اثربخشی آموزش خودشکوفایی بر رشد فردی و پایستگی تحصیلی دانشجویان دختر دانشگاه فرهنگیان آمل
الموضوعات :
خدیجه موسوی
1
(دانشجوی دکتری روانشناسی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایرانlotfihz0314@yahoo.com)
شعبان حیدری
2
(استادیار، گروه روانشناسی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران(نویسنده مسئول)shaban.haydari@ausari.ac.ir)
سیده علیا عمادیان
3
(استادیار، گروه روانشناسی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران)
الکلمات المفتاحية: پایستگی تحصیلی, دانشجویان دانشگاه فرهنگیان, آموزش خودشکوفایی, رشد فردی,
ملخص المقالة :
پژوهش حاضر با هدف اثربخشی آموزش خودشکوفایی بر رشد فردی و پایستگی تحصیلی دانشجویان دختر دانشگاه فرهنگیان آمل انجام گردید. روش پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با اجرای پیش‌آزمون پس‌آزمون و کنترل در دو گروه آزمایش و کنترل بوده است. از میان جامعه آماری پژوهش حاضر، نمونه آماری از طریق نرم‌افزار g power به تعداد 30 نفر دانشجوی دختر(15 نفر در گروه آزمایش و 15 نفر در گروه کنترل) در سال تحصیلی 1401-1400 انتخاب گردیدند. برای گردآوری داده‌ها پرسشنامه خودشکوفایی از برانیگان استفاده شده، جهت سنجش رشد فردی از پرسشنامه روبیتچک و همکاران وجهت سنجش پایستگی تحصیلی از پرسشنامه پایستگی تحصیلی مارتین و مارش استفاده گردید. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش آمار توصیفی و آمار استنباطی(تحلیل واریانس اندازه‌گیری مکرر) استفاده شده است و داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد بین میانگین نمره‌های متغیرها در مراحل پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری، تفاوت معناداری وجود دارد و همچنین می‌توان گفت میزان تغییرات این متغیرها در طی مراحل پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری، در دو گروه کنترل و آزمایش یکسان نبوده است، لذا می‌توان نتیجه گرفت آموزش خودشکوفایی بر رشد فردی و پایستگی تحصیلی مؤثر بوده است.
_||_
خدیجه موسوی 1، شعبان حیدری 2، سیده علیا عمادیان 3
چکیده
پژوهش حاضر با هدف اثربخشی آموزش خودشکوفایی بر رشد فردی و پایستگی تحصیلی دانشجویان دختر دانشگاه فرهنگیان آمل انجام گردید. روش پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با اجرای پیش‌آزمون پس‌آزمون و کنترل در دو گروه آزمایش و کنترل بوده است. از میان جامعه آماری پژوهش حاضر، نمونه آماری از طریق نرم‌افزار g power به تعداد 30 نفر دانشجوی دختر(15 نفر در گروه آزمایش و 15 نفر در گروه کنترل) در سال تحصیلی 1401-1400 انتخاب گردیدند. برای گردآوری داده‌ها پرسشنامه خودشکوفایی از برانیگان استفاده شده، جهت سنجش رشد فردی از پرسشنامه روبیتچک و همکاران وجهت سنجش پایستگی تحصیلی از پرسشنامه پایستگی تحصیلی مارتین و مارش استفاده گردید. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش آمار توصیفی و آمار استنباطی(تحلیل واریانس اندازه‌گیری مکرر) استفاده شده است و داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد بین میانگین نمره‌های متغیرها در مراحل پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری، تفاوت معناداری وجود دارد و همچنین می‌توان گفت میزان تغییرات این متغیرها در طی مراحل پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری، در دو گروه کنترل و آزمایش یکسان نبوده است، لذا می‌توان نتیجه گرفت آموزش خودشکوفایی بر رشد فردی و پایستگی تحصیلی مؤثر بوده است.
