بررسی رابطه منبع-مخزن در گندم از طریق مقایسه وزن و تعداد دانه در ارقام قدیم و جدید

الموضوعات : اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی

مهدی جودی ¹ , شهرام مهری ²

1 - دانشگاه محقق اردبیلی
2 - گروه کشاورزی، واحد پارس‌آباد مغان، دانشگاه آزاد اسلامی، پارس‌آباد مغان، ایران

تاريخ الإرسال : 10 الجمعة , ربيع الأول, 1438 تاريخ التأكيد : 28 السبت , جمادى الأولى, 1438 تاريخ الإصدار : 03 الإثنين , صفر, 1439

الکلمات المفتاحية: گندم, وزن هزار دانه, تعداد دانه, ارقام جدید و قدیم, محدودیت مخزن,

ملخص المقالة :

رشد و پر شدن دانه در گندم توسط مقدار عرضه مواد فتوسنتزی (قدرت منبع)، توانایی جذب مواد فتوسنتزی (قدرت مخزن) و تعادل بین قدرت منبع – مخزن کنترل می شود. هدف تحقیق حاضر بررسی رابطه منبع یا مخزن در گندم از طریق مطالعه روند تغییرات وزن دانه و تعداد دانه در طی سال های اصلاح گندم بود. پژوهش حاضر در مزرعه آموزشی-پژوهشی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی مغان- دانشگاه محقق اردبیلی در سال زراعی 90-1389 اجرا گردید. تعداد 81 رقم گندم در شرایط آبی و در قالب طرح لاتیس ساده با دو تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. تفاوت معنی داری میان ارقام گندم از نظر صفات زراعی و فیزیولوژیک مشاهده شد. عموماً ارقام جدید گندم در مقایسه با انواع قدیمی آن دارای عملکرد دانه بالا بودند. این روند در مورد شاخص برداشت و تعداد دانه در متر مربع نیز دیده شد اما تفاوت معنی داری بین ارقام قدیمی و جدید گندم از نظر عملکرد بیولوژیک و وزن هزار دانه وجود نداشت. وزن سنبله در زمان گرده افشانی و رسیدگی فیزیولوژیک و همچنین مقدار تسهیم مواد فتوسنتزی به سنبله در فاصله زمانی گرده افشانی تا رسیدگی فیزیولوژیک در طی روند اصلاحی گندم افزایش یافته و مقدار آنها در گندم های جدید بیشتر از قدیمی بود. افزایش تعداد دانه در گندم های جدید و نبود تغییر معنی دار در وزن هزار دانه در گذر از سال های قدیمی به جدید پیشنهاد می کند که احتمالاً عملکرد دانه ارقام مورد آزمایش بیشتر توسط قدرت مخزن کنترل می شود. بنابراین، در شرایط آزمایش حاضر افزایش تعداد دانه در بوته یا در متر مربع احتمالاً با افزایش عملکرد دانه همراه خواهد بود.

المصادر:

