تعیین اثربخشی درمان مواجهه روایی بر اختلال استرس پس از سانحه و صمیمیت زناشویی زنان آسیب دیده ازخیانت همسر

الموضوعات :

علی محمدی ¹ , سعید ایمانی ² , ابوالقاسم خوش کنش ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه مشاوره، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار، گروه مشاوره، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران(نویسنده مسئول)[e-mail]
3 - استادیار، گروه مشاوره، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 13 الإثنين , ربيع الثاني, 1444 تاريخ التأكيد : 11 الأربعاء , جمادى الثانية, 1444 تاريخ الإصدار : 10 الثلاثاء , شعبان, 1445

الکلمات المفتاحية: صمیمیت زناشویی, خیانت زناشویی, درمان مواجهه روایی, استرس پس از آسیب,

ملخص المقالة :

هدف از پژوهش حاضر تعیین اثربخشی درمان مواجهه روایی بر اختلال استرس پس از آسیب و صمیمیت زناشویی زنان آسیب دیده از خیانت زناشویی همسر بود. روش پژوهش آزمایشی با طرح پیش آزمون، پس آزمون با گروه کنترل همراه با مرحله پیگیری 2 ماهه بود. جامعه آماری کلیه زنان آسیب دیده از خیانت زناشویی از سوی همسر شهرستان شهریار در سال 1400 بودند. در مرحله اول با استفاده از روش نمونه‌گیری در دسترس تعداد 24 نفر انتخاب و سپس به شیوه تصادفی ساده در یک گروه آزمایش(12 نفر) و یک گروه کنترل(12 نفر) جایگزین شدند. گروه‌ آزمایش اول تحت 8 جلسه درمان مواجهه روایی 90 دقیقه ای قرار گرفتند؛ اما گروه کنترل هیچ‌گونه مداخله ای دریافت نکرد و در لیست انتظار باقی ماندند. از مقیاس استرس پس از آسیب نوریس و پریلا و مقیاس صمیمیت زناشویی و والکر و تامپسون به منظور گردآوری اطلاعات استفاده شد. تجزیه ‌و تحلیل اطلاعات به‌دست‌آمده از اجرای پرسشنامه ها از طریق نرم افزار SPSS نسخه 24 در دو بخش توصیفی و استنباطی(تحلیل واریانس آمیخته و آزمون تعقیبی بن فرونی) انجام پذیرفت. نتایج نشان داد درمان مذکور در مرحله پس‌آزمون و پیگیری نسبت به گروه کنترل اثربخشی معناداری بر کاهش استرس پس از آسیب و افزایش صمیمیت زناشویی داشته است(05/0>P). بر اساس نتایج پژوهش حاضر، می توان گفت که درمان مواجهه روایی می تواند به عنوان یک شیوه درمانی مناسب برای کاهش استرس پس از آسیب و افزایش صمیمیت زناشویی زنان آسیب دیده از خیانت زناشویی همسر در مراکز مشاوره و خدمات روانشناختی به کار برده شود.

المصادر:

اردشیری لردجانی، فهیمه.، و شریفی، طیبه. (1397). اثربخشی روان‌درمانی مثبت‌گرا بر بخشایشگری و دلزدگی زناشویی زنان آسیب‌دیده خیانت زناشویی. دو فصلنامه آسیب شناسی، مشاوره و غنی سازی خانواده، 4(1)، 46-33.

آقابزرگی، سمیه.، حمیدی، معصومه.، کشاورز محمدی، ربابه.، و شریعت، سهیلا. (1398). مقایسه اثربخشی رویکرد والش و رویکرد اولسون بر الگوهای ارتباطی و دلزدگی زناشویی زنان آسیب دیده خیانت زناشویی. فصلنامه علمی پژوهشی علوم روانشناختی، 18(83)، 2232-2223.

آقایی، آلاله.، و موسوی، مسیده مریم. (1399). رابطه سبک‌های دلبستگی با تمایزیافتگی خود، انعطاف‌پذیری شناختی و صمیمیت زناشویی در دانشجویان. نشریه رویش روانشناسی، 9(2)، 116-109.

بشرپور، سجاد. (1391). اثربخشی درمان پردازش شناختی بر بهبود علائم پس آسیبی، کیفیت زندگی، عزت نفس و رضایت زناشویی زنان مواجه شده با خیانت زناشویی. نشریه علمی و پژوهشی مشاوره و روان درمانی خانواده، 2(2)، 208-194.

