واکاوی کارکرد، مفاهیم، ساختار و تزئینات مناره خسروگرد سبزوار قرن 6 هجری

الموضوعات :

فرهاد کارگری آریان ¹ , محمد خزایی ² , احمد صالحی کاخکی ³

1 - مدرس در دانشگاه سوره
2 - استاد در دانشگاه تربیت مدرس, تهران
3 - دانشیار در دانشگاه هنر اصفهان

تاريخ الإرسال : 08 الأربعاء , جمادى الثانية, 1440 تاريخ التأكيد : 10 الأحد , رمضان, 1441 تاريخ الإصدار : 25 الجمعة , ربيع الأول, 1441

الکلمات المفتاحية: معماری, مناره, سلجوقی, خسروگرد, بیهق,

ملخص المقالة :

مناره در معماری اسلامی تقریبا عمری به درازای تاریخ اسلام دارد. این عنصر معماری با توجه حاکمان مرکزی و محلی توانسته است به یکی از نمادهای استوار قدرت اسلامی بدل شود که با کارکردهای گوناگون در سرتاسر دنیای اسلام به اشکال مختلف خود را نمایان کند. در دوره ی تاریخی سلجوقی از مناره در اکثر مناطق ایران برای استفاده های همچون میل راهیابی و یادمان پیروزی استفاده میشد. در این دوره مناره ها با تزئینات بسیار و کتیبه‌های متنوع درراستای بیان مفاهیم مورد نظر سازندگان خود، به مخاطبین ایفای نقش می‌کردند. این مقاله با هدف دستیابی به شناختی از مناره خسروگرد در ناحیه بیهق خراسان در دوره‌ی سلجوقی گام برمی‌دارد و تلاش دارد با بازشناسی آن، به واکاوی کارکرد و مفاهیم نهفته در آن دست یابد. در این مسیر به چیستی و چرایی ساخت این اثر نیز پرداخته و به این نتیجه رسیده است که مناره خسروگرد یک مناره مستقل بوده که در سال 505 هجری به دستور ابوالقاسم علی ابن سعید نائب وزیر سلطان سنجر بر سر راه مواصلاتی ری به نیشابورساخته شده است. این مناره با دو نوار کتیبه به خط کوفی با شیوه آجر تراش با مضامین دستور ساخت در کتیبه فوقانی و دیگری آیه ای از سوره جمعه بنا شده است و در عین راهنمایی مسافران و تجار، با رهگذران از قدرت مستقر در ناحیه، دین مستقر در مکان و حد شهر سخن می‌گوید و همچنین با انتخاب آیه کریمه یازدهم از سوره جمعه تلنگری دین محور، به دلباختگان جادهای زر میزند.