., PREIS, T., MACKERRON, G. and MOAT, H. S. (2019). 'Happiness is Greater in More Scenic Locations', Sci Rep, 9, 22571: 4498.


38. SULLIVAN, W. (2014) Attention restoration and stress reduction: Two mechanisms underlying the health benefits of exposure to green spaces.


39.  

1. AMBREY, C. and FLEMING, C. (2013). 'Public Greenspace and Life Satisfaction in Urban Australia', Urban Studies, 51, 446: 1290-1321.

2.        Amirkafi, Mehdi; Zare, Behnam (1391). Investigating the effect of social capital on happiness (case study: Kerman city). Social and Cultural Strategy, 2(5), 41-77.

3. Ballas, D.,2013. “What makes a ‘happy city’?” Department of Geography, University of Sheffield, Winter Street, Sheffield S10 2TN, United Kingdom: Cities, Vol. 32, pp.39-50.


4. Bostic, Terence & Ptacek, J.T (2001). Personality factors and the short-term variability in subjective well-being, Journal of happiness studies 2: 99.355-375.


5. Costanza, R., Fisher, B., Ali, S., Beer, C., Bond, L., Boumans, R., & Gayer, D. E. (2008). “An integrative approach to quality-of-life measurement, research, and policy”. SAPI EN. S. Surveys and Perspectives Integrating Environment and Society, (1.1).


6. Diener, E. (2000). Subjective well-being: The science of happiness and a proposal for a national index. American psychologist, 55(1), 34.


7. Diener, E., Oishi, S., & Lucas, R. E. (2004). Personality, culture, and subjective wellbeing: Emotional and cognitive evaluations of life. Annual review of psychology, 54(1), 403-425.


8. Dolan, P., Layard, R., & Metcalfe, R. (2011). Measuring subjective well-being for public policy.


9. Easterlin, R. A., (2003). “Explaining happiness”. Proceedings of the National Academy of Sciences, Vol.100, No.19, pp.11176-11183.


10. Eysenck, H.J. (1990). Happiness, Fact and Myths, London, Lawrence Erlbaum.


11. Florida, R. (2008).” Whos Your City?” Basic Books.


12. Frey, B. S., & Stutzer, A. (2002). Happiness and Economics: How the Economy and Iinstitutions Affect Well-Being. Princeton, NJ.

13.    Habibpour Getabi, Karam; Safari Shali, Reza (1391). A comprehensive guide to the use of SPSS in survey research (quantitative data analysis), Tehran, Motafkaran-Loya.14.     Hataminejad, H., and Mohammadi Kazemabadi, L. (2016). Measuring satisfaction with quality of life indicators in new cities (case study: new city of immigrants). Geographical Survey of Space, 7(23), 53-68.

15. Islam, G., Wills-Herrera, E., & Hamilton, M. (2009). Objective and subjective indicators of happiness in Brazil: The mediating role of social class. The Journal of social psychology, 149(2),267-272.


16. Landry, Charles. 2008. Artists and Places (CABE).


17. Layard, R. (2005). Happiness is Back.”. Felicidade e Políticas Públicas, 39.


18. LEE, A. C. K. and MAHESWARAN, R. (2011). 'The health benefits of urban green spaces: a review of the evidence', Journal of Public Health, 33, 22642: 212-222.


19. Lu, L., Gilmour, R., & Kao, S. F. 2001. “Cultural values and happiness: An East-West dialogue”. The Journal of Social Psychology, Vol.141, No.4, pp. 477-493.


20. Lucas, R. E., & Gohm, C. L. (2006). Age and sex differences in subjective well-being across cultures. Culture and subjective well-being, 3(2) 91-317.


21. Lyubomirsky, S., Kennon M., Sheldon, and Schkade, D., (2005). Pursuing happiness: the architecture of sustainable change. Review of general psychology, Vol.9, No.2, p.111-131.


22. MAAS, J., VERHEIJ, R. A., GROENEWEGEN, P. P., DE VRIES, S. and SPREEUWENBERG, P. (2006). 'Green space, urbanity, and health: how strong is the relation?', Journal of Epidemiology and Community Health, 60, 22657: 587.


23. McMahon, D.M. (2006). "Happiness: A History", New York, Atlantic Monthly.


24. Montgomery, C. (2007). “From living hell to living well”. Globe and Mail.


25. Montgomery, C. (2013). “Happy city: transforming our lives through urban design”. Macmillan.


26. Mousavi,M.(2013).Happiness :Theoretical approach and experimental finding,Tehran: Tissa.


27. National Research Council. (2002). “Neem: a tree for solving global problems”. The Minerva Group, Inc.


28. Nisbet, E. K., Zelenski, J. M., & Murphy, S. A. (2011). Happiness is in our nature: Exploring nature relatedness as a contributor to subjective well-being. Journal of Happiness Studies, 12(2), 303-322.


29. Orojnia,P(2013),”Happiness in Iran old wisdom and its empact on Islamic iran”, tarikh va tamadon esslami journal, no1,pages 23-39.[in Persian]


30. Pringle, Sofie, Guaralda, Mirko, & Mayere, Severine. (2019). Urban environment characteristics and their implications on emotional happiness and well-being: Proposal of a theoretical and conceptual framework. In Jackson, S & Muffatt, L (Eds.) Proceedings of the 12th Liveable Cities Conference. Association for Sustainability in Business Inc., Australia, pp. 33-66.


31. QIN, J., ZHOU, X., SUN, C., LENG, H. and LIAN, Z. (2013). 'Influence of green spaces on environmental satisfaction and physiological status of urban residents', Urban Forestry & Urban Greening, 12, 15844: 490-497.


32. Rhinehart, N. (2009). “Public Spaces in Bogota: An Introduction”. The University of Miami InterAmerican Law Review, 40(2), 197-211.


33. Samavati, S., & Ranjbar, E. (2017). The Effect of Physical Stimuli on Citizens’ Happiness in Urban Environments: The Case of the Pedestrian Area of the Historical Part of Tehran, Journal of Urban Design and Mental Health; 2:2.


34. Samavati, S., and E. Ranjbar (2016). “Charles Montgomery’s View of Happy City”. Published at http://anthropologyandculture.com. [in Persian]


35. Samavati,s,(2016),improvement the quality of happiness in Tehran historical context, urban design master thesis, Tarbiat modares university,faculty of art andarchitecture, supervisor: ehsan ranjbar.[in Persian]


36. Sepe, M. (2017). THE ROLE OF PUBLIC SPACE TO ACHIEVE URBAN HAPPINESS, Urban Regeneration and Sustainability, vol: 96: 364- 373


37. SERESINHE, C. I., PREIS, T., MACKERRON, G. and MOAT, H. S. (2019). 'Happiness is Greater in More Scenic Locations', Sci Rep, 9, 22571: 4498.


38. SULLIVAN, W. (2014) Attention restoration and stress reduction: Two mechanisms underlying the health benefits of exposure to green spaces.

نص كامل:



علمی-پژوهشی

تبیین مفهوم شادی و نشاط اجتماعی در فضاهای عمومی

نمونه مورد مطالعه: شهر تبریز

 

 

 

چکیده

بالندگی، سرزندگی و نشاط روانی انسان به دلیل تأثیر قابل ملاحظه ای که بر تمامی جنبه های شخصیتی انسان و چگونگی بروز و ظهور رفتارهای مختلف در او دارد، همواره مورد توجه محققان و پژوهشگران بوده است. شهروندان امروز شهرهای جهان علیرغم برخوداری از امانات و تسهیلات شهری احساس شادمانی ندارند و تشدید ناهنجاری های اجتماعی، محصول شرایط نامساعد محیطی، نابسامانی فضایی و فشارهای روانی ناشی از طراحی نادرست فضاهای شهری است. برای دستیابی به فضای مطلوب، سالم و شاد و شاد در شهرها نیازمند رعایت اصول و موازینی خاص در طراحی شهرها برای رسیدن به شهر شاد هستیم. این پژوهش با روش کمی و هدف تبیین مفهوم شادی و نشاط اجتماعی در فضاهای عمومی شهری می باشد. به منظور پاسخگویی به این هدف در بخش مبانی نظری تاکید شد که بطور کلی شادی و فضاهای عمومی شهری بر یکدیگر اثرگذارند. یافته­ های پژوهش حاکی از این است که بر اساس نتایج بدست آمده از مطالعات آماری، تمامی متغیرهای مفهومی پژوهش، شامل ابعاد کیفیت فضاهای عمومی شهری، ابعاد کالبدی-اکولوژیک، ابعاد ادراکی-معنایی، ابعاد فرهنگی-اقتصادی، ابعاد اجتماعی، ابعاد ذهنی، ابعاد سیاسی-مدیریتی، ابعاد فردی-شخصیتی دارای ارتباط معنادار با مفهوم شادی و نشاط اجتماعی می­باشند. از دیدگاه شهروندان، بعد کیفیت فضای شهری مهم­ترین بعدی است که نقش مهم­تری در ارتقا شادی و نشاط اجتماعی شهروندان داشته و بیش­ترین اثرگذاری را بر شادی شهروندان ایفا می­کنند و بایستی در برنامه ریزی های مرتبط با فضای شهری در اولویت قرار گیرند.