بشرپور، سجاد.، امانی، شعله.، و احمدی، شیرین. (1391). تأثیر مواجهه درمانی روایتی بر بهبود کیفیت زندگی زنان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه مرتبط با سرطان. نشریه فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 9(36)، 96-77.

تیموری، زهره.، مجتبایی، مینا.، و رضازاده، سید محمدرضا. (1400). مقایسه اثربخشی زوج‌درمانی هیجان‌مدار و درمان مبتنی بر شفقت خود بر تنظیم هیجان در زنان آسیب‌دیده از خیانت همسر. مجله دانشگاه علوم پزشکی گیلان، 30(2)، 143-130.

ثنایی­ذاکر، باقر.، براتی، طاهره.، و بوستانی­پور، علیرضا. (1387). مقیاس­های سنجش خانواده و ازدواج. انتشارات بعثت. تهران.

حجت­خواه، سید محسن، محمدی، مژده.، و ولدبیگی، پیمان. (1395). رابطة سبک­های دلبستگی، ویژگی­های شخصیتی و بخشودگی با نگرش به روابط فرازناشویی در متأهلین شهر کرمانشاه. فصلنامة علمی مطالعات اجتماعی روانشناختی زنان، 14(4)، 228-209.

خامسان، احمد.، طالب­زاده شوشتری، لیلا.، بهلگردی، معظمه.، و ماسنانی، زهرا. (1400). روابط فرازناشویی افراد مراجعه‌کننده به مشاوران و راهکارهای پیشگیری: تدوین الگو برمبنای نظریۀ داده‌بنیاد. فصلنامه پژوهش‌های کاربردی روانشناختی، 12(1)، 166-145.

دشت بزرگی، زهرا. (1396). تأثیر مداخله مبتنی بر شفقت خود بر احساس تنهایی و تنظیم هیجانی زنان آسیب‌دیده از خیانت زناشویی. فصلنامه دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، 18(4)، 79-72.

سرمدی، یاسمن.، و احمدی نوده، خدابخش. (1400). انواع آسیب­های ناشی از روابط فرازناشویی در زوجین. فصلنامه فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، 16(54)، 67-47.

شاور، مگی؛ نوینز، فرانک؛ و البرت، توماس. (1396). مواجهه‌درمانی روایتی روش درمانی کوتاه‌مدت برای اختلال‏‌های استرسی آسیب‏‌زا. ترجمه مینا اورنگ، تهران: انتشارات ارجمند.(تاریخ انتشار به زبان اصلی 2011).

شیورانی، مونا.، آزادفلاح، پرویز.، مرادی، علیرضا.، و اسکندری، حسین. (1396). اثربخشی درمانگری مبتنی بر مواجهه روایی در بهبود اختلال استرس پس از ضربه و حافظه سرگذشتی. مجله علمی و پژوهشی روانشناسی بالینی، 9(2)، 14-1.

شیورانی، مونا.، آزادفلاح، پرویز.، مرادی، علیرضا.، و اسکندری، حسین. (1395). درمان اختلال استرس پس از ضربه در زنان با تجربه خیانت همسر. مطالعات روان شناسی بالینی، 7(25)، 106-85.

صمدی کاشان، سحر.، حاج حسینی، منصوره.، به پژوه، احمد.، و زمانی زارچی، محمد صادق. (1398). اثربخشی مشاوره گروهی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر احساس تنهایی زنان آسیب دیده از خیانت. فصلنامه پژوهش‌های کاربردی روانشناختی، 10(1)، 82-73.

غلامرضایی، هادی.، و جراره، جمشید. (1400). اثربخشی آموزش ایماگوتراپی(تصویرسازی ارتباطی) بر نشانگان روان‌شناختی(استرس، اضطراب و افسردگی) زنان آسیب‌دیده از روابط فرا زناشویی همسر. پیشرفت­های نوین در علوم رفتاری، 6(54)، 500-492.

فاضل همدانی، نغمه.، و قربان جهرمی، رضا. (1398). اثربخشی گروه درمان گری به روش تحلیل رفتار متقابل بر نظم جویی شناختی هیجان و صمیمیت زناشویی زنان آسیب دیده از خیانت همسر. فصلنامه علمی پژوهشی علوم روانشناختی، 17(70)، 753-745.

