واکاوی مولفه‌های موثر معماری بیوفیلیک در مراکز درمانی از منظر کیفیت سلامت بیماران (مورد پژوهی: بیمارستان‌های منتخب در جهان)
الموضوعات : دو فصل‌نامه فضای زیست
محجوبه نوحی بزنجانی
1
,
منصور نیک پور
2
,
محسن قاسمی
3
1 - پژوهشگر دکتری، گروه معماری، واحد بم، دانشگاه آزاد اسلامی، بم، ایران
2 - استادیار، گروه معماری، واحد بم، دانشگاه آزاد اسلامی، بم، ایران
3 - استادیار، گروه معماری، واحد بم، دانشگاه آزاد اسلامی، بم، ایران
الکلمات المفتاحية: بیوفیلیک, معماری بیوفیلیک, مراکز درمانی, کیفیت سلامت بیماران,
ملخص المقالة :
امروزه به دلیل افزایش بیماری‌ها، بیمار زمان طولانی را در مراکز درمانی می‌گذرانند؛ از این رو این مراکز به عنوان ظرفی برای درمان و بهبود بیمار اهمیت می‌یابند. در دنیای مدرن که اکثر فضاهای درمانی به تکنولوژی و پیشرفت متدهای پزشکی متکی است، طبیعت و نقش آن به عنوان عاملی موثر بر درمان و سلامتی انسان، کمتر مورد توجه قرار گرفته و در نتیجه محیط مراکز درمانی به فضاهایی خشک و بی‌روح تبدیل شده است. در این میان رویکرد طراحی بیوفیلیک به دلیل برقراری رابطه‌ای تنگاتنگ میان انسان و طبیعت می‌تواند در محیط چنین مراکزی موثر باشد. واکاوی مولفه‌های موثر معماری بیوفیلیک بر کیفیت سلامت بیماران در مراکز درمانی منتخب در جهان، هدفی است که پژوهش حاضر در پی انجام آن است. بر همين اساس سوالی که مطرح می‌شود: چگونه می‌توان از مولفه‌های معماری بیوفیلیک جهت ارتقای کیفیت فضاهای درمانی در بهبود سلامت بیماران بهره گرفت؟ در این مقاله از روش‌های تحقیق کیفی شامل روش توصیفی - تحلیلی و به منظور گردآوری داده‌ها از مراجع مستند کتابخانه‌ای بهره گرفته شده است. در این مطالعه، 6 مولفه و ویژگی معماری بیوفیلیک طبقه‌بندی شده توسط کلرت و کالابرز در 5 بیمارستان خو تک پوات سنگاپور، بوتارو رواندا، استرا سوئد، مموریال باهچه لی ولر استانبول و ان جی تنگ فونگ جورنگ سنگاپور بررسی شدند. نتایج بررسی نمونه‌ها نشان می‌دهد که با بکارگیری موفقیت‌آمیز اصول طراحی بیوفیلیک، محیط‌های سالم‌تری برای افراد ایجاد می‌شود. همچنین در نتیجه مطالعات انجام گرفته و بررسي‌هاي رابطه محيط و انسان، محيط طبيعي تاثيرات بسزايي بر سلامت جسمي و روحي انسان و تسريع روند بهبودي بيماران و شفابخشي هر چه بيشتر آنها دارد. به خصوص در مورد بیمارانی كه به علت ناتواني‌هاي جسمي، از انجام فعاليت محروم‌اند و پروسه درمان طولاني‌تري دارند. بکارگیری اصول طراحی بیوفیلیک برای ادغام سازه‌ها با طبیعت و خلق محیط‌های شفابخش در بیمارستان‌ها، حیاتی خواهد بود.
اصغری کلجاهی، مریم سیاوش پور، بهرام. (1394). بررسی روند رابطه معماری، طبیعت و انسان،کنفرانس بین المللی معماری، شهرسازی، عمران، هنر و محیط زیست؛ افق های آینده، نگاه به گذشته، تهران.
امیرشاه بنده، سمیه. تازیکه لمسکی، ایمان. (1396). طراحی باغ های شفابخش و تاثیر آن در محیط های درمانی، سومین کنفرانس سالانه بین المللی عمران، معماری و شهرسازی، شیراز.
آبکار، علی. زمانی، سجاد. (1392). بررسی اثر رنگ و نور در طراحی داخلی فضاهای درمانی از منظر کیفیت شفابخشی محیط، سومین همایش ملی معماری داخلی و دکوراسیون، اصفهان.
بیتلی، تیموتی. (1397). شهرهای بیوفیلیک و طبیعی: اصل تکمیل و یکپارچگی در طراحی و برنامه‌ریزی شهری، ترجمه: کرامت اله زیاری و سعید رفیعی پارسا و رضا زیاری. تهران: آراد کتاب.