 

واژگان کلیدی: تبیین مفهوم، شادی، فضاهای عمومی شهری

 

 

 

مقدمه

شهروندان امروز شهرهای جهان علیرغم برخوداری از امانات و تسهیلات شهری احساس شادمانی ندارند و تشدید ناهنجاری های اجتماعی، محصول شرایط نامساعد محیطی، نابسامانی فضایی و فشارهای روانی ناشی از طراحی نادرست فضاهای شهری است. برای دستیابی به فضای مطلوب، سالم و شاد و شاد در شهرها نیازمند رعایت اصول و موازینی خاص در طراحی شهرها برای رسیدن به شهر شاد هستیم (حاتمی نژاد و همکار، 1396: 58). شهرها باید بیش از اینکه موتور اقتصادی باشند، می بایستی سیستمی برای بهبود رفاه انسان تلقی شوند. شهرها بايستي به گونه اي طراحي شوند که ساکنان را شادتر کنند.(Mousavi, 2013: 129) از ديدگاه مونتگومري ، شادي يک کانسپت و مفهوم نامشخص نيست ، بلکه معادله اي تعريف شده و قابل اندازه گيري است و مستقيما تحت تاثير محيط ساخته شده پيرامون انسان از متروهاي مملو از جمعيت گرفته تا گونه هاي معماري پيرامون ما و فضايي که در آن زندگي مي کنيم، سطح استرس، سخاوت و بخشندگي و اعتماد ما به ديگران توسط طراحي شهري شکل مي گيرد. (Montgomery,2013) فضاهای شهری نقش اصلی در زندگی روزمره شهروندان دارد که با ارتقاء کیفی این فضاها می توان زندگی اجتماعی شهروندان را بهبود بخشید و زمینه حضور و فعالیت شهروندان را در فضاهای شهری فراهم ساخت. در ایران متاسفانه جهت شاد و سرزنده نمودن فضاهای شهری از راهکارهای سطحی و ساده استفاده می کنند؛ راه کارهایی مثل رنگ آمیزی بدنه های شهری و تجهیز فضاهای شهری به ابتدایی ترین لوازم ورزشی که به نوعی می توان گفت کودکان و نوجوانان رو مخاطب قرار میدهند. درحالیکه برای شاد و سرزنده فضاهای شهری تمامی اقشار و سنین شهروندان را لحاظ نمود و راهکارهایی اصولی و نه زودگذر ارائه نمود (امیرکافی و زارع، 1391، 42). فضاهای شهری که فاقد شادی و سرزندگی هستند می توانند موجبات عدم جذب شهروندان و حضور در این فضاهای شهری شوند. نبود شادی و سرزندگی باعث می شود به مرور زمان استرس و اضطراب و دلهره به شهروندان اضافه شود. گاهی ترافیک ایجاد شده در خیابان می تواند باعث ایجاد اضطراب شده و موجب بروز واکنش خصومتی و تهاجمی شود. ساده ترین تفریحات مانند پیاده روی در خیابان، نشستن دورهم، ایجاد فضاهای تجمع، فضی مناسب برای بازی کودکان، ورزش، آرام سازی ترافیک، تقویت حمل و نقل عمومی، ارتقاء فضای سبز و امنیت باعث افزایش شادی و سرزندگی فضاهای شهری می شود. (Mousavi, 2013: 115) فضاهای شهری باید به نحوی باشند که تمامی اقشار جامعه به لحاظ درآمد بتوانند بدون پرداخت هزینه از فضای شهری استفاده کنند. محدوده مورد مطالعه ما مرکز محله رشدیه شهر تبریز میباشد که فاقد فضای شهری شاد و سرزنده می باشد که در این تحقیق سعی داریم از پتانسیل های بالقوه این محدوده استفاده کرده و باعث ارتقاء شادی و سرزندگی در این فضای شهری شویم که در صورت استمرار بی توجهی به این فضاهای دارای پتانسیل بالقوه باعث می شود که این فرصت ها همچنان که تاکنون بدون استفاده مانده در آینده نیز امکان استفاده مطلوب از آن ها میسر نخواهد شد. در این تحقیق میخواهیم باعث ارتقاء ارزش پیاده بهبود جایگاه شهروند پیاده در شهر باشیم و برای این منظور باید زیرساختهای را فراهم کنیم تا بحث پیاده مداری در شهر جا افتاده تر شود و آلاینده های هوا کاهش یابد. استقرار کاربری های تفریحی و گردشگری و مخاطب قرار دادن تمامی سنین یکی دیگر از راه کارهایی است که میخواهیم در این تحقیق انجام دهیم. آناتومی بدن انسان برای عملکرد بهتر نیاز به اکسیژن بیشتر دارد که به این منظور باید فضای سبز موجود را حفظ و راه کارهایی جهت تقویت فضای سبز انجام دهیم. درمجموع کلیه این راه کارها موجبات حضور بیشتر مردم در فضای شهری خواهد شد که باعث ارتقا امنیت فضا و سرزندگی آن خواهد شد.

تمامی مطالعات بر این اصل تاکید دارند که هدف مداخلات طراحی شهری در پروژه های فضاهای عمومی شهری تغییر تجربیات آن فضا برای استفاده کنندگان از آن است. فضاهای عمومی شهری درتلاش برای برای خلق حسی به یادماندنی و ایجاد شادی در حاضرین در فضا طراحی شده اند، به طوری که حتی افرادی که از این مراکز بازدید می کنند می توانند به استفاده از حواس پنجگانه خود مجموعه ای از تجربیات عاطفی کسب شه در فض را توصیف کنند؛ تجربیاتی که نسبت به مکانی دیگر می توانند بسیار متفاوت باشند. (Sepe, 2017: 364) در ایران، به جز پژوهش های اندک، آن هم بیشتر با رویکردی روانشناختی و با محور قرار دادن فرآیندهای ذهنی منجر به شادی یا ناشادی، توجه درخوری به این موضوع نشده است. (Mousavi, 2013: 22) این در حالی است که شادی زمینه های پررنگی در تاریخ ایران باستان داشته و شادی به مثابه الگوی فرهنگی غالب نیایش های دینی از مهم ترین بخش های زندگی روزمره بوده است. (Orojnia, 2013) براساس گزارش جهانی شادی در سال 2019 ایران از بین 153 کشور در جایگاه 118 قرار دارد. (Helliwell et al., 2020: 21) مطالعات و تجربیات جهانی نشان می دهد که کیفیت شهر و فضاهای عمومی شهری عاملی کلیدی در شادمانی بوده و از طریق ایجاد فضاهایی بانشاط و سرزنده می توان زمینه ساز شادی شهروندان در مقیاسی فراتر از فضاهای عمومی شد. (Samavati & Ranjbar, 2017) این نوع ارتباط عمدتا در رابطه با کیفیت های پایه فضاهای عمومی شهری رخ می دهد و می توان شاد بودن را کیفیتی پایه در بررسی فضاهای عمومی شهری دانست. ( Samavati & Ranjbar, 2018) اجرای این تحقیق باعث ارتقاء شادی و سرزندگی این فضاهای شهری شده و راه کارهای احیاء و اصول طراحی فضاهای شاد و سرزنده شهری را ارائه داده و زمینه و بستر برای حضور و تعاملات اجتماعی شهروندان را فراهم می سازد. این تحقیق درپی تبیین مفهوم شادی و نشاط اجتماعی در فضای عمومی شهر معاصر ایرانی و در پی آن بهبود جایگاه شهروند پیاده در شهر باشیم و برای این منظور باید زیرساخت هایی را فراهم کنیم تا بحث پیاده مداری در شهر جا افتاده تر شود و آلاینده های هوا کاهش یابد. استقرار کاربری های تفریحی و گردشگری و مخاطب قرار دادن تمامی سنین یکی دیگر از راه کارهایی است که مد نظر این تحقیق است. آناتومی بدن انسان برای عملکرد بهتر نیاز به اکسیژن بیشتر دارد که به این منظور باید فضای سبز موجود را حفظ و راه کارهایی جهت تقویت فضای سبز انجام دهیم. در مجموع کلیه این راه کارها موجبات حضور بیشتر مردم در فضای شهری خواهد شد که باعث ارتقا امنیت فضا و سرزندگی آن خواهد شد. اجرای این تحقیق باعث ارتقاء شادی و سرزندگی فضاهای شهری تبریز شده و راه کارهای احیاء و اصول طراحی فضاهای شاد و سرزنده شهری را ارائه داده و زمینه و بستر برای حضور و تعاملات اجتماعی شهروندان را فراهم می سازد.