فرهادی، افسون.، صالحین، شهربانو.، آقایان، شاهرخ.، کرامت، افسانه.، و طالبی، سولماز. (1399). اثربخشی واقعیت درمانی مبتنی بر نظریه انتخاب بر صمیمت زناشویی و رضایت جنسی زنان تازه متاهل. مجله مراقبت پرستاری و مامایی ابن‌سینا، 28(2)، 92-83.

فولادیان، مجید.، برادران کاشانی، زهرا.، و دیاری، مرتضی. (1400). تحلیل جامعه‌شناختی فرایندهای بروز رابطة فرازناشویی (مورد مطالعه: زنان و مردان متقاضی طلاق در شهر مشهد). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 10(1)، 37-1.

قاصدی، مسعود. (1398). اثربخشی شناخت‌ درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی در زنان آسیب‌دیده از خیانت همسر بر تنظیم هیجانی، بخشش و صمیمت زناشویی. مجله روانشناسی اجتماعی، 7(52)، 50-41.

قره داغی، علی.، سید میرزائی.، سیده مریم. (1399). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر علایم اختلال تنیدگی پس از ضربه عاطفی در زنان آسیب دیده از خیانت زناشویی. خانواده پژوهی، 16(2)، 229-217.

قلی­زاده، فاطمه.، فدایی، مونا.، سلیمانی، نگین.، و خروشی، مریم. (1398). اثربخشی درمان پذیرش و تعهد بر بخشودگی بین فردی و صمیمت زناشویی زنان آسیب دیده از خیانت زناشویی. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 62(5)، 1833-1825.

گودرزی، محمدعلی. (1382). بررسی اعتبار و روایی مقیاس اختلال استرس پس از آسیب می سی سی پی (اشل). مجله علمی و پژوهشی روانشناسی، 7(2)، 178-153.

منصوری، زهره.، باقری، فریبرز.، درتاج، فریبرز.، و ابوالمعالی، خدیجه. (1399). ارائه الگوی ساختاری پیش بینی صمیمیت زناشویی بر اساس سبک­های دلبستگی با میانجی­گری مؤلفه تعهد عشق ورزی در دانشجویان متأهل. فصلنامه علوم روانشناختی، 19(85)، 90-81.

موسوی، فروغ السادات.، اسکندری، حسین.، و باقری، فریبرز. (1397). مقایسه اثربخشی واقعیت درمانی گلاسر و درمان هیجان مدار بر کیفیت زناشویی و رضایت زناشویی در زنان خیانت دیده شهر تهران. فصلنامه علمی و ترویجی جامعه شناسی آموزش و پرورش، 6(6)، 157-141.

موسوی، فروغ سادات.، اسکندری، حسین.، و باقری، فریبرز. (1399). مقایسه اثربخشی دو روش واقعیت‌درمانی گلاسر و درمان هیجان‌مدار بر کیفیت و رضایت زناشویی زنان قربانی روابط فرازناشویی. مجله مطالعات ناتوانی، 10(1)، 164-155.

میایی، ورده.، یوسفی، فایق.، و یوسفی، ناصر. (1393). تاثیر شناخت درمانی بر درمان بیماران مبتلا به اختلال استرس پس از آسیب. مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت، 1(3)، 14-1.

میترا، صفا.، اسماعیلی دولابی نژاد، شیرین.، قاسم بروجردی، فاطمه، حاجی زاده، فرزانه.، و میراب زاده اردکانی، بامداد. (1399). بررسی بروز اختلال استرس پس از آسیب در کادر پرستاری درگیر مراقبت از بیماران مبتلا به کرونا ویروس-19 در بیمارستان دکتر مسیح دانشوری. مجله علمی سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران، 38(1)، 33-27.

میرابی، میترا.، حافظی، فریبا.، مهرابی­زاده هنرمند، مهناز.، نادری، فرح.، و احتشام زاده، پروین. (1400). مقایسه اثربخشی طرحواره درمانی هیجان محور و درمان کوتاه مدت راه‌حل محور بر صمیمیت زناشویی در زنان دارای تعارض زناشویی مراجعه کننده به مراکز روان‌شناختی. پژوهش‌نامه زنان، 12(35)، 256-239.