بیطرف، احسان. حبیب، فرح. ذبیحی، حسین. (1396). نگرش بیوفیلیک رویکردی در ارتقا سطح کیفی محیط زندگی ساکنان مجتمع های مسکونی، مدیریت شهری، 16 (49)، 331 – 349.
بیطرف، احسان. حبیب، فرح. ذبیحی، حسین. (1397). بومی سازی اصول معماری اکولوژیک و بیوفیلیک در طراحی مجتمع های مسکونی ایران در راستای ارتقای کیفیت آنها، نشریه مدیریت شهری، 17(52)، 205-218.
بيگي نژاد، محمدعلی. عامري صفات، علی اکبر. (1395). بررسي ويژگي هاي معماري بيوفيليک در بناهاي بومي ايراني (نمونه موردي: اقليم گرم و خشک)، چهارمین کنفرانس بین المللی پژوهش‌های نوین در عمران، معماری و شهرسازی، بارسلونا.
پوراحمد، احمد. کچوئی، نیکناز. (1399). جایگاه طبیعت در پایداری شهر، مبتنی بر رویکرد برنامه ریزی و طراحی شهرهای بیوفیلیک، با نگاهی به شهر طرقبه، معماری سبز، 6 (1)، 1-18.
پیرمحمودی، فروزان. میرج فیروزی، رضا. (1396). اصول معماری بیوفیلیک با رویکرد روانشناسی محیطی، همایش ملی عمران، معماری و توسعه پایدار شهری، تهران.
خداوردی‌جعفری، ناصر و یوسفی، عاطفه. (1396). معماری بیوفیلیک و توسعه پایدار، تهران: نشر سیمای دانش.
رجایی، بهاره. اسدافروز، آیدا. زارع، غزال. (1394). طراحی بیوفیلیک و سازه های فضاکار تحلیل موردی اقلیم گرم و مرطوب کم باران جزیره کیش، همایش بین المللی معماری عمران و شهرسازی در آغاز هزاره سوم، تهران.
رحیمی مهر، وحیده. (1401). تبیین معیارهای شفابخشی باغ های ایرانی، از منظر طب سنتی ایران، اخلاق و تاریخ پزشکی، 15(1)، 55-71.
ریحانی، عاطفه. (1398). طراحي مركز توانبخشي- اقامتي معلولين با رويكرد ادغام معماري شفابخش- بيوفيليك با استفاده از طبيعت در جهت ارتقا آسايش، استاد راهنما: سیدعباس یزدانفر، استاد مشاور: بهروز غفوریان، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران.
زارع، غزال. (1399). معماری اکوفیلیک: نگرشی نو به طراحی بیوفیلیک در معماری (تدوین و کاربست مولفه های طراحی اکوفیلیک در فرآیند طراحی معماری)، استاد راهنما: محسن فیضی و محمد بهاروند، استاد مشاور: محمذضا مثنوی، پایان نامه دکتری، اصفهان (خوراسگان): دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی.
زارع، غزال. فیضی، محسن. بهارند، محمد. مثنوی، محمدرضا. (1400). تبیین راهبردهای طراحی بیوفیلیک موثر بر سلامت بیماران بستری در بیمارستان ها، معماری و شهرسازی ایران، 12(1)، 78-59.
سبزی پور، هدیه. شعبانی، شقایق. (1400). معماری بیونیک و شیوه الهام گرفتن از طبیعت، چهارمین همایش ملی فناوری های نوین در مهندسی معماری، عمران و شهرسازی ایران، تهران.
شاهچراغی، آزاده و بندرآباد، علیرضا. (1399). محاط در محیط: کاربرد روانشناسی محیطی در معماری و شهرسازی، تهران: نشر سازمان جهاد دانشگاهی.
صدیقی، فاطمه السادات. (1399). طراحی مرکز درمان بیماران سرطانی اصفهان با رویکرد بایوفیلیک به منظور افزایش میزان رضایت کاربران، استاد راهنما: مهران کاراحمدی، پایان نامه کارشناسی ارشد، اصفهان: دانشکده معماری دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی.
غفاری، شهریار. (1396). بیوفیلیک، اهداف و فواید آن در طراحى محیط زیست، اولین کنگره بین المللی علوم مهندسی 2017، شیراز.
غفوری، عطیه. (1389). مقایسه حس فضا در باغ فین کاشان با مقبره خواجه عبددرون سمرقند، منظر، 2(6)، 78-79.
فاطمی، مهدی. (1401). انعطاف پذیری، ویژگی بارز باغ ایرانی برای به رهگیری از آن در دوره معاصر، منظر، 14(58)، 6-19.
فقیه عبدالهی، هانیه. اسلامی مقدم، علیرضا. (1395). چرایی استفاده از طراحی هوشمند آفرینش در معماری بیوفیلیک، سومین کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی، برلین.