شادی

در زبان انگلیسی، واژه happy (شاد و خوشحال) به عنوان صفت به معنای خوشبخت و خوش شانس¹، خوشایند²، رضایت³، خشنودی⁴، تعبیر می شود. (Lu, 2001: 407) در لغت نامه آکسفورد شادی معادل Happiness با تعریف "راضی بودن از اینکه چیزی خوب یا درست است" و معادل با واژه satisfaction آمده است. شادی را می توان مترادف با بهزیستی در نظر داشت بدین صورت که بهزیستی وابسته به شادی است و شادی وضعیتی از زندگی تعریف می شود. (Pringle et al., 2019) هر دو این مفاهیم وابسته به یکدیگرند. در گذشته های دور، برداشت افراد از شادی، مترادف با مفهوم شانس بود؛ بدین معنی که نیروهای خارجی، شخص را تحت تأثیر قرار داده و او را به انجام کاری وادار می کنند. اما امروزه این باور تا حدود زیادی تغییر کرده و جای خود را به مسئولیت و تعقل شخصی داده است. (McMahon, 2006: 32) به اعتقاد فیلسوفانی چون جان لاک⁵و جرمی بنتهام⁶، شادی مبتنی بر وقایع لذت بخش است. (Eysenck, 1990: 84) 

 

نمودار شماره 2: مفهوم شادمانی، (Samavati & Ranjbar, 2017: 4)

یکی از مفاهیم بسیار نزدیک به شادمانی، مفهوم خوشبختی ذهنی است. به نظر داینر شادمانی همان خوشبختی ذهنی است. رضایت از زندگی به عنوان بخشی از مفهوم خوشبختی ذهنی، به ارزیابی کلی فرد از کیفیت زندگی اش بر مینای معیار خاص خودش اشاره دارد. لوکاس و همکاران (Lucas, 2006) تئوری های از پایین به بالای خوشبختی بیان می کند که جمع رویدادهای شاد زندگی است که منجر به یک زندگی شاد می­شود. (Mousavi, 2013: 34)

جدول شماره 1: مؤلفه های خوشبختی ذهنی (موسوی: 1392: 35)

مؤلفه شناختی		مولفه عاطفی
حیطه	دیدگاه افراد مهم درباره زندگی شخص	عاطفه منبت	عاطفه منفی
خود	دیدگاه افراد مهم درباره زندگی شخص	شادمانی	افسردگی
خانواده	رضامندی از زندگی فعلی	شفع	اندوه
همسالان	دیدگاه افراد مهم درباره زندگی شخص	سرخوشی	حسادت
سلامت	رضامندی از گذشته	افتخار	خشم
مالی	رضامندی از آینده	عاطفه	فشار روانی
کار	میل شدید به تعبیر زندگی	شادی	گناه یا شرمساری
فراغت	رضامندی از زندگی فعلی	خشنودی	اضطراب

به طور کلی می­توان گفت نخستین ویژگی مفهوم خوشبختی ذهنی (SWB) این است که این مفهوم از پایه ذهنی است. (Diener, 2000) دومین ویژگی این سازه آن است که SWB بالا با غیاب عاطفه منفی همراه است و همچنین حضور عاطفه مثبت؛ بنابراین، نبود احساس بد در زندگی مترادف با احساس خوب نیست؛ هرچند که این دو دارای همبستگی شدیدی با هم هستند. سومین ویژگی SWB آن است که علاوه بر دارا بودن احساس مثبت و منفی، در بر گیرنده شاخص رضایت از زندگی نیز هست. درک رضایت میتواند به طور کلی با ارجاع به رضایت از حوزه های مهم و مشخصی از زندگی ساخته شود. (Bostic, 2001: 356)

زمینه در حال رشدی از ادبیات علوم اجتماعی وجود دارد که تحلیل­هایی از اندازه­گیری های ذهنی کیفیت زندگی مانند شادمانی ذهنی به ویژه رفاه و خوشبختی ارائه می­دهد. در سال های اخیر تلاش های بیشماری برای تعریف، اندازه­گیری و تحليل شادی در زمینه­های مختلف و مربوط به طیف وسیعی از رشته ها، از علوم اعصاب و روانشناسی تا فلسفه و اقتصاد انجام شده است. تعدادی نظریه و روش اندازه گیری شادمانی ذهنی و خوشبختی به وجود آمده است. به ویژه، استفاده از پرسش­های شادمانی در بررسی های جمعیتی رو به افزایش است و بیان می شود که "علم شادی" با هدف اندازه­گیری شادی، تعیین عوامل اصلی موثر بر آن و مشخص کردن اهمیت نسبی هریک از آنها درحال ظهور است. بدنه­ای از پژوهش­های بین رشته­ای در ارتباط با عوامل تعیین کننده شادمانی و خوشبختی به سرعت در حال تولید است. (Dolan et al., 2011; Frey et al., 2002: Huppertet al., 2005; Layard, 2005)

خوشبختی ذهنی یا شادی در جوامع امروزی ارزش بالایی پیدا کرده است. نه تنها مردم در تلاش برای شادمانی بیشتر هستند بلکه رشد روز افزونی نیز در حمایت از این ایده که حکومت ها بایستی با هدف قرار دادن آفرینش شادی بیشتر و سیاست های عمومی مناسب سطح شادی را افزایش دهند. (Easterlin, 2003; Bookwalter, 2012; Liltsia et al., 2014) 

---

[1]  Fortunate

[2]  Pleasure

[3]  Contentment

[4]  Satisfaction

[5]  John locke

[6]  Geremy Bentham

مفهوم شناسی شادی در شهر و فضاهای عمومی شهری

مونتگومری¹ به عنوان یکی از پیشگامان، طی انتشار کتاب "شهرشاد، دگرگون کردن زندگی هایمان از طریق طراحی شهری²"در سال 2013 یک نسخه پایه برای شادی شهری پیشنهاد می دهد که از مطالعات فیلسوفان، روان شناسان، دانشمندان مغز و متخصصان اقتصاد شادی استخراج شده است. مطالعه مونتگومری از نخستین مطالعاتی است که با عنوان کامل شهر شاد منتشر شده است. براساس دیدگاه وی، یک شهر پس از تأمین نیازهای اولیه مانند غذا و مسکن بایستی به ما آزادی واقعی، حرکت و ساخت زندگی که آرزو داریم را ارائه دهد. همچنین به شیوهای عادلانه، فضا، خدمات، امکانات، لذت و تفریح، سختی و هزینه را به افراد مختلف اختصاص دهد.(Montgomery,2013) ریچارد مونتزوما بیان می کند که یک شهر دقیقا خلاصه آن چیزی است که مردم درباره آن می اندیشند. (Rhinehart, 2009, Montgomery, 2007) این موضوع به تأثیر شهر بر ادراکات کلی ذهنی افراد اشاره دارد. فرم شهرها و ساختمان ها می توانند به تغییرات اساسی در رفتار، افزایش شادی، افزایش تعاملات اجتماعی و مانند آنها منجر شوند. (Rappaport,1997) شادی یک مفهوم جمعی است که همه عناصر سیستم شهر را در بر می گیرد. (Costanza et al., 2008) مونتگومری در بررسی عوامل محیطی بر شادی، شهر شاد را شهری کم کربن و سبز می داند که از ما حفاظت می کند. (Montgomery, 2013) اینکه فضای سبز می تواند هم در محیط های روستایی و هم شهری اثرات مثبت بر سلامت و نشاط شهروندان داشته باشد شناخته شده است. (Seresinhe et al., 2019, Qin et al., 2013, Maas et al., 2006, Lee and Maheswaran, 2011, Ambrey and Fleming, 2013, Sullivan, 2014) شادی شهری در سه سطح محلی، ملی و منطقه ای کاربرد دارد که ادراک شادی در شهر در مقیاس های گوناگون را فراهم می کند.

 

نمودار شماره 2: سطوح شادی شهری، (Samavati & Ranjbar, 2017: 5)

مفهوم مکان به عنوان یک مفهوم کلیدی در طراحی شهری در ادبیات شادی رسوخ پیدا کرده است. چارلز لاندری با تأکید بر ارزش احساسات یک پروژه مکانی در شکل گیری مکان، این نکته را اشاره می کند که امروزه، ادراک و احساسات شخصی، اولویت پایینی در ساخت مکان دارد (Landry, 2008). رابطه بین شادی و مکان با شناسایی دو مفهوم است: شادی و مقیاس، شادی و دلبستگی مکانی (National Research Council, 2000)ریچارد فلوریدا نیز به تأثیرات حس تعلق و دلبستگی به مکان بر شادی تأ کید می کند(Florida,2008). به نوعی در کنار ویژگی های کالبدی محیط، کیفیت هایی که ماهیت غیرکالبدی داشته ولی در ارتباط مستقیم با محرک های کالبدی هستند، عوامل مهم مؤثر بر شادی هستند که زمینه ارتباط با ابعاد ذهنی شادی را فراهم می کنند.