نظری، ایمان.، مکوندی، بهنام.، سراج خرمی، ناصر.، و حیدرئی، علیرضا. (1400). مقایسه اثربخشی گشتالت درمانی گروهی و تئوری انتخاب بر صمیمیت زناشویی در زنان دارای سرطان سینه در شهر یاسوج. نشریه ارمغان دانش، 26(3)، 10-1.

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5^thed.). Washington, DC. American Psychiatric Press

Brand, A. H., & Johnson, J. H. (1982). Note on reliability of the Life Events Checklist. Psychological Reports, 50(2), 1274.

Cowden, R. G., Chapman, I. M., Houghtaling, A., & Worthington Jr, E. L. (2021). Effects of a group experiential therapy program on the psychological health of military veterans: a preliminary investigation. Person-Centered & Experiential Psychotherapies, 20(2), 119-138.

Elbert, T., Shauer, M., Ruf, M., Weirestall, R., Neuner, F., Rockstroh, B., Junghofer, M. (2011). The Tortured Brain Imaging Neural Representations of Traumatic Stress Experiences Using RSVP With Affective Pictorial Stimuli. Journal of Psychology, 219(3), 167–174.

Foa, E. B., Riggs, D. S., Dancu, C. V., & Rothbaum, B. O. (1993). Reliability and validity of a brief instrument for assessing post‐traumatic stress disorder. Journal of traumatic stress, 6(4), 459-473.

Girgenti, M. J., Wang, J., Ji, D., Cruz, D. A., Stein, M. B., Gelernter, J., & Duman, R. S. (2021). Transcriptomic organization of the human brain in post-traumatic stress disorder. Nature Neuroscience, 24(1), 24-33.

Keane, T. M., Caddell, J. M., & Taylor, K. L. (1988). Mississippi Scale for Combat-Related Posttraumatic Stress Disorder: three studies in reliability and validity. Journal of consulting and clinical psychology, 56(1), 85-92.

Norris, F. H., & Perilla, J. L. (1996). The Revised Civilian Mississippi Scale for PTSD: Reliability, validity, and cross‐language stability. Journal of traumatic stress, 9(2), 285-298.

Robjant, K., & Fazel, M. (2010). The emerging evidence for narrative exposure therapy: A review. Clinical psychology review, 30(8), 1030-1039.

Roos, L. G., O'Connor, V., Canevello, A., & Bennett, J. M. (2019). Post‐traumatic stress and psychological health following infidelity in unmarried young adults. Stress and health, 35(4), 468-479.

Sanavio, E. (1988). Obsessions and compulsions: the Padua Inventory. Behaviour research and therapy, 26(2), 169-177.

Stein, M. B., Levey, D. F., Cheng, Z., Wendt, F. R., Harrington, K., Pathak, G. A., ... & Gelernter, J. (2021). Genome-wide association analyses of post-traumatic stress disorder and its symptom subdomains in the Million Veteran Program. Nature genetics, 53(2), 174-184.

Walker, A. J., & Thompson, L. (1983). Intimacy and intergenerational aid and contact among mothers and daughters. Journal of Marriage and the Family, 841-849.

 

Allen, S., Hawkins, A. J., Harris, S. M., Roberts, K., Hubbard, A., & Doman, M. (2022). Day‐to‐day changes and longer‐term adjustments to divorce ideation: Marital commitment uncertainty processes over time. Family Relations, 71(2), 611-629.

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5^thed.). Washington, DC. American Psychiatric Press

Aqaei, A., & Mousavi, S. M. (2020). The Relationship Between Attachment Styles with Self-differentiation, Cognitive Flexibility and Marital Intimacy in Students. Jouranl Rooyesh, 9 (2) :109-116.

Aqgabozorgi, S., Hamidi, M., Keshavarz Mohammadi, R., & Shariat S. (2018). Comparing effectiveness of Walsh approach and Olson approach on communicative models and marital burnout in the women hurt by marital betrayal. Journal of Psychological Sciences, 18 (83): 2223-2232.

Ardeshiri Lordjani, F., & Sharifi, T. (2018). Effectiveness of positivist psychotherapy on marital forgiveness and burnout in the women damaged by marital betrayal. FPCEJ, 4 (1): 33-46.

Basharpoor, S. (2012). The effectiveness of cognitive processing therapy on the improvement of posttraumatic symptoms, quality of life, self esteem and marital satisfaction in the women exposed to infidelity. Family Counseling and Psychotherapy, 2 (2): 193-208.