کلید واژه: آموزش خودشکوفایی، رشد فردی، پایستگی تحصیلی، دانشجویان دانشگاه فرهنگیان
مقدمه
برکسی پوشیده نیست که تربیت و آماده ساختن نوجوانان و جوانان به عنوان سازندگان کشور یکی از مهم‌ترین هدفهای نظام آموزشی در جهان است، به‌طوری‌که نمیتوان جامعه‌ای را یافت که از جوانان و مسائل آنان سخن نگوید و از آنها همچون عناصری مهم و ارزشمند یاد نکند(ملکی،1398). حال‌آنکه بهزیستی جوانان، که نیروی کار، والدین و مدیران فردایند و آینده آنان در گروی فرصت‌هایی است که امروز برایشان خلق می‌شود بسیار حائز اهمیت است. لذا هرگاه در جامعه‌ای نوجوانان و جوانان به خوبی شناخته شوند، از ظرفیت‌های ذهنی و جسمی آنان به‌درستی بهره‌برداری گردد و مسائل ایشان در زمینه‌های مختلف به دقت بررسی و طرق مناسب و هوشمندانه‌ای برای حل آنها ارائه گردد، بی‌تردید زمینه ارتقای اخلاقی، اعتقادی، فرهنگی، علمی و هنری آنان به نحو مطلوبی فراهم می‌شود و از هدر رفتن و نابودی این سرمایه‌های عظیم جلوگیری به عمل خواهد آمد(کرباسی و همکار.1390). بنابراین همه ارکان نظام آموزشی باید در این وظیفه خطیر نقش خود را به‌درستی ایفا کند و معلمان به عنوان مهم‌ترین رکن آموزش و پرورش، رسالت دستیابی به اهداف متعالی و رساندن دانش‌آموزان به منزل مقصود برعهده دارند. آموزش بسیاری از مهارتها به معلمان بخصوص دانشجو معلمان که در مرحله شروع یادگیری این رسالت مهم هستند؛ می‌تواند بر سطح کمی و کیفی تعلیم و تربیت بیفزاید، از جمله این مهارتها مانند: خودشکوفایی، رشد فردی و پایستگی تحصیلی و بسیار موضوعات و مهارت‌های مهم دیگر که خود موجبات رشد و تعالی فراگیران را فراهم می‌نماید. خودشکوفایی همان به منصه ظهور رساندن همه استعدادها و توانایی‌های روان است که فرد با تلاش آن را به دست می‌آورد. روانشناسان تربیتی تلاش کرده‌اند تا بفهمند مردم چگونه می‌توانند به احساس خودشکوفایی دست یابند، مدل‌های مختلف پیشنهادی بر تعلق برآوردن نیازهای اساسی و موارد دیگر تأکید دارد که برای بقا رشد و یکپارچگی افراد ضروری است(چایا و همکاران2،2015).
ناگفته نماند افراد می‌توانند به سوی خدا، طبیعت، یا یک قلمرو معنوی نامرئی فراتر بروند، با خدمت و ارتباط با دیگران به بالاترین دست یابند، تمایل ذاتی فرد به متعالی بودن و خودشکوفایی باعث ایجاد رفتارهای نوع‌دوستانه، کمک‌کننده و اجتماعی می‌گردد، این تمایل را می‌توان با احساس درونی خوب از انجام کار خوب(مارک3،2018) و تأثیر مثبت ارتباط با دیگران تقویت کرد و در نتیجه نیاز به همراهی و حمایت اجتماعی و عاطفی را برآورده ساخت(میک4،2012). برخی از متخصصان مانند وونگ5 (2017) حتی پا را فراتر گذاشته‌اند و عقیده دارند ادراکات غیرمعمول از تحقق توانایی های کامل فرد، با انگیزه اساسی دستیابی به موقعیت و احترام مرتبط است. این بدان معنا است که برای رسیدن به خودشکوفایی باید دنبال هر کاری که می رویم موفق از آن بیرون بیاییم. لازم است مطرح گردد که رشد انسان همانند رشد طبیعت از درون ریشه می‌گیرد، اگرچه خورشید و جو آن را یاری می‌کند، اما همواره خودانگیخته عمل می‌کند(ویلیام6،2013). شخصی که از لحاظ فردی رشد یافته است در