علاوه بر ابعاد عینی، شاخص های ذهنی نیز می توانند بر شادی تاثیرگذار باشند. (National Research Council, 2002, Ballas,2013, Lyubomirsky, Sheldon, & Schkade, 2005, Islam, Wills-Herrera, & Hamilton, 2009, Nisbet, Zelenski, & Murphy, 2011) نظریه پردازان در تحلیل بعد ذهنی مفهوم شادی به دو مؤلفه شناختی و عاطفی اشاره نموده اند. مؤلفه شناختی بر رضایت فرد ارزیابی فرد مبتنی بر استانداردهای ذهنی اش و مؤلفه های عاطفی بر هیجان انگیزی تعادل بین هیجانات مثبت و منفی اشاره دارند. (Argayle, 1997; Lu, 1997; Diener, 2000) انواع رضایت مندی نیز در قالب رضایت مندی از سطح درآمد، شغل و مسکن، رضایت مندی از وضعیت دسترسی و حمل و نقل مناسب، رضایت از شرایط زندگی، رضایت از سطح سلامتی مورد توجه قرار گرفته است (Diener ,2004; Argayle,1997; Dolan et al. 2011; Frey & Stutzer, 2002) فراتر از ابعاد عینی و ذهنی تأثیرگذار بر شادی در فضای شهری، پاره ای از مطالعات، شاخص های اجتماعی _اقتصادی و سیاسی یک جامعه را بر شادی افراد در شهرها تأثیرگذار می دانند؛ که معیارهای دموکراسی، ثبات اقتصادی و سیاسی و برابری و عدالت در این گروه قرار دارند. (Samavati, 2018: 6)

جدول شماره 2: جمع بندی عوامل موثر و شاخص های مربوط به شادی(تدقیق مفاهیم و مولفه ها)، ماخذ: نگارنده

عوامل موثر بر شادی		شاخص های مورد نظر		خلاصه مطالب
عوامل فردی	شخصیت	درونگرایی و برونگرایی، اعتماد، عزت نفس		برونگراها نسبت به درونگرایان شادتر هستند؛ ویژگی هایی نظیر اعتماد، ثبات هیجانی، مکان کنترل، سخت رویی و عواطف مثبت، با شادی ارتباط مستقیم دارد؛ تجارب شادی افراد بستگی به احساس آنها در مورد خودشان دارد؛ افرادی که در خود احساس خودارزشی و حرمت نفس کمی نمایند، به طور معمول شاد نیستند؛ عزت نفس از اساسی ترین عوامل شادی است.
	اعتقدات مذهبی	ایمان قلبی، باورهای استوار مذهبی، انجام مناسک مذهبی، دعا و عبادت، حضور در اماکن مذهبی و انجام فعالیت های دینی		دینداری حقیقی و پایبندی به ارزش های دینی اگر چه برخی شادی های مادی و طبیعی را محدود می کند، اما در عوض لذت ها و شادی های ارزشمند و متعالی را برای فرد و جامعه دیندار به ارمغان می آورد؛ ایمان مذهبی تأثیر زیادی بر میزان شادی دارد. از آنجا که فرد با ایمان دارای ارتباطات و اعتقادات معنوی است، کمتر احساس رهاشدگی، پوچی و تنهایی می کند. ایمان مورد نظر مایزر ایمانی است که حمایت اجتماعی، هدفمندی، احساس پذیرفته شدن و امیدواری را برای فرد به ارمغان می آورد.
	فعالیت اوقات فراغت	موسیقی، فعالیت های ورزشی، حمایت اجتماعی		تمام فعالیت های اوقات فراغت با وجود تنوع و تفاوت هایی که با هم دارند، به نحوی نیازهای اجتماعی را برآورده می سازند؛ افزایش فعالیت های تفریحی، نظیر انجام تمرین های ورزشی نشاط آور، در درمان افسردگی و برای افراد سالم نیز مؤثر هستند، زیرا فعالیت های مذکور، تحت کنترل خود افراد بوده و امکان دستکاری آنها وجود دارد، پس می توانند به طور جمعی و فردی به ایجاد شادی کمک کنند.
	رضایت شغلی	عزت نفس، تایید از سوی دیگران، ارضای خواسته ها و نیازهای مادی و معنوی و لذت بخش بودن شغل و فعالیت های شغلی، دوستی و صمیمیت در روابط بین کارکنان		نشاط و شادی به عنوان پیامد مهمی در احساس رضایت شغلی نه تنها زندگی شخصی، بلکه جنبه های اجتماعی حیات ما؛ یعنی ارتباطاتی که را که با دیگران برقرار می کنیم، تحت تأثیر خود قرار می دهد. نشاط و شادی علاوه بر کاهش عواطف منفی به افزایش رضایتمندی نیز منجر می شود.
	سلامت	سلامت روان، سلامت جسم		شادی، دستگاه ایمنی را تقویت می کند و تقویت دستگاه ایمنی، سلامت فرد را بهبود می بخشد؛ رابطه بین شادی و سلامت کاملا متقابل است و به یکدیگر وابسطه هستند
	وضعیت تاهل			افراد متأهل نسبت به کسانی که هرگز ازدواج نکرده اند یا جدا شده اند و یا همسر خود را از دست داده اند، بیشتر احساس شادی و نشاط می کنند.
	سن			به طور کلی جوانان شادتر از سالمندان هستند
	جنسیت			با وجود شادی یکسان زنان و مردان، افسردگی در زنان بیشتر از مردان است؛ مطالعات نشان می­دهد که خانم ها تمایل دارند که میزان خوشبختی­شان را اندکی بیشتر از مردان گزارش کنند.
	تحصیلات			رابطه بین تحصیلات و شادمانی معمولا مثبت است. مادامیکه سطح تحصیلات بالا می رود، شادی افراد نیز افزایش می یابد.
عوامل اجتماعی	مشارکت اجتماعی	رابطه سالم اجتماعی، اعتماد، احترام متقابل، علاقه اجتماعی، مثبت اندیشی، عضویت در سازمان ها و باشگاه ها، ارتباط با عمشهریان		زندگی فعال اجتماعی مهمترین عامل شادی است. به گونه ای که ایجاد رابطه سالم اجتماعی توأم با اعتماد، احترام متقابل، همکاری، صداقت و به طور کلی علاقه اجتماعی، زمینه های ایجاد و تثبیت مثبت اندیشی و احساس ارزشمندی در افراد را به وجود می آورد که پیامدهایی چون امیدواری، خوش بینی، رضایتمندی اطمینان خاطر در فرد و به طور کلی، احساس شادی را در افراد جامعه می آفریند.
	سرمایه اجتماعی	سطح دوستی ها، اعتماد اجتماعی، همکاری، ایثار، همنوع دوستی		یک شبکه اجتماعی قوی با دوستان عاملی مهم در رابطه با شادی یک فرد است. به علاوه، داشتن ارتباطات بیشتر یک شخص به طور مثبتی با شادی او رابطه دارد.
	سرمایه فرهنگی	سبک زندگی، عضویت در گروه خاص		سرمایه فرهنگی به طور غیر مستقیم بیشترین اثر را بر شادی دارد؛ سرمایه فرهنگی با تأثیر گذاری بر سرمایه اجتماعی، عاملی در جهت افزایش این سرمایه شده، و افزایش آن نیز به شادی بیشتر می انجامد؛
عوامل اقتصادی		دسترسی به خدمات و محصولات فرهنگی، امکانات تحصیلی و آموزشی، توزیع مناسب ثروت		نکته ای که در همه تحقیقات نشان داده شده، آن است که میزان معینی از پول، شرط لازم ولی ناکافی برای شادی است؛ ز همین رو، اکثر افراد مانند ارسطو که ثروت را یکی از عناصر ضروری شادی می داند، بر این باورند که افراد با درآمد بالا، بیش از افراد با درآمد پایین شاد هستند؛ افراد متعلق به طبقات بالاتر در مقایسه با افراد متعلق به طبقات پایین تر شادترند و به طور کلی پایگاه اقتصادی - اجتماعی شاهراه شادی تلقی می شود؛ برخی از اقتصاد دانان معتقدند که درآمد بالا همگام با توزیع مناسب ثروت در بین اقشار جامعه، منجر به شادی اعضای آن جامعه می شود
عوامل محیطی	محیط های انسان ساخت	خوانایی، احساس تعلق، هویت، احساس امنیت، نفوذپذیری، اختلاط کاربری ها، اختلاط اجتماعی، انعطاف پذیری، تنوع فعالیت ها		استفاده از منظر شهر و عناصر قابل تفسیر آن برای شهروندان نکته برجسته کار است که موجب هویت بخشی و در نتیجه خوانایی فضا می شود؛ خوانایی حالتی است که موجبات قابل درک شدن یک مکان را فراهم می کند. بنابراین با استفاده از نورپردازی به صورت تعاملی و در ارتباط با مردم می توان به حدی از خوانایی و ادراک محیط دست یافت؛ احساس امنیت در فضا نیز با احساس آرامش و مطلوبیت شهروندان از محیط به دست می آید و حصول آن از طریق منظر شهری بیشتر در برگیرنده ادراک معنایی و مطلوبیت وی از فضا می باشد؛ انزوا، گسست، ناامنی، عدم امنیت و عدم تعلق اجتماعی در فضاهای شهری حاشیه دیده می شود که نتیجه آن پایین بودن نشاط و شادابی اجتماعی و بروز نارضایتی و اغتشاش اجتماعی در این فضاها است.
	محیط های طبیعی	سلامت و بهداشت روانی، سلامت جسمی، تعادل بین کار و زندگی، ارتباط اجتماعی، کیفیت محیط زیست و دسترسی به طبیعت، رفاه مادی،		محیط های طبیعی و یا سبز برای سلامت جسمی و روانی مفید هستند؛ محیط طبیعی مثبت با سلامت، رفاه، و شادی مرتبط است؛ قرار گرفتن در معرض طبیعت حالات لذت بخش را ترویج می دهد؛ مناظر طبیعی و فضاهای سبز می توانند در فرد تولید احساس مثبت و شادی کنند و جلوی بیماری های ذهنی بسیاری را بگیرند، اما زندگی شهری یکنواخت می تواند ذهن را چنان فرسوده کند که قدرت درست اندیشیدن را از او بگیرد؛ فضای سبز می تواند به آرامش، جوان سازی و کاهش خشونت مردم کمک کند؛ مناظر محیط های کاملا طبیعی اثراتی کاهنده در افسردگی دارند، در حالیکه مناظر محیطهای شهری و مصنوعی مخل بهبودی اند، به خصوص اگر فاقد عناصر طبیعی مثل گل و گیاه و آب باشند.