Basharpoor, S., Amani, S., & Ahmadi, S. (2018). The Effectiveness of narrative exposure therapy on quality of life related in paeints with posttraumatic stress. Counseling Culture and Psycotherapy, 9(36), 77-94.

Brewin, C., & Ehlers, A. (2023). Posttraumatic Stress Disorder. Oxford University Press.

Catino, M., Rocchi, S., & Marzetti, G. V. (2022). The network of interfamily marriages in’Ndrangheta. Social Networks, 68(1), 318-329.

Cowden, R. G., Chapman, I. M., Houghtaling, A., & Worthington Jr, E. L. (2021). Effects of a group experiential therapy program on the psychological health of military veterans: a preliminary investigation. Person-Centered & Experiential Psychotherapies, 20(2), 119-138.

Curtis, R., Likis-Werle, E., & Shelton, T. (2021). Counseling Clients Who Have Experienced Undisclosed Infidelity. The Family Journal, 29(4), 457-464.

Dashtbozorgi, Z. (2018). Effectiveness of self- compassion therapy on loneliness and emotion regulation of damaged women from marital infidelity. Knowledge & Research in Applied Psychology, 18 (4): 72-79. 

Dew, J., Trujillo, S., & Saxey, M. (2022). Predicting marital financial deception in a national sample: A person‐centered approach. Family Relations, 1(2), 1-10.

Elbert, T., Schauer, M., & Neuner, F. (2022). Narrative exposure therapy (NET): Reorganizing memories of traumatic stress, fear, and violence. In Evidence based treatments for trauma-related psychological disorders (pp. 255-280). Springer, Cham.

Elbert, T., Shauer, M., Ruf, M., Weirestall, R., Neuner, F., Rockstroh, B., Junghofer, M. (2011). The Tortured Brain Imaging Neural Representations of Traumatic Stress Experiences Using RSVP With Affective Pictorial Stimuli. Journal of Psychology, 219(3), 167–174.

Farhadi, A., Salehin, S., Aghayan, S., Keramat, A., & Talebi, S. (2020). The effectiveness of reality therapy based on choice Theory on marital intimacy and sexual satisfaction of newly married women. Avicenna J Nurs Midwifery Care, 28 (2):83-92.

Fazel Hamedani, N., & Ghorban Jahromi, R. (2020). Effectiveness of group therapy using transactional analysis on cognitive emotion regulation and marital intimacy of betrayed women. Journal of Psychological Sciences, 19 (85): 81-90.

Fornells-Ambrojo, M. (2023) Therapists’ experience of the lifeline in narrative exposure therapy. Journal of Traumatic Stress (In press).

Ghasedi, M. (2019). The effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy on forgiveness, emotional regulation, and marital intimacy of women injured with infidelity. Scientific Journal of Social Psychology, 7 (52): 41-50.

Gholizadeh, F., Fadaei, M., Soleymani, N., & Khorooshi, M. (2019). The effectiveness of acceptance and commitment therapy on interpersonal forgiveness and marital intimacy in women affected by marital infidelity. Medical Journal of Mashhad University of Medical Sciences, 62 (5): 1825-1833.

Girgenti, M. J., Wang, J., Ji, D., Cruz, D. A., Stein, M. B., Gelernter, J., & Duman, R. S. (2021). Transcriptomic organization of the human brain in post-traumatic stress disorder. Nature Neuroscience, 24(1), 24-33.

Godarzi, . (2003). Checking the validity and reliability of the Mississippi Post Traumatic Stress Disorder Scale. Scientific and Research Journal of Psychology, 7(2): 153-178.

Irvine, T. J., & Peluso, P. R. (2022). An affair to remember: A mixed-methods survey examining therapists’ experiences treating infidelity. The Family Journal, 30(3), 324-333.

Karibwende, F., Niyonsenga, J., Biracyaza, E., Nyirinkwaya, S., Hitayezu, I., Sebatukura, G. S., ... & Mutabaruka, J. (2023). Efficacy of narrative therapy for orphan and abandoned children with anxiety and attention deficit and hyperactivity disorders in Rwanda: A randomized controlled trial. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 78(1), 1-10.

Lu, F., Huang, X., Xu, E., Chung, C. N., & He, X. (2022). Instrumental love: Political marriage and family firm growth. Management and Organization Review, 18(2), 279-318.