زندگی مسئولیت‌پذیر است، مناعت طبع دارد و با شناسایی جنبه‌های معیوب و توانایی‌های زندگی خود رفتارهای مناسب بروز می‌دهد(قاسمی،1398). رشد فردی فرایندی بدون ساختار غیرقابل تعیین و جامع است که به صورت گذشته‌نگر، قابل درک است به این صورت که بیشتر در مورد تبدیل شدن به فرد خاصی توجه دارد تا ایجاد مجموعه‌ای از استعدادها(دوناتی و واتس7،2014) و دارای اثرات دائمی هستند که واپس‌گرا بوده و به اثرات مثبت و مطلوب امور اشاره دارد(ویلیامز و ایروینگ8،2014). افراد با رشد فردی بالا تمایل بیشتری به کسب تجربه‌های جدید (بازیودن در برابر تجربیات) و توسعه فردی دارند در زندگی اهداف خود را مشخص می‌نمایند و برای رسیدن به این اهداف تلاش می‌کنند(کامپتون و هافمن9،2012). علاوه بر این دستیابی به راه‌هایی برای تسهیل خواسته‌های خود از ویژگی‌های افراد با رشد فردی می‌باشد که با نیل به این دستاورد رضایت از زندگی برای فرد حاصل می‌شود. فعالیت فرد موجب رضایت بیشتر از زندگی گردیده و توانای بیشتری برای مقابله با مشکلات زندگی و استراتژی‌های مقابله‌ای مؤثر می‌شود(بسری و همکاران10،2022). در اصل می‌توان گفت رشد فردی به امور مربوط به انجام نیازها اشاره دارد. نیازهای بودن مانند: اصالت، تعادل بین فردی، صمیمیت و ارزش‌گذاری(دوناتی و واتس،2014) و بر یک تغییر ماهیت مثبت توجه دارد که تمرکز آن ارتقای سلامت شخصی فرد کارآموز است نه اثربخشی حرفه‌ای آن(ویلیامزو ایروینگ،2014). به دلیل افزایش تحرک بین‌المللی دانشجویان دانشگاه‌ها باید متعهد به تقویت ابزارهای موفقیت دانشجویان از طریق بهبود حفظ مشارکت و اشتغال پذیری دانشجو باشند(کاهو و نلسون11،2018). بااین‌حال توانایی تعهد و تخصص یک موسسه برای اختصاص منابع موفقیت دانش‌آموزان و دانشجویان بستگی به نیروهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، تنظیمی و همچنین عوامل نهادی مانند میزان و نوع برنامه‌های ارائه شده و تأکید بر موفقیت دارد(کوه و همکاران12،2011).
وقتی دانش‌آموزان در دانشگاه ثبت‌نام می‌نمایند تلاش برای بهبود رفاه آنها می‌تواند آرام‌بخش بوده و بهزیستی و توانمندی به دست آمده حفظ و پایستگی تحصیلی را افزایش می‌دهد(ساندرز-اسکات و همکاران13،2017). برنامه‌های دانشگاه در جهت شناخت نیازهای رو به رشد دانشجویان برای بهبود حفظ و موفقیت می‌تواند بسیار کارساز باشد از جمله برنامه‌های حمایتی که در دوران تحصیل در دسترس آن‌هاست یا برنامه‌های ابتکاری با هدف توسعه مهارت‌های تحصیلی جهت آماده‌سازی و ایجاد شبکه‌های حمایتی و تحصیلی امکان فارغ‌التحصیلی دانشجویان را افزایش می‌دهد(پتی14،2014).
با این تفاسیر می‌توان گفت خودشکوفایی یک فرایند خودسازی است که آن را می‌توان توانایی بالقوه خود در واقعیت‌های مادی و معنوی دانست(سوریا15، 2012). انجام پژوهش با هدف اثربخش بودن آن بر عوامل مختلف بر اهمیت و ضرورت پژوهش حاضر می‌افزاید. از این جهت هدف پژوهش حاضر، آزمون فرضیه‌های زیر می‌باشد:
آموزش خودشکوفایی بر رشد فردی دانشجویان دختر دانشگاه فرهنگیان آمل مؤثر است.
آموزش خودشکوفایی بر پایستگی تحصیلی دانشجویان دختر دانشگاه فرهنگیان آمل مؤثر است.