محدوده موردمطالعه

جهت بررسی مفهوم شادی در فضاهای عمومی شهری تبریز در این پژوهش پیاده راه تربیت، فلکه ولیعصر، پارک ائل گلی، مجتمع لاله پارک و بازار بزرگ تبریز به‌عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب‌ شده است. علت انتخاب این فضاهای عمومی شهری در بررسی مفهوم شادی بر این منطق استوار است که حضور پذیری شهروندان در این فضاها بالاتر است و تنوعی از فضاهای ایستا و پویا را در بردارد.

 

تصویر شماره 1: جایگیری مناطق مورد مطالعه (بازار بزرگ تبریز، پیاده راه تربیت، پارک ائل گلی، فلکه بزرگ ولیعصر و مجتمع تجاری لاله پارک)

روش پژوهش

پژوهش حاضر تحقیقی کاربردی در جهت دستیابی به تحلیلی جامع از مولفه های اثرگذار بر شادی در فضاهای عمومی شهر تبریز می باشد. رویکرد مورد نظر در این پژوهش، رویکردي کمی است. جهت جمع آوری اطلاعات از روش پیمایش استفاده ‌شده است. به منظور انتخاب تعداد نمونه های شهروندان، ابتدا حجم جامعه یعنی شهروندان ساکن در شهر تبریز، که در آمار سال 1395، درحدود 1724368 نفر می باشد در فرمول کوکران وارد گردید، حجم نمونه مورد بررسی  عدد 914/383 نفر بدست آمد که معادل 384 نفر می باشد. همچنین برای تعمیم پذیری مناسب تحقیق لازم بود تا نظرات گروه های مختلف (زنان، جوانان، گروه های سنی مختلف و غیره) ثبت شود. در این راستا، پرسشنامه­ای 87 سوالی بر مبنای مولفه های شناخته شده اثرگذار بر میزان شادی تدوین شد. پنج فضای شهری منتخب بر اساس سوالات کمی پرسشنامه، مورد بررسی قرار گرفته­اند.

جدول شماره 3: پایایی سوالات پرسشنامه

پایایی تحلیل های آماری
تعداد آیتم ها	آلفای کرونباخ
87	937/0

 

 

 

جدول شماره 4: متغیر های مورد استفاده

متغیر های مستقل

کیفیت فضایی ابعاد کالبدی - اکولوژیک ابعاد فردی - شخصیتی ابعاد سیاسی - مدیریتی ابعاد ادراکی - معنایی ابعاد اجتماعی و فرهنگی مفاهیم ذهنی

متغیر وابسته

شادی و نشاط در فضاهای عمومی

سنجش رابطه بین مولفه های اثرگذار بر شادی و نشاط اجتماعی با یکدیگر (آزمون رگرسیون)

با استفاده از رگرسیون چند متغیر، محقق می­تواند رابطه خطی موجود بین مجموعه­ای از متغیرهای مستقل با یک متغیر وابسته را به شیوه­ای مطالعه نماید که در آن، روابط موجود فی ما بین متغیرهای مستقل نیز مورد ملاحظه قرار گیرد.

جدول شماره 6: خلاصه مدل

Std. Error of the Estimate	Adjusted R Square	R Square	R	Model
776/0	500/0	512/0	715/0	1

نتایج حاصله از این جدول حاکی از این می­باشد که مقدار ضریب همبستگی(R) بین متغیرها 715/0 می­باشد که این نشان می­دهد بین مجموعه متغیرهای مستقل و متغیر وابسته تحقیق، همبستگی بسیار قوی وجود دارد. خروجی بعدی، جدول ضرایب می­باشد، که میزان تاثیر هر متغیر در مدل را نشان می­دهد. در صورتیکه سطح معناداری کمتر از 05/0 باشد­(p<0.05)، نشانگر وجود رابطه بین متغیرهاست. عدد Beta نیز نوع و شدت رابطه را مشخص می­کند. نتایج نشان می­دهد که از دیدگاه شهروندان، این 8 بعد کلی بر میزان شادی و نشاط اجتماعی افراد در فضاهای عمومی شهری اثرگذار هستند، دراین میان ابعاد کیفیت فضای شهری مهم­ترین معیار اثرگذار بر شادی و نشاط اجتماعی در فضای شهری ارزیابی شده است، پس از آن ابعاد ادراکی-معنایی اثرگذار هستند، ابعاد سیاسی و مدیریتی نیز با داشتن علامت منفی نشانگر رابطه معکوس با میزان شادی و نشاط شهروندان می باشد.

جدول شماره 7: ضرایب

مدل	ضرایب غیر استاندارد		ضرایب استاندارد شده	T	Sig.
	B	Std. Error	Beta
constant	644/0-	367/0
کیفیت فضای شهری	712/0	084/0	441/0	408/8	000/0
ابعاد کالبدی-اکولوژیکی	173/0	079/0	115/0	179/2	030/0
ابعاد فردی-شخصیتی	493/0	176/0	203/0	801/2	005/0
ابعاد سیاسی و مدیریتی	180/0-	083/0	098/0-	154/2-	032/0
ابعاد فرهنگی و اقتصادی	491/0	189/0	143/0	601/2	010/0
ابعاد ذهنی	641/0	233/0	152/0	749/2	006/0
ابعاد ادراکی-معنایی	487/0	087/0	286/0	483/5	000/0
ابعاد اجتماعی	647/0	169/0	198/0	836/3	000/0

سنجش رابطه بین مولفه های اثرگذار بر شادی و نشاط اجتماعی با یکدیگر (آزمون همبستگی پیرسون)

به منظور سنجش رابطه بین مولفه­های اثرگذار بر شادی و نشاط اجتماعی با یکدیگر از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می­شود. ضریب همبستگی ابزاری آماری برای تعیین نوع و درجه رابطه یک متغیر کمی با متغیر کمی دیگر است.نمودار شماره نشانگر ارتباط متقابل مولفه های اثرگذار بر شادی در فضاهای عمومی شهری با یکدیگر می باشد بگونه ای که توجه به یکی از ابعاد سبب ارتقا کیفیت مولفه دیگر می گردد.

 

نمودار شماره 4: ارتباط همبستگی بین مولفه های اصلی اصرگذار بر ارتقا شادی در فضاهای عمومی شهری

تفاوت میانگین ابعاد کلی اثرگذار بر شادی و نشاط اجتماعی شهروندان (آزمون آنوا)

برای آزمون تفاوت میانگین ابعاد کلی اثرگذار بر شادی و نشاط اجتماعی شهروندان در پنج فضای شهری منتخب از آزمون F یا تحلیل واریانس یک طرفه استفاده شده است. آزمون F یا تحلیل واریانس یک طرفه برای آزمون تفاوت میانگین یک متغیر در بین بیش از دو گروه (2گروه و بیشتر) به کار می رود (حبیب پور، صفری،558:1391). جدول شماره 5 نشانگر بررسی معیارهای اثرگذار بر شادی در فضای شهری در پنج فضای منتخب شهر تبریز می باشد. نتایج نشانگر این است که پنج گروه فضاهای عمومی شهری مورد بررسی در ابعاد کیفیت فضای شهری، ابعاد کالبدی-اکولوژیک و ابعاد ادراکی-معنایی با یکدیگر تفاوت معنادار دارند (000/0Sig:). در بعد کیفیت فضای شهری مجتمع لاله پارک و بازار بزرگ تبریز بالاترین امتیار را به خود اختصاص داده اند، در بعد کالبدی-اکولوژیک پارک ائل گلی دارای بالاترین میانگین رتبه و در بعد ادراکی-معنایی نیز پارک ایل گلی و مجتمع لاله پارک بالاترین میانگین رتبه را به خود اختصاص داده اند.

 

---

[1]  Montgomery

[2]  Happy city: transforming our lives through urban design

جدول شماره 8: تحلیل واریانس نسبت به هریک از فضاهای عمومی شهری منتخب

 

مولفه	کیفیت فضای شهری	ابعاد کالبدی-اکولوژیکی	ابعاد فردی-شخصیتی	ابعاد سیاسی و مدیریتی	ابعاد فرهنگی و اقتصادی	ابعاد ذهنی	ابعاد ادراکی-معنایی	ابعاد اجتماعی
فضاهای شهری منتخب	6/679 F=	13/208 F=	0/148 F=	948/0 F=	438/0 F=	322/0F=	275/4 F=	599/0 F=
	Sig:  000/0	Sig:  000/0	Sig:  981/0	Sig:  450/0	Sig:  822/0	Sig:  899/0	Sig:  001/0	Sig:  731/0
پیاده راه تربیت	83/2	44/2	-	-	-	-	80/2	-
پارک ائل گلی	05.3	19/3	-	-	-	-	17/3	-
فلکه ولیعصر	88/2	50/2	-	-	-	-	77/2	-
مجتمع لاله پارک	39/3	80/2	-	-	-	-	08/3	-
بازار بزرگ تبریز	13/3	43/2	-	-	-	-	03/3	-

 

در ادامه جهت بررسی سوال میزان شادی افراد در فضا میانگین ادراک شادی در هریک از فضاها سنجیده شده است، نتایج نشان می دهد که میانگین شادی افراد در پیاده راه تربیت 2.99، در پارک ائل گلی 3.49، در فلکه ولیعصر 2.90، در مجتمع لاله پارک 3.37، در بازار بزرک تبریز 3.36 می باشد.بر مبنای این نتایج پارک ائل گلی، مجتمع لاله پارک و بازار بزرگ تبریز بترتیب بیشترین میزان شادی را برای شهروندان فراهم کرده اند(نمودار5).