قاری پور، محمد. (1383). باغ های شفابخش: بررسی رابطه میان شفا و محیط طبیعی، علوم محیطی، 1(4)، 35-48.
قربانی پارام، محمدرضا. باور، سیروس. محمودی نژاد، هادی. (1399). ارزیابی تاثیر اصول معماری بیوفیلیک در کیفیت طراحی مسکن در اقلیم شمال ایران (نمونه موردی: شهر گرگان)، نگرش های نو در جغرافیای انسانی، 12(2)، 405-424.
کلانتری، زهرا. (1395). بررسی تاثیر استفاده از اصول معماری بیوفیلیک بر ابعاد وجودی انسان در طراحی بناها (نمونه موردی: فرح آباد شهر ساری)، چهارمین کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در عمران، معماری و شهر سازی، بارسلونا.
گلپرورفرد، نازنین. (1396). انسان، طبیعت، معماری، تهران: نشر طحان.
محمدخانی، ساناز. (1392). نظریه معماری بیوفیلیک، کنفرانس بین المللی عمران، معماری و توسعه پایدار شهری، تبریز.
محمودنظری تکیه، نشاط السادات. اسفندیاری فرد، الهام. (1398). همزیستی انسان و محیط طبیعی، رویکردی تحلیلی به معماری بیوفیلیک در مجتمع های مسکونی، هشتمین کنفرانس بین المللی عمران، معماری و توسعه اقتصاد شهری، شیراز.
مردمی، کریم. میرهاشمی، صدیقه. حسن پور، کسری. (1393). باغ ایرانی- باغ شفابخش شفابخشی طبیعت در نگاه اسلامی و محیط های درمانی، پژوهش های معماری اسلامی، 2(5)، 49-66.
مطلبی، قاسم. وجدان زاده، لادن. (1394). تاثیر محیط کالبدی فضاهای درمانی بر کاهش استرس بیماران (بررسی نمونه موردی مطب دندان پزشکی)، هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 2، 35-46.
مفيدي، فاطمه. (1396). طراحي كتابخانه با رويكرد بايوفيليك، استاد راهنما: مهدی خاک زند، پايان نامه كارشناسي ارشد، تهران: دانشكده معماري و شهرسازي دانشگاه علم و صنعت ايران.
منتظرالظهور، آزاده. شاهدی، بهرام. (1394). باغ های شفابخش در بیمارستان ها جهت دستیابی به آرامش و توانبخشی جانبازان و معلولین، کنفرانس بین المللی عمران، معماری و زیرساخت های شهری، تبریز.
منفرد، مینا. (1399). کاربرد شاخصه اقلیمی معماری بیوفیلیک در طراحی مجتمع مسکونی بلند مرتبه با تاکید بر ارتقا کیفیت محیط زندگی (نمونه موردی مشهد)، استاد راهنما: مریم استادی، استاد مشاور: آسیه استادی، پایان نامه کارشناسی ارشد، مشهد: دانشکده معماری موسسه آموزش عالی سلمان.
موحد، خسرو. عظیمایی، هوریه. عظیمایی، حدیث. (1400). واکاوی ارتباط معماری بیوفیلیک با بهزیستی معنوی در میان کارکنان ادارات (نمونه موردی: ادارات شهر شیراز)، معماری شناسی، 3(1)، 1-8.
موسوی، سیده مریم. میرزایی، رضا. حیدری، احمد. اسعدی، سیده نگار. (1400). سنجش میزان اثربخشی مؤلفه های طراحی بیوفیلیک بر ارتقای شاخصه های سلامت بیماران در محیط های درمانی (مطالعه موردی: در شهر مشهد(، بهداشت و مدیریت درمان، 12(40)، 45-55.
ناظمی، الهام. قاسمی، الهه. (1395). تبیین راهکارهای ارتقا تعامل سازگار میان بناهای معماری و طبیعت با رویکرد معماری بیوفیلیک، کنفرانس دو سالانه جامعه و معماری معاصر، اصفهان.
نقابی، محبوبه. هاشم پور، پریسا. آصفی، مازیار. (1399). تبیین کارکرد الگوهای برگرفته از طبیعت در معماری در پاسخگویی به نیازهای انسان در دوره سنتی و معاصر، پژوهش های معماری اسلامی، 8(2)، 113-129.
نوحی بزنجانی، محجوبه. نیک پور، منصور. (1400). بازشناسی تاثیر اصول معماری بیوفیلیک بر حس رضایتمندی افراد، کنفرانس ملی معماری، عمران، شهرسازی و افق های هنر اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب، تبریز.
نوحی بزنجانی، محجوبه. قاسمی، محسن. (1401). اصول طراحانه معماری بیوفیلیک در بیمارستان تخصصی قلب و عروق از منظر کیفیت سلامت بیماران، مطالعات طراحی شهری و پژوهش های شهری، 5(1)، 27-39.