ادبیات نظری تحقیق
توصیف خودشکوفایی
خودشکوفایی نیازی است که افراد را قادر می سازند تا گوهر وجودی خود را به طور کامل بشناسند، در مورد مهارتها و شایستگی های خود آگاهی به دست آورند و آنها را برای رسیدن به وضعیت مطلوب در زندگی به کار گیرند. نکته منحصر به فرد این است که حتی تفاوتهای فرهنگی نیز تاثیری بر ویژگی های خودشکوفایی ندارد(ایوت زان16،2019). خودشکوفایی یک فرد یک پیامد بسیار مثبت برای جامعه است، ولی این واقعیت که تعداد بسیار کمی از افراد خودشکوفا می شوند موجب ناامیدی می گردد(جیوان 17،2018).
آموزش خودشکوفایی
خودشکوفایی یک امر آموزشی است و به زندگی خوب و رشد متمایز شخصی مربوط می شود (گوپینات18، 2016) و به تجربه کامل همراه با تمرکز کامل اطلاق می شود. معمولاً افراد از آنچه در درون یا اطرافشان می گذرد بی اطلاع هستند. با این حال، همه افراد در زندگی خود لحظاتی از افزایش آگاهی و درگیری شدید را تجربه می کنند که مزلو آن را خودشکوفایی می نامد(لیت19،2020).
اصول خودشکوفایی
در محیط اجتماعی برخی از افراد توان مقابله با مشکلات و انتظارات را از دست داده و به راحتی در دام اختلالات روانشناختی می افتند و عملکرد نامناسب از خود بروز می دهند، در مقابل عده ای با اندیشه، تحلیل موقعیت و دارابودن ویژگی های شخصیتی خاص، موقعیت را سنجیده و رفتار مناسب از خود بروز می دهند(نظرپوری و همکاران،1399). افراد خودشکوفا واقع گرایانه عمل می کنند و درک کارآمدتری از واقعیت دارند. این موضوع به همه زمینه های زندگی آنها تعمیم داده می شود. آنها دارای مهارت ها و توانایی های کارآمد برای مشاهده دلایل و دیدن حقیقت هستند، برای همین ناشناخته ها آنها را تهدید نمی کند و به صورت منطقی و منسجم عمل می کنند(لیت،2020).
شیوه های خودشکوفایی
سرنوشت ما را نمی توان تنها با ساختار ژنتیکی ما تعیین کرد، بلکه درست تر است بگوییم انتخابهایی که در طول زندگی انجام می دهیم، موید این است که آیا افراد نسبت به خود، ادراکات و باورهایشان آگاهی دارند یا خیر(ساراف20،2020). انسانها با توجه به هستی زیست شناختی و ماهیتی درونی شان، دارای تمامی نیازهای اساسی و تکانه هایی که آنها را به سمت رشد و خودشکوفایی سوق می دهد، می باشند. این ماهیت تقریبا در میان تمامی گونه ها گسترده شده و تا اندازه ای نیز خاص هر گونه است، از همین رو ما انسانها از استعدادها، منش، خلق و خو و توانایی های خاصی برخورداریم که خودشکوفایی سطح نهایی رشد فرد در نظریه سلسله مراتب نیازهای مزلو می باشد. هنگاهی که نیازهای سطوح پایین ارضا شد، فرد به مرحله خودشکوفایی دست می یابد تا بتواند توانمندی های بالقوه خود را به کار گیرد (ریورا و مارک 21،2006).