 

نمودار شماره 5: مقایسه میزان معیارهای اثرگذار بر شادی شهروندان در فضاهای عمومی شهری منتخب در ابعاد دارای تفاوت معنادار

نتیجه گیری

در پژوهش حاضر هدف بررسی و تبیین معیارهای اثرگذار بر شادی و نشاط اجتماعی شهروندان می باشد. به منظور پاسخگویی به این هدف در بخش مبانی نظری تاکید شد که بطور کلی شادی و فضاهای عمومی شهری بر یکدیگر اثرگذارند. بر این اساس در این مقاله و در بخش تحلیل داده­ها، به تحقیق در برازندگی مدل پیشنهادی بررسی معیارهای اثرگذار بر میزان شادی و نشاط اجتماعی افراد پرداخته شد.ابتدا براساس تحلیل عاملی 87 مولفه اثرگذار به 8 طبقه تقسیم بندی شدند. پس از اطمینان از اعتبار مدل و شناخت عوامل اصلی اثرگذار بر میزان شادی و نشاط اجتماعی در فضاهای عمومی شهری منتخب با ازمون رگرسیون و ارتباط این ابعاد با یکدیگر از طریق ازمون همبستگی پیرسون انجام گرفت. جهت نتیجه گیری ابتدا باید مراحل زیر بیان شوند:

·       در گام اول: به منظور طبقه بندی 87 مولفه مورد بررسی از تحلیل عاملی اسفاده گردید، تحلیل عاملی يا Factor Analysis جهت پي بردن به متغيرهاي زير بنايي يك پديده يا تلخيص مجموعه اي از داده‌ها استفاده مي‌شود. برای این که پی ببریم آیا می توان داده های مربوط به معیارهای اثرگذار بر میزان شادی و نشاط اجتماعی شهروندان را به چندین عامل تقلیل داد و آیا این که خیر، تمامی این سوالات یک مقیاس را می سنجند، از دو آماره KMO و بارتلت استفاده میکنیم. براي اين منظور از آزمون بارتلت و ضریب KMO  استفاده می نمایند، چنانچه مقدار KMO  بالاتر از 0.5 باشد، می توان با اطمینان خاطر از تحلیل عاملی استفاده نمود.این ضریب در این مطالعه 867/. بدست آمد که رقم مناسبی است ، همچنین نتایج آزمون بارتلت که در سطح خطای کوچکتر از 0.01 معنی دار است(000/.=Sig). 8 عامل مقدار ویژه بالاتر از یک دارند که 50.467% تغییرات "تبیین معیارهای اثرگذار بر شادی و نشاط اجتماعی" را توضیح می دهند.هشت عامل بدست آمده بترتیب برحسب میزان بارعاملی بصورت زیر نامگذاری گردیدند: کیفیت فضاهای شهری، مفاهیم کالبدی-اکولوژیک، مفاهیم فردی-شخصیتی،مفاهیم سیاسی-مدیریتی، مفاهیم ادراکی-معنایی، مفاهیم اجتماعی، مفاهیم فرهنگی-اقتصادی و مفاهیم ذهنی.

·       در گام دوم: از آزمون رگرسیون برای شناخت اثرگذاری این ابعاد کلی در میزان شادی شهروندان در فضاهای شهری تبریز استفاده گردید، یافته ها نشان می دهد که همه این معیارها دارای تاثیر معنادار بر میزان شادی در فضاهای شهری منتخب هستند و کیفیت فضای شهری با داشتن بیشترین بتا یا ضریب اثرگذاری مهمترین معیار اثرگذار بر ادراک شادی در فضاهای شهری منتخب بوده است. این معیار با شاخص های در دسترس بودن کاربری ها، خوانایی، هویت فضا، مطلوبیت برای گروه های مختلف، امنیت، تنوع کاربری ها،آزادی عمل، انسجام فضایی، عدالت، خاطره انگیزی، مطلوبیت فضایی،محرمیت فضایی، کیفیت غذا، جداره های فعال و حمل و نقل عمومی در ارتباط نزدیک است و مولفه های سازنده آن هستند.

·       در گام سوم: ارتباط همبستگی بین این معیارها با یکدیگر بررسی گردید که نشان از ارتباط متقابل این مفاهیم بر یکدیگر و در نهایت ادراک شادی در فضاهای شهری دارد .نمودار شماره و جهت فلش های بین مولفه ها نشانگر ارتباط متقابل بین آنها می باشد. (نمودار شماره 4)

·       در گام چهارم: آرای افراد و رتبه­بندی میزان اهمیت هریک از مولفه­های اثرگذار بر شادی و نشاط اجتماعی، از طریق آزمون فریدمن سنجش شده است و از افراد پاسخگو خواسته شده است تا به میزان اهمیت هریک از مولفه­های پیشنهادی اثرگذار بر ادراک شادی و نشاط اجتماعی بر اساس مقیاس لیکرت امتیاز دهند. نتایج بررسی میانگین رتبه مولفه های اثرگذار بر میزان شادی و نشاط اجتماعی شهروندان نشان می دهد که رضایت مندی از روابط خانوادگی دارای بالاترین میانگین رتبه و سطح رضایت از یارانه های دولتی و خدمات دولت پایین ترین میانگین رتبه را به خود اختصاص داده است.

در مولفه های مرتبط با فضای شهری، خاطره انگیزی فضا، سطح خوانایی و قابل تشخیص بودن فضا، سطح مطلوبیت فضایی، سطح امنیت فضا، سطح کیفیت غذاهای محیط، سطح در دسترس بودن کاربری ها و سطح کیفیت هوا بترتیب بالاترین میانگین رتبه را به دست آورده اند و بالاترین میزان رضایتمندی از آنها وجود دارد. در زمینه مولفه های محیطی فضای شهری، سطح کیفیت سوخت حمل و نقل، امکانات و زیرساخت های دوچرخه سواری، کاربری های شبانه روزی و مبلمان محیطی کمترین امتیاز و رضایتمندی را به خود اختصاص داده اند و بایستی در اولویت مدیریت شهری در زمینه ارتقا کیفیت محیط و در نتیجه ارتقا کیفیت شادی و نشاط اجتماعی در شهر تبریز گردند.

نمودار شماره 6: میانگین رتبه میزان رضایتمندی از مولفه های محیطی در فضاهای شهری منتخب، ماخذ: نگارنده

 

·       در گام پنجم: جهت مقایسه شاخص های "اثرگذار بر میزان شادی و نشاط اجتماعی شهروندان در فضاهای شهری" در پنج فضای شهری منتخب از آزمون آنوا یا واریانس یک طرفه میانگین، F و سطح معناداری شاخص های بدست آمده در فضاهای شهری منتخب بررسی شده است