Luo, W., & Yu, J. (2022). Sexual infidelity among the married in China. Chinese Journal of Sociology, 8(3), 374-397.

Mansouri, Z., Bagheri, F., Dortaj, F., & Abolmaali, K. (2020). Providing a structural model for predicting marital intimacy based on attachment styles mediated by the component of love commitment in married students. Journal of Psychological Sciences, 19 (85): 81-90.

Mayayi, V., Yousefi, F., & Yousefi, N. (2015). The effect of cognitive therapy on patients with posttraumatic stress disorder. Shenakht Journal of Psychology and Psychiatry, (3) :1-14

Mirabi, M., Hafezi, F., Mehrabizadehonarmand, M., Naderi, F., & Ehteshamzadeh, P. (2021). The comparison effect of emotion-oriented schema therapy and solution- focused brief therapy (SFBT) on marital intimacy in women with marital conflicts referring to psychological centers. Journal Women Studies, 12 (35): 241-256.

Mousavi, F., Eskandari, H., & Bagheri, F. (2018). Comparing the effectiveness of Glaser's reality therapy and emotion-oriented therapy on marital quality and marital satisfaction in betrayed women in Tehran. Scientific and Promotional Quarterly of Sociology of Education, 6(6): 157-141.

Nazari, I., Makvandi, B., Seraj Khorram, N., & Heidarei, A. (2021). Comparison of the effectiveness of group gestalt therapy and selection theory on marital intimacy in women with breast cancer in Yasuj, Iran. Armaghan-e Danesh, 26 (3): 371-386.

Nijdam, M. J., Baas, M. A. M., Olff, M., & Gersons, B. P. R. (2013). Hotspots in trauma memories and their relationship to successful trauma-focused psychotherapy: A pilot study. Journal of Traumatic Stress, 26(1), 38-44.

Norris, F. H., & Perilla, J. L. (1996). The Revised Civilian Mississippi Scale for PTSD: Reliability, validity, and cross‐language stability. Journal of traumatic stress, 9(2), 285-298.

Robjant, K., & Fazel, M. (2010). The emerging evidence for narrative exposure therapy: A review. Clinical psychology review, 30(8), 1030-1039.

Roos, L. G., O'Connor, V., Canevello, A., & Bennett, J. M. (2019). Post‐traumatic stress and psychological health following infidelity in unmarried young adults. Stress and health, 35(4), 468-479.

Samadi Kashan, S., Hajhosseini, M., Behpajooh, A., & Zamani Zarchi, M. S. (2019). The Effectiveness of Acceptance and Commitment Group Counseling on Feeling of Loneliness in Women the Trauma of Infidelity. Journal of Applied Psychological Research, 10(1): 73-82.

Sanai Zakir, B., Barati, T., & Bostanipour, A. (2008). family and marriage measurement scales. Ba'ath Publications. Tehran.

Shaver, M., Nevins, F., & Elbert, T. (2016). Narrative exposure therapy is a short-term treatment method for traumatic stress disorders. Translated by Mina Orang, Tehran: Arjamand Publications (published in the original language in 2011).

Shivarani, M., Azadfalah, P., Moradi, A., & Eskandari, H. (2017). The effectiveness of narrative exposure therapy in posttraumatic stress disorder and autobiographical memory. Journal of Clinical Psychology, 9 (2): 1-14.

Shivarani, M., Azadfalah, P., Moradi, A., & Eskandari, H. (2017). Narrative Exposure Therapy for Reducing Post-Traumatic Stress Disorder in Iranian Betrayed Wives. Clinical Psychology Studies, 7(25): 85-106.

Slavish, D. C., Ruggero, C. J., Briggs, M., Messman, B. A., Contractor, A. A., Miao, J., ... & Kotov, R. (2023). Longitudinal associations between PTSD and sleep disturbances among World Trade Center responders. Sleep Medicine, 101(2), 269-277.

Stein, M. B., Levey, D. F., Cheng, Z., Wendt, F. R., Harrington, K., Pathak, G. A., ... & Gelernter, J. (2021). Genome-wide association analyses of post-traumatic stress disorder and its symptom subdomains in the Million Veteran Program. Nature genetics, 53(2), 174-184.

Walker, A. J., & Thompson, L. (1983). Intimacy and intergenerational aid and contact among mothers and daughters. Journal of Marriage and the Family, 1(2), 841-849.