پیشینه تحقیق
قادری و همکاران(1398) در پژوهشی با عنوان روابط ساختاری معنا در زندگی، اقدام برای رشد شخصی به این نتیجه رسیدند که بین مولفه های جهت گیری زندگی، رشد شخصی و خرد با اصالت شخصیت در داتشجویان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد و همبستگی معناداری بین مولفه های جهت گیری زندگی، اقدام برای رشد شخصی، اصالت شخصیت و معناداری زندگی و خرد وجود دارد. انتظار می رود تلاش آگاهانه و ارادی برای رشد دادن خود، هم منجر به شکوفاشدن استعدادهای بشری در وجود فرد و هم منجر به تجربه هیجانات و حالات مثبتی از قبیل اصالت شخصیت شود. قربانی و یوسفی(1397) در تحقیقی با هدف بررسی رابطه ساختاری بین خلاقیت و خردمندی در گروهی از دانشجویان دانشگاه شیراز پی بردند که بین ابعاد خلاقیت و مولفه های تجربه بحران در زندگی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد و کسب تجربه جزیی از خردمندی است. دانیلوا و ریکمن و دانیلوا22 (2019) در مقاله ای تحت عنوان تمرکز بر خودسازی و خودشکوفایی در سلامت روانی – عاطفی به این نتیجه دست یافتند که تمرکز و خودسازی فردی و خودشکوفایی با بهزیستی روانی – عاطفی همبستگی دارند و نیاز به رشد فردی یک منبع جدی برای حفظ و بهبود روانی در افراد است. رافاییل و وارگز23 (2012) در پژوهشی با عنوان خودشکوفایی و تلاش برای رشد فردی در معلمان به این دستاورد رسید که یکی از وظایف معلمان این است که خود را به روز نگهدارد و مهارتها، نگرشها و استراتزی های جدید به دست آورد. شاخص خودشکوفایی یک معیار کامل برای تعیین اثربخشی و کارایی معلمان است و بین تلاش برای رشد فردی و خودشکوفایی ارتباط معنی داری وجود دارد و معلمان خودشکوفا بهترین افراد برای کمک به سلامت روان نوجوانان هستند.
روش تحقیق
پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی بوده و از نظر ماهیت کمی و برحسب گردآوری اطلاعات یک تحقیق نیمه آزمایشی از نوع پیش‌آزمون پس‌آزمون و پیگیری با گروه کنترل می‌باشد. جامعه آماری این پژوهش کل دانشجویان دختر دانشگاه فرهنگیان بیت الهدی آمل در سال تحصیلی 1401-1400 می‌باشد و چون تحقیق نیمه آزمایشی است نمونه‌گیری به صورت تصادفی بوده و به این صورت که از بین دانشجویان دانشگاه فرهنگیان آمل از طریق نرم‌افزار g power به تعداد 30 نفر دانشجوی دختر(15 نفر در گروه آزمایش و 15 نفر در گروه کنترل) در سال تحصیلی مدنظر انتخاب گردیدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. در این تحقیق برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش آمار توصیفی و آمار استنباطی(تحلیل واریانس اندازه‌گیری مکرر) استفاده شده است.
مقیاس پرسشنامه خودشکوفایی از برانیگان استفاده شده، این ابزار دارای 15 سؤال می‌باشد که هر سؤال طیف 6 گزینه‌ای دارد. جمع نمرات کل این 15 سؤال معرف میزان خودشکوفایی فرد پاسخ‌دهنده می‌باشد که می‌تواند دامنه‌ای از 15تا90را داشته باشد. هر چه نمره آزمودنی از پرسشنامه بیشتر باشد، نشان‌دهنده این است که میزان خودشکوفایی در فرد بیشتر خواهد بود و برعکس. برای سنجش اقدام برای رشد فردی از پرسشنامه اقدام برای رشد فردی روبیتچک و همکاران 2012استفاده گردید که این پرسشنامه دارای 16 سؤال بوده و هدف آن بررسی مؤلفه‌های اقدام برای رشد فردی (آمادگی برای تغییر، برنامه‌ریزی، استفاده از منابع، رفتار هدفمند ) می‌باشد.
پایایی این پرسشنامه با محاسبه‌ی ضریب آلفای کرونباخ 94/0 گزارش‌شده است .
جدول شماره(1) ضریب آلفای کرونباخ
پایایی مؤلفه‌ها متغیر پرسشنامه | |
آمادگی برای تغییر | 83/0 |
برنامه‌ریزی | 84/0 |
استفاده از منابع | 80/0 |
رفتار هدفمند | 89/0 |
برای تعیین روایی پرسشنامه اقدام برای رشد فردی از روایی محتوایی استفاده شده است. که برای تعیین آن در این پژوهش. از نظرات اصلاحی اساتید استفاده شده است. که مقدار آن برای همه گویه ها بالاتر از 7/0 به دست آمد، این حاکی از روایی محتوایی مطلوب گویه ها است.