نتایج نشانگر این است که پنج گروه فضاهای شهری مورد بررسی در ابعاد کیفیت فضای شهری، ابعاد کالبدی-اکولوژیک و ابعاد ادراکی-معنایی با یکدیگر تفاوت معنادار دارند(0.000Sig:). در بعد کیفیت فضای شهری مجتمع لاله پارک و بازار بزرگ تبریز بالاترین امتیار را به خود اختصاص داده اند، در بعد کالبدی-اکولوژیک پارک ائل گلی دارای بالاترین میانگین رتبه و در بعد ادراکی-معنایی نیز پارک ایل گلی و مجتمع لاله پارک بالاترین میانگین رتبه را به خود اختصاص داده اند. در ادامه به بحث پیرامون یافته های پژوهش و نتیجه گیری و ارائه دکترین رساله بر مبنای یافته های پژوهش پرداخته می شود در این پژوهش یافته­ها حاکی از این است که بر اساس نتایج بدست آمده از مطالعات آماری، تمامی متغیرهای مفهومی پژوهش، شامل ابعاد کیفیت فضاهای عمومی شهری، ابعاد کالبدی-اکولوژیک، ابعاد ادراکی-معناییی، ابعاد فرهنگی-اقتصادی، ابعاد اجتماعی، ابعاد ذهنی، ابعاد سیاسی-مدیریتی، ابعاد فردی-شخصیتی دارای ارتباط معنادار با مفهوم شادی و نشاط اجتماعی می­باشند. نتایج نشان می­دهد که از دیدگاه شهروندان، بعد کیفیت فضای شهری مهم­ترین بعدی است که نقش مهم­تری در ارتقا شادی و نشاط اجتماعی شهروندان داشته و بیش­ترین اثرگذاری را بر شادی شهروندان ایفا می­کنند و بایستی در برنامه ریزی های مرتبط با فضای شهری در اولویت قرار گیرند. نتایج بررسی میانگین رتبه مولفه های اثرگذار بر میزان شادی و نشاط اجتماعی شهروندان نشان می دهد که رضایت مندی از روابط خانوادگی دارای بالاترین میانگین رتبه و سطح رضایت از یارانه های دولتی و خدمات دولت پایین ترین میانگین رتبه را به خود اختصاص داده است.از بعد مولفه های مرتبط با محیط و فضای شهری نیز زیرساخت های دوچرخه، آسایش اقلیمی و مبلمان محیطی کمترین میانگین رتبه را به خود اختصاص داده اند که نیازمند برنامه ریزی هستند.و مولفه های خاطره انگیزی، خوانایی و قابل تشخصیق بودن فضاها و مطلوبیت فضایی بالاترین میانگین رتبه را به خود اختصاص داده اند. بررسی میزان احساس شادی در فضاهای عمومی شهری منتخب نشان می­دهد که در ابعاد کیفیت فضای شهری، ابعاد کالبدی-اکولوژیک و ابعاد ادراکی-معنایی با یکدیگر تفاوت معنادار دارند. در بعد کیفیت فضای شهری مجتمع لاله پارک و بازار بزرگ تبریز بالاترین امتیار را به خود اختصاص داده اند، در بعد کالبدی-اکولوژیک پارک ائل گلی دارای بالاترین میانگین رتبه و در بعد ادراکی-معنایی نیز پارک ایل گلی و مجتمع لاله پارک بالاترین میانگین رتبه را به خود اختصاص داده اند. مهم ترین راهکارهای ارتقا کیفیت شادی در فضاهای عمومی شهری تمرکز بر ابعاد کیفیت فضای شهری، ابعاد کالبدی-اکولوژیک و ابعاد ادراکی معنایی می باشد .در حوزه کیفیت فضای شهری، در دسترس بودن کاربری ها، خوانایی، هویت فضا، مطلوبیت برای گروه های مختلف، امنیت مهمترین راهکارهای ارتقا کیفیت فضای شهری و در نتیجه ارتقا شادی هستند. در حوزه کالبدی-اکولوژیک دسترسی به پارک و فضاهای سبز مهمترین راهکار می باشد.در حوزه ادراکی-معنایی ارتقا سرزندگی فضای شهری و ترغیب به فعالیت و حضور و ارتباط با فضا مهمترین و اثرگذارترین راهکار می باشد، در حوزه فرهنگی–اقتصادی نیز ایجاد برنامه های فرهنگی متنوع می تواند موثرترین راهکار ارتقا شادی در فضاهای عمومی شهری باشد.

پیشنهادات

شهری "مستعد شادی"¹ است که بتواند با ارائه خدمات عمومی با کیفیت، طرفداری از شیوه های موفق همزیستی و حل تضادها و ارائه امکاناتی برای توسعه تسهیلات منطقی، احساسی، فرهنگی و اقتصادی آنها باشد در سطح خرد راهکارهای مرتبط با کیفیت فضای شهری، سیاستگذاری ها و برنامه ریزی و طراحی در راستای راهکارهای زیر صورت گیرد، پیشنهادها در ابعاد کیفیت فضای شهری، پیشنهادات کالبدی-اکولوژیک، پیشنهادات مرتبط با مفاهیم فردی-شخصیتی، پیشنهادات سیاسی-مدیریتی، پیشنهادات ادراکی-معنایی، پیشنهادات اجتماعی، پیشنهادات فرهنگی-اقتصادی و پیشنهادات مرتبط با مفاهیم ذهنی می باشد.

جدول شماره 9: پیشنهادات پژوهش

ابعاد	پیشنهادات
ارتقا کیفیت فضای شهری	عدالت فضایی (همه شمول بودن فضاهای شهری) تنوع بالای فعالیت ها و کاربری های موجود در فضا ارتقای امنیت فضا (دارا بودن نور طبیعی در روز و نور مصنوعی مناسب در سایر اوقات)
کالبدی-اکولوژیک	دسترسی مطلوب به فضای سبز جهت ارتقای شادي و رفاه ساکنين و بويژه سلامت رواني بعلت کاهش سطح استرس و بهبود خلق و خوي و سلامت فيزيکي بعلت افزايش فعاليت هاي فيزيکي برنامه ریزی و طراحی زیرساخت های دوچرخه سواری به عنوان سوخت پاک و کاهش آلاینده های محیطی، یافته ها نشانگر تاثیر مستقیم دوچرخه سواری بر احساس شادی شهروندان در فضاهای شهری می گردد. ارتقا آسایش اقلیمی محیط از طریق درختان سایه دار در فصل گرما و طراحی فضاهای سرپوشیده مناسب اقلیم سرد شهر تهران، بگونه ای که بتواند زمان حضورپذیری شهروندان در فضاهای شهری را افزایش دهد. ارتقا کیفیت مبلمان محیطی، یافته های پژوهش نشانگر این است که مبلمان محیطی شامل روشنایی در شب، وجود نیمکت های نشستن، کفپوش مناسب، نمای ساختمان ها و مغازه ها، پاکیزگی محیط، دسترسی به سرویس بهداشتی، نشستن بر لبه ها، آبنما و آثارهنری در شهر و وجود رستوران ها و کافه ها می باشد. شادی نه تنها از خود شخص، بلکه از عناصر محیطی که بر احساس شادی فرد تاثیرگذار هستند شکل می گیرد. ارتقا کیفیت زندگی شبانه و کاربری های 24 ساعته در محیط
مفاهیم فردی-شخصیتی	در حوزه مفاهیم فردی-شخصیتی محیط و فضای شهری باید بگونه ای طراحی و برنامه ریزی گردد که به ارتقا عزت نفس و خود شکوفایی شهروندان کمک کند، همچنین فضای شهری باید بگونه ای باشد که با ارتقا مشارکت پذیری و اعتماد متقابل شهروندان و نیز ارتقا حس همنوع دوستی، به ارتقا سطح هویت جمعی و شادی شهروندان کمک نماید.
سیاسی-مدیریتی	در حوزه مرتبط با ابعاد سیاسی-مدیریتی باید راهکارهای  پیشنهادی با هدف سیاستگذاری های کلان در جهت افزایش رضایتمندی شهروندان از عملکرد مدیریت شهری صورت گیرد که میتوان به موارد زیر اشاره نمود: ·       افزایش عدالت و دموکراسی ·       کاهش فقر ·       برنامه‌ریزی ویژه در راستای آموزش ·       ایجاد فرصت‌های شغلی ·       توجه به نقش بخش خصوصی در توسعه ·       برنامه‌ریزی در راستای تمرکززدایی ·       افزایش مشارکت سیاسی شهروندان ·       توجه به شادی در برنامه‌های کلان
ادراکی-معنایی	در زمینه مفاهیم ادراکی-معنایی مهمترین پیشنهاداتی که میتوان در راستای ارتقا شادی و نشاط اجتماعی در فضاهای شهری پیشنهاد داد توجه به ارتقا سرزندگی و انعطاف پذیری محیط برای تنوعی از افراد بویژه کودکان، سالمندان، جوانان و تبدیل شدن فضا به پاتوق فعالیت و حضورپذیری و انجام فعالیت های فرهنگی، بگونه ای که محیط نقش آموزشی برای افراد فراهم کند. ترغیب به فعالیت در فضای شهری: مکان عمومی باید فراهم کننده انواع فعالیت ها (بازی، استراحت، پیاده روی، غیره)، مناسب فعالیت های ژیمناستیک با تجهیزات کوچک یا یک فضای معین باشد. فعالیت ها باید مناسب تنوعی از گروه های سنی با طیف متنوعی از کاربران در دوره های زمانی مختلف سال باشد. وجود فعالیت های ورزشی زمینه ساز حضور سایر فعالیت ها در مکان می شود و بر جذابیت و سلامتی فضا می افزاید. برقراری ارتباط با فضا و ارتقا تمایل به ماندن در فضا، با حذف موانع محیطی و ارتقا رویدادمداری و مشارکت اجتماعی شهروندان. همچنین فضای شهری بایستی با کاهش الاینده های هوا، کاهش آلاینده های صوتی، ارتقا فضای سبز، ارتقا زیرساخت های پیاده مداری و دوچرخه سواری، ارتقا رویدادهای جمعی شاد به کاهش سطح اضطراب و عصبانیت در محیط شهری کمک نماید. ارتقا خاطره انگیزی فضا، هویت مکان و ویژگی های غیرملموس سایت و محیط پیرامون در فضای عمومی موجود باشد. هویت مکان همانطور که کوین لینچ بیان می کند مجموعه ای از مشخصاتی است که مکان را خاص و قابل تشخیص می سازد که با عناصر شهری و معماری (عناصر ملموس) و عناصر مربوط به ادراک مشخص می شود. یک  راحیه یا منظر که محیط را بیادماندنی و خاطره انگیز کند می تواند بیش از عناصر معماری در افرینش احساس مثبت اثرگذار باشد.همچنین هماهنگ سازی مکان با عناصر بیرونی و پیرامون در ارتقا این هویت مکان مهم است.
مفاهیم ذهنی	در زمینه ابعاد ذهنی پیشنهاداتی گه میتوان در راستای ارتقا شادی شهروندان در فضاهای شهری پیشنهاد داد فراهم کردن زمینه ای برای خودشکوفایی شهروندان می باشد، بگونه ای که شهروندان بویژه کودکان امکان بروز توانایی های خود در محیط شهری را داشته باشند و از سوی دیگران مورد تایید قرار گیرند.که میتوان به مواردی همچون مسابقه های فرهنگی-هنری در محیط، امکان رویدادهای موسیقی بویژه برای سنین کودکان و نیز فعالیت های فردی جون ارتقا روحیه ایثار، لذت بردن از شغل و ارتقا سطح خواب و استراحت افراد می باشد. در واقع مفاهیم ذهنی می تواند زمینه ساز ارتقا شادی لحظه ای و نیز در بلندمدت سبب شکوفایی و شادی بلندمدت شهروندان گردد. لحظه ای ترین و مستقیم ترین نوع شادی شامل احساسات، احساس لذت و خوشی می باشد و بصورت شادی هدونیک تعریف می شود، این نوع شادی طول زمانی متفاوتی دارد.این نوع از شادی با سنجش فعالیت مغزی و نیز ارزیابی های شادی در زمان کوتاه قابل انداره گیری است. همچنین شادی بلندمدت از طریق ارتقا لحظات شاد در زندگی و توجه به سلامتی، استقلال و آزادی، هدف زندگی و موفقیت های فرد قابل دستیابی است. مجموع راهبردهای فوق زمینه لازم برای دستیابی به شهر شاد و در مرتبه بالاتر جامعه شاد را فراهم می‌آورد. همان‌گونه که در ابتدای پژوهش مطرح شد سطوح سه‌گانه ذکرشده و به‌ویژه سطح خرد و میانی در ارتباط مستقیم با یکدیگر هستند و راهبردهای ارتقا کیفیت فضاهای شهری به‌عنوان زیرمجموعه‌ای از راهبردهای فرهنگی-اجتماعی و مدیریتی -سیاسی ارائه می‌شود. در عین پیوستگی و اثرگذاری متقابل این راهبردها، حوزه مفهومی شادی به‌گونه‌ای است که اقدامات بخشی در هر سطح هم می‌تواند بر شادی شهری مؤثر باشد هرچند که در انسجام و پیوستگی اقدامات سه سطح مطرح‌شده می‌توان به نتایجی بهتر دست‌یافت.