· Acreche, M.M., and G.A. Slafer. 2006. Grain weight response to increases in number of grains in wheat in a Mediterranean area. Field Crops Research. 98: 52-59.
· Aggarwal, P.K., R.A. Fischer, and S.P. Liboon. 1990. Source–sink relation and effects of post anthesis canopy defoliation in wheat at low latitudes. Journal of Agricultural Science. 114: 93-99.
· Ahmadi, A., M. Joudi, and M. Janmohammadi. 2009. Late defoliation and wheat yield: Little evidence of post-anthesis source limitation. Field Crops Research. 113: 90-93.
· Álvaro, F., C. Royo, L.F. García del Moral, and D. Villegas. 2007. Grain filling and dry matter translocation responses to source–sink modifications in a historical series of durum wheat. Crop Science. 48: 1523-1531.
· Anonymous. 2013. FAO Production Statistics. Available online at: http://faostat.fao.org/site/· Araus, J.L., G.A. Slafer, C. Royo, and M.D. Serreat. 2008. Breeding for yield potential and stress adaptation in cereals. Critical Review in Plant Science. 27: 377-412.
· Borras, L., G.A. Slafer, and M.E. Otegui. 2004. Seed dry weight response to source-sink manipulations in wheat, maize and soybean: a quantitative reappraisal. Field Crops Research. 86: 131-146.
· Cruz-Aguado, J.A., R. Rodes, I.P. Perez, and M. Dorado. 2000. Morphological characteristics and yield components associated with accumulation and loss of dry mass in the internodes of wheat. Field Crops Research. 66:129-139.
· De Vita, P., O.L.D. Nicosia, F. Nigro, C. Platani, C. Reifolo, N. Di Fonzo, and L. Cattivelli. 2007 Breeding progress in morphophysiological, agronomical and qualitative traits of durum wheat cultivars released in Italy during the 20th century. European Journal of Agronomy. 26: 39-53.
· Ehdaie, B., G.A. Alloush, and J.G. Waines. 2008. Genotypic variation in linear rate of grain growth and contribution of stem reserves to grain yield in wheat. Field Crops Research. 106: 34-43.
· Foulkes, M.J., G.A. Slafer, W.J. Davies, P.M. Berry, R. Sylvester–Bradley, P. Martre, D.F. Calderini, S. Griffiths, and M. Reynolds. 2011. Raising yield potential of wheat. III. Optimizing partitioning to grain while maintaining lodging resistance. Journal of Experimental Botany. 69: 469-486.
· Joudi, M. 2016. Environmental conditions affect associations between wheat yield and phenological events. Jordan Journal of Agricultural Science. 12(1):169-180.
· Joudi, M., A. Ahmadi, V. Mohammadi, A.R. Abbasi, H. Mohammadi, M. Esmaeilpour, Z. Bayat, and B. Torkashvand. 2010. Evaluation of stem reserves accumulation and remobilization in Iranian wheat cultivars under irrigated and post-anthesis drought stress conditions. Iranian Journal of Field Crop Science. 2: 315-328. (In Persian).
· Joudi, M., A. Ahmadi, V. Mohammadi, A.R. Abbasi, and H. Mohammadi. 2014. Genetic changes in agronomic and phenologic traits of Iranian wheat cultivars grown in different environmental conditions. Euphytica. 196: 237-249.
·  Manderscheid R., S. Burkart, A. Bramm, and H.J. Weigel. 2003. Effect of CO₂ enrichment on growth and daily radiation use efficiency of wheat in relation to temperature and growth stage. European Journal of Agronomy. 19 (3): 411-425.
· Miralles, D.J., and G.A. Slafer. 2007. Sink limitation to yield in wheat: how could it be reduced? Journal of Agricultural Science.145: 139-149.
· Mohammadi, H., A. Ahmadi, J.C. Yang, F. Moradi, Z. Wang, A. Abbasi, and K. Poustini. 2013. Effects of nitrogen and ABA application on basal and distal kernel weight of wheat. Journal of Agricultural Science and Technology. 15: 889-900.
· Richards, R.A., J.R. Hunt, J.A. Kirkegaard, and J.B. Passioura. 2014. Yield improvement and adaptation of wheat to water-limited environments in Australia–a case study. Crop and Pasture Science. 65: 676-689.
· Sadras, V.O. 2007. Evolutionary aspects of the trade-off between seed size and number in crop. Field Crops Research. 100: 125-138.
· Sanchez-Garcia, M., C. Royo, N. Aparicio, J.A. Martin-Sanchez, and F.Alvaro 2013. Genetic improvement of bread wheat yield and associated traits in Spain during the 20th century. Journal of Agricultural Science. 151: 105-116.
· Sener, O., M. Arslan, Y. Soysal, and M. Eryman. 2009. Estimates of relative yield potential and genetic improvement of wheat cultivars in the Mediterranean region. Journal of Agricultural Science. 147: 323-332.
· Shearman, V.J., R. Sylvester-Bradley, R.K. Scott, and M.J. Foulkes. 2005. Physiological processes associated with wheat yield progress in the UK. Crop Science. 45: 175-185.
· Wang, Z., Y. Yin, M. He, Y. Zhang, S. Lu, Q. Li, and S. Shi. 2003. Allocation of photosynthates and grain growth of two wheat cultivars with different potential grain growth in response to pre- and post-anthesis shading. Journal of Agronomy and Crop Science. 189: 280-285.
· White, A.C., A. Rogers, M. Rees, and C.P. Osborne. 2016. How can we make plants grow faster? A source–sink perspective on growth rate. Journal of Experimental Botany. 67: 31-45.