همچنین در این پژوهش برای سنجش پایستگی تحصیلی از پرسشنامه توسط مارتین و مارش در سال (۲۰۰8 )استفاده شده است. پایایی پرسشنامه پایستگی تحصیلی با روش آلفای کرونباخ در پژوهش مارتین و مارش (۲۰۰۸) برابر با ۰/۸۰ گزارش شده و روایی آن نیز از طریق تحلیل عاملی تأییدی برای هر کدام از گویه ها ۱۴ به ترتیب ۰۰/۶۶ ۰/۶۷، ۰/۷۳ و ۰/۷۵ محاسبه گردیده است. همچنین در پژوهشی کریمی قرطمانی (۱۳۹۱) پایایی این پرسشنامه به روش آلفای کرونباخ ۰/۸۷ و روایی آن را از طریق روایی ملاکی با استفاده از همبستگی پرسشنامه اشتیاق تحصیلی پنتریج (۲۰۱۳) ۰/۵۶ گزارش کرد. در پژوهش حاضر نیز ضریب پایایی پرسشنامه به روش آلفای کرونباخ ۰/۵۷ به دست آمده است.
مباحث ارائه شده خودشکوفایی که طی جلسات آموزشی برانیگان تنظیم شده است. در جدول شماره 2 نمایش داده می‌شود.
جدول شماره (2) جلسات و محتوی آموزشی خودشکوفایی
محتوای آموزشی خودشکوفایی | جلسات |
تشکیل یک محیط گروهی – آشنایی اولیه با روند جلسات آموزش شکوفایی- تکمیل پرسشنامه‌ها | اول |
تعریف شکوفایی و بررسی تأثیرات شادی بر زندگی. ایجاد هیجان مثبت از گذشته تا آینده – به‌طورکلی فکر می‌کنید تاچه اندازه شاد هستید | دوم |
آموزش مشارکت – آموختن (من آموختن چیزهای جدید را بسیار دوست دارم ..) آموزش تأثیر روابط مثبت بر زندگی – افرادی در زندگی ما وجود دارند که واقعاً برای من اهمیت قائل هستند | سوم |
آموزش تائير درک مفهوم زندگی – به‌طورکلی فکر می‌کنم هر آنچه در زندگی انجام می‌دهم ارزشمند و مهم است. | چهارم |
آموزش معنای واقعی موفقیت – اینکه برنده شدن همیشه موفقیت نیست، بلکه لذت بردن از روند انجام کاری و در صورت نتیجه ندادن با انرژی بیشتر به دنبال رفع کاستی‌ها بودن اهمیت ارجح دارد. | پنجم |
معنا: مرور مطالب جلسات گذشته- نظرخواهی گروهی- تکمیل مجدد پرسشنامه‌ها | ششم |
دستاورد: روند جلسه آموزش معنای واقعی موفقیت - اینکه برنده شدن همیشه موفقیت نیست، بلکه لذت بردن از روند انجام کاری و در صورت نتیجه ندادن با انرژی بیشتر به دنبال رفع کاستی‌ها بودن اهمیت ارجح دارد | هفتم |
اختتامیه: مرور مطالب جلسات گذشته- نظرخواهی گروهی- تکمیل مجدد پرسشنامه‌ها | هشتم |
یافته‌های تحقیق
جدول شماره 3 میانگین و انحراف استاندارد نمره‌های پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری متغیرهای رشد فردی، و پایستگی تحصیلی را در گروه کنترل، خودشکوفایی نشان می‌دهد.
جدول (3) میانگین و انحراف استاندارد نمره‌های پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری متغیرهای پژوهش
|
| گروه کنترل | گروه خودشکوفایی | ||
متغیر |
| میانگین | انحراف استاندارد | میانگین | انحراف استاندارد |
رشد فردی | پیش‌آزمون | 80/46 | 457/7 | 07/50 | 497/6 |
پس‌آزمون | 20/46 | 466/7 | 60/55 | 288/6 | |
پیگیری | 90/46 | 104/7 | 53/56 | 046/6 | |
پایستگی تحصیلی | پیش‌آزمون | 20/17 | 617/4 | 80/17 | 448/3 |
پس‌آزمون | 73/16 | 992/4 | 33/24 | 266/3 | |
پیگیری | 13/16 | 357/4 | 93/24 | 348/3 | |
در این قسمت ابتدا پیش‌فرض‌های آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر انجام می‌گیرد و سپس فرضیه‌های تحقیق با استفاده از آزمون موردنظر موردبررسی قرار می‌گیرد.