منابع

1.       امیرکافی، مهدی؛ زارع، بهنام (1391). بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر شادکامی (مطالعه موردی: شهر کرمان). راهبرد اجتماعی فرهنگی, 2(5), 41-77.

2.       حاتمی نژاد، ح.، و محمدی کاظم آبادی، ل. (1396). سنجش رضایتمندی از شاخص های کیفیت زندگی در شهرهای جدید (مطالعه موردی: شهر جدید مهاجران). آمایش جغرافیایی فضا, 7(23 ), 53-68.

3.       حبیب پور گتابی، کرم؛ صفری شالی، رضا(1391). راهنمای جامع کاربرد SPSS در تحقیقات پیمایشی (تحلیل داده های کمی)، تهران، متفکران- لویه.

4.       AMBREY, C. and FLEMING, C. (2013). 'Public Greenspace and Life Satisfaction in Urban Australia', Urban Studies, 51, 446: 1290-1321.

5.       Ballas, D.,2013. “What makes a ‘happy city’?” Department of Geography, University of Sheffield, Winter Street, Sheffield S10 2TN, United Kingdom: Cities, Vol. 32, pp.39-50.

6.       Bostic, Terence & Ptacek, J.T (2001). Personality factors and the short-term variability in subjective well-being, Journal of happiness studies 2: 99.355-375.

7.       Costanza, R., Fisher, B., Ali, S., Beer, C., Bond, L., Boumans, R., & Gayer, D. E. (2008). “An integrative approach to quality-of-life measurement, research, and policy”. SAPI EN. S. Surveys and Perspectives Integrating Environment and Society, (1.1).

8.       Diener, E. (2000). Subjective well-being: The science of happiness and a proposal for a national index. American psychologist, 55(1), 34.

9.       Diener, E., Oishi, S., & Lucas, R. E. (2004). Personality, culture, and subjective wellbeing: Emotional and cognitive evaluations of life. Annual review of psychology, 54(1), 403-425.

10.       Dolan, P., Layard, R., & Metcalfe, R. (2011). Measuring subjective well-being for public policy.

11.       Easterlin, R. A., (2003). “Explaining happiness”. Proceedings of the National Academy of Sciences, Vol.100, No.19, pp.11176-11183.

12.       Eysenck, H.J. (1990). Happiness, Fact and Myths, London, Lawrence Erlbaum.

13.       Florida, R. (2008).” Whos Your City?” Basic Books.

14.       Frey, B. S., & Stutzer, A. (2002). Happiness and Economics: How the Economy and Iinstitutions Affect Well-Being. Princeton, NJ.

15.       Islam, G., Wills-Herrera, E., & Hamilton, M. (2009). Objective and subjective indicators of happiness in Brazil: The mediating role of social class. The Journal of social psychology, 149(2),267-272.

16.       Landry, Charles. 2008. Artists and Places (CABE).

17.       Layard, R. (2005). Happiness is Back.”. Felicidade e Políticas Públicas, 39.

18.       LEE, A. C. K. and MAHESWARAN, R. (2011). 'The health benefits of urban green spaces: a review of the evidence', Journal of Public Health, 33, 22642: 212-222.

19.       Lu, L., Gilmour, R., & Kao, S. F. 2001. “Cultural values and happiness: An East-West dialogue”. The Journal of Social Psychology, Vol.141, No.4, pp. 477-493.

20.       Lucas, R. E., & Gohm, C. L. (2006). Age and sex differences in subjective well-being across cultures. Culture and subjective well-being, 3(2) 91-317.

21.       Lyubomirsky, S., Kennon M., Sheldon, and Schkade, D., (2005). Pursuing happiness: the architecture of sustainable change. Review of general psychology, Vol.9, No.2, p.111-131.

22.       MAAS, J., VERHEIJ, R. A., GROENEWEGEN, P. P., DE VRIES, S. and SPREEUWENBERG, P. (2006). 'Green space, urbanity, and health: how strong is the relation?', Journal of Epidemiology and Community Health, 60, 22657: 587.

23.       McMahon, D.M. (2006). "Happiness: A History", New York, Atlantic Monthly.

24.       Montgomery, C. (2007). “From living hell to living well”. Globe and Mail.

25.       Montgomery, C. (2013). “Happy city: transforming our lives through urban design”. Macmillan.

26.       Mousavi,M.(2013).Happiness :Theoretical approach and experimental finding,Tehran: Tissa.

27.       Sepe, M. (2017). THE ROLE OF PUBLIC SPACE TO ACHIEVE URBAN HAPPINESS, Urban Regeneration and Sustainability, vol: 96: 364- 373

28.       National Research Council. (2002). “Neem: a tree for solving global problems”. The Minerva Group, Inc.

29.       Nisbet, E. K., Zelenski, J. M., & Murphy, S. A. (2011). Happiness is in our nature: Exploring nature relatedness as a contributor to subjective well-being. Journal of Happiness Studies, 12(2), 303-322.

30.       Orojnia,P(2013),”Happiness in Iran old wisdom and its empact on Islamic iran”, tarikh va tamadon esslami journal, no1,pages 23-39.[in Persian]

31.       Pringle, Sofie, Guaralda, Mirko, & Mayere, Severine. (2019). Urban environment characteristics and their implications on emotional happiness and well-being: Proposal of a theoretical and conceptual framework. In Jackson, S & Muffatt, L (Eds.) Proceedings of the 12th Liveable Cities Conference. Association for Sustainability in Business Inc., Australia, pp. 33-66.

32.       QIN, J., ZHOU, X., SUN, C., LENG, H. and LIAN, Z. (2013). 'Influence of green spaces on environmental satisfaction and physiological status of urban residents', Urban Forestry & Urban Greening, 12, 15844: 490-497.

33.       Rhinehart, N. (2009). “Public Spaces in Bogota: An Introduction”. The University of Miami InterAmerican Law Review, 40(2), 197-211.

34.       Samavati, S., & Ranjbar, E. (2017). The Effect of Physical Stimuli on Citizens’ Happiness in Urban Environments: The Case of the Pedestrian Area of the Historical Part of Tehran, Journal of Urban Design and Mental Health; 2:2.

35.       Samavati, S., and E. Ranjbar (2016). “Charles Montgomery’s View of Happy City”. Published at http://anthropologyandculture.com. [in Persian]

36.       Samavati,s,(2016),improvement the quality of happiness in Tehran historical context, urban design master thesis, Tarbiat modares university,faculty of art andarchitecture, supervisor: ehsan ranjbar.[in Persian]

37.       SERESINHE, C. I., PREIS, T., MACKERRON, G. and MOAT, H. S. (2019). 'Happiness is Greater in More Scenic Locations', Sci Rep, 9, 22571: 4498.

38.       SULLIVAN, W. (2014) Attention restoration and stress reduction: Two mechanisms underlying the health benefits of exposure to green spaces.

 

---

[1]  talented

---