هاشمین، سیدابوالفضل. کاظمی، احمد. بمانیان، محمدرضا. (1398). بررسی تاثير باغ شفابخش بر سلامت روان بيماران با تاکيد بر کاهش اضطراب، علوم و تکنولوژی محیط زیست، 21(12)، 263-276.
Fromm, Erich. (1963). War Within Man: A Psychological Enquiry Into The Roots of Destructiveness. A Study and Commentary in the Beyond Deterrence Series. National Peace Literature Service (AFSC). Philadelphia. Pennsylvania.
Harris, James. (2012). Fractal architecture: organic design philosophy in theory and practice. UNM Press.
Jiang, Shan. (2014). Therapeutic landscapes and healing gardens: A review of Chinese literature in relation to the studies in western countries. Frontiers of Architectural Research, 3(2), 141-153.
Kellert, Stephen R. & Calabrese, Elizabeth. (2015). The Practice of Biophilic Design. [online] biophilic-design. 1-25.
Kellert, Stephen R. & Heerwagen, Judith. & Mador, Martin. (2011). Biophilic design: the theory, science and practice of bringing buildings to life. John Wiley & Sons.
Kellert, Stephen R. & Wilson, Edward O. (1993). The Biophilia Hypothesis. Soule M.E. Chapter 15-Biophilia: Unanswered Questions. 1st edn, Washington, DC 20009: Island Press, 441-454.
Kellert, Stephen R. & Wilson, Edward O. (1993). The biophilia hypothesis. Island Press.
Kellert, Stephen R. (2018). Nature by design: The practice of biophilic design. yale university press.
Krčmářová, Jana. (2009). EO Wilson's concept of biophilia and the environmental movement in the USA. Klaudyán: Internet J Histor Geogr Environ History, 6(1/2), 4-17.
Kreitzer, Anatol C. & Zborowsky Larson, Judith. (2010). What Impact Does the Environment Have on Us? Available onhttp. takingcharge. csh. umn. edu/explore-healing-practices/healing-environment/what-impact-does-environmenthave-us.
Ma, Xiaoqi. & Shao, Nicole. & Yin, Yifei. (2022). Embodiment and Technical Application of Biophilia in Private Space. Highlights in Science, Engineering and Technology, 10, 209-214.
Pouya, Sima. (2017). Healing Gardens in The Megacities; an Example Of Tehran. Journal of urban academy, 10, 139-156.
Ryan, Catherine O. & Browning, William D. & Clancy, Joseph O. & Andrews, Scott L. & Kallianpurkar, Namita B. (2014). Biophilic design patterns: emerging nature-based parameters for health and well-being in the built environment. ArchNet-IJAR: International Journal of Architectural Research, 8(2), 62-76.
Sanchez, Julia Ayuso. & Ikaga, Toshiharu. & Sanchez, Sergio Vega. (2018). Quantitative improvement in workplace performance through biophilic design: A pilot experiment case study. Energy and Buildings, 177, 316-328.
Simaika, John P. & Samways, Michael J. (2010). Biophilia as a universal ethic for conserving biodiversity. Conservation Biology, 24(3), 903-906.
Totaforti, Simona. (2018). Applying the benefits of biophilic theory to hospital design. City, Territory and Architecture, 5, 1-9.
URL 1: ktph. (2010). Khoo Teck Puat Hospital. Retrieved October 28, 2023, from https://www.ktph.com.sg/.
URL 2: butarohospital. (2011). Butaro Hospital Rwanda. Retrieved October 28, 2023, from www.butarohospital.gov.rw.
URL 3: astrazeneca. (2008). Astra Hospital Sweden. Retrieved October 28, 2023, from https://careers.astrazeneca.com/sweden.
URL 4: memorialistanbul. (2007). Memorial Bahçelievler Hospital Istanbul. Retrieved October 28, 2023, from https://www.memorialistanbul.com/.
URL 5: ntfgh. (2012). Ng Teng Fong Jurong Hospital Singapore. Retrieved October 28, 2023, from https://www.ntfgh.com.sg/.
Williams, Florence. (2022). The nature fix: Why nature makes us happier, healthier, and more creative. WW Norton & Company.
Wilson, Edward O. (1984). The human bond with other species. Cambridge, MA, USA: Harvard.
Yin, Jie. & Zhu, Shihao. & MacNaughton, Piers. & Allen, Joseph G. & Spengler, John D. (2018). Physiological and cognitive performance of exposure to biophilic indoor environment. Building and Environment, 132, 255-262.
Zhong, Weijie. & Schröder, Torsten. & Bekkering, Juliette. (2022). Biophilic design in architecture and its contributions to health, well-being, and sustainability: A critical review. Frontiers of Architectural Research, 11(1), 114-141.