پیش‌فرض‌های آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر
آزمون نرمال بودن توزیع متغیرها
جدول (4) آزمون کولموگروف- اسمیرنوف برای بررسی نرمال بودن توزیع متغیرهای پژوهش
|
| خودشکوفایی | |
آماره آزمون | سطح معناداری | ||
رشد فردی | پیش‌آزمون | 112/0 | 808/0 |
پس‌آزمون | 097/0 | 914/0 | |
پیگیری | 117/0 | 766/0 | |
پایستگی تحصیلی | پیش‌آزمون | 108/0 | 839/0 |
پس‌آزمون | 160/0 | 390/0 | |
پیگیری | 089/0 | 954/0 | |
با توجه به جدول 4چون سطوح معناداری به دست آمده بزرگ‌تر از سطح خطای آزمون (05/0) است پس ادعای نرمال بودن توزیع متغیرها پذیرفته می‌شود.
آزمون بررسی همگنی کوواریانس‌ها:
جدول (5) آزمون باکس برای بررسی همگنی کوواریانس‌ها
| خودشکوفایی | |
M باکس | سطح معناداری | |
رشد فردی | 974/13 | 055/0 |
پایستگی تحصیلی | 724/4 | 654/0 |
با توجه به جدول 5 چون نتایج آزمون باکس معنی‌دار نیست (سطوح معناداری به دست آمده بزرگ‌تر از (05/0) است) شرط همگنی کوواریانس‌ها به‌درستی رعایت شده است.
آزمون کرویت ماچلی:
جدول(6) آزمون کرویت ماچلی
| خودشکوفایی | |
W ماچلی | سطح معناداری | |
رشد فردی | 993/0 | 913/0 |
پایستگی تحصیلی | 924/0 | 343/0 |
بر طبق جدول 6 در مداخله خودشکوفایی چون سطح معناداری حاصل از آزمون کرویت ماچلی برای رشد فردی و پایستگی تحصیلی از 05/0 بیشتر می‌باشد، فرض کرویت ماچلی برای این متغیرها رعایت شده است ولی سطح معناداری حاصل از آزمون برای خردمندی، شناختی، انعکاسی و عاطفی کمتر از 05/0 است، لذا در خروجی نتایج تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر برای این متغیرها، نتایج آزمون گرین هاوس- گیزر ارائه می‌گردد.
آزمون بررسی برابری واریانس‌ها
جدول (7)آزمون لوین برای بررسی برابری واریانس‌ها
|
| خودشکوفایی | |
F | سطح معناداری | ||
رشد فردی | پیش‌آزمون | 0001/0 | 567/0 |
پس‌آزمون | 028/0 | 514/0 | |
پیگیری | 036/0 | 457/0 | |
پایستگی تحصیلی | پیش‌آزمون | 477/3 | 073/0 |
پس‌آزمون | 888/3 | 059/0 | |
پیگیری | 816/0 | 374/0 | |
بر طبق جدول 7مقادیر سطح معناداری، بزرگ‌تر از سطح خطای آزمون (05/0) است در نتیجه فرض برابر بودن واریانس‌ها رعایت شده است.
آزمون فرضیه‌های پژوهش
آموزش خودشکوفایی بر رشد فردی دانشجویان دختر دانشگاه فرهنگیان آمل تأثیر دارد.
جدول(8)خلاصه نتایج تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر اثر آموزش خودشکوفایی بر رشد فردی
منبع | مجموع مربعات | درجه آزادی | میانگین مربعات | F | سطح معناداری | مجذور اتا |
مرحله | 430/175 | 2 | 715/87 | 834/56 | 0001/0 | 670/0 |
مرحله * گروه | 425/195 | 2 | 713/97 | 312/63 | 0001/0 | 693/0 |
گروه | 916/1242 | 1 | 916/1242 | 074/9 | 005/0 | 245/0 |
برطبق جدول 8، سطح معناداری مربوط به مرحله برای رشد فردی کمتر از 05/0 می‌باشد در نتیجه می‌توان پذیرفت که بین میانگین نمره‌های این متغیر در مراحل پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری، تفاوت معناداری وجود دارد و همچنین با توجه به معنی‌داری اثر متقابل مرحله * گروه و معنی‌داری اثر گروه نتیجه می‌شود که میزان تغییرات این متغیر در طی مراحل پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری، در دو گروه کنترل و خودشکوفایی یکسان نبوده است، لذا می‌توان نتیجه گرفت آموزش خودشکوفایی بر رشد فردی دانشجویان دختر مؤثر بوده است و با توجه به اختلاف میانگین‌ها باعث افزایش رشد فردی شده است.
با توجه به مقدار مجذور اتا، 3/69 درصد تغییرات در نمرات رشد فردی در طی مراحل پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری، ناشی از آموزش خودشکوفایی بوده است.
آموزش خودشکوفایی بر پایستگی تحصیلی دانشجویان دختر دانشگاه فرهنگیان آمل تأثیر دارد.
جدول(9) خلاصه نتایج تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر اثر آموزش خودشکوفایی بر پایستگی تحصیلی
منبع | مجموع مربعات | درجه آزادی | میانگین مربعات | F | سطح معناداری | مجذور اتا |
مرحله | 022/184 | 2 | 011/92 | 340/52 | 0001/0 | 651/0 |
مرحله * گروه | 200/294 | 2 | 100/147 | 678/83 | 0001/0 | 749/0 |
گروه | 500/722 | 1 | 500/722 | 715/15 | 0001/0 | 359/0 |
برطبق جدول 9 سطح معناداری مربوط به مرحله برای پایستگی تحصیلی کمتر از 05/0 می‌باشد در نتیجه می‌توان پذیرفت که بین میانگین نمره‌های این متغیر در مراحل پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری، تفاوت معناداری وجود دارد و همچنین با توجه به معنی‌داری اثر متقابل مرحله * گروه و معنی‌داری اثر گروه نتیجه می‌شود که میزان تغییرات این متغیر در طی مراحل پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری، در دو گروه کنترل و خودشکوفایی یکسان نبوده است، لذا می‌توان نتیجه گرفت آموزش خودشکوفایی بر پایستگی تحصیلی دانشجویان دختر مؤثر بوده است و با توجه به اختلاف میانگین‌ها باعث افزایش پایستگی تحصیلی شده است.
با توجه به مقدار مجذور اتا، 9/74 درصد تغییرات در نمرات پایستگی تحصیلی در طی مراحل پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری، ناشی از آموزش خودشکوفایی بوده است.
بحث و نتیجه‌گیری
شاید اغراق نباشد بگوییم خود شکوفایی مستلزم تغییر در طرز فکر ما از زندگی است. تغییر طرز فکر از آنچه می‌توان از زندگی به دست آورد به آنچه می‌توان به زندگی داد. این خود شامل تغییر از بعد افقی درگیر شدن با موفقیت و آسایش دنیوی به شیوه‌ی عمودی زندگی است که بر نیازهای معنوی فرد برای معنا، رشد فردی و خدمت به چیزی مقدس یا بالاتر از خود تمرکز دارد(وونگ،2021). پس می‌توان گفت خودشکوفایی یک فرایند خودسازی است که آن را می‌توان از توانایی‌های بالقوه فرد در واقعیت‌های مادی و معنوی دانست که یه راه برای ایجاد آن وجود دارد: ابراز خود، خودسازی و تحقق و تعالی نفس(شوکینا، 2015).
در تبیین یافته‌های آماری، می‌توان پذیرفت که میزان تغییرات این متغیر در طی مراحل پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری، در دو گروه کنترل و خودشکوفایی یکسان نبوده است، لذا می‌توان نتیجه گرفت آموزش خودشکوفایی بر رشد فردی دانشجویان دختر مؤثر بوده است و با توجه به اختلاف میانگین‌ها باعث افزایش رشد فردی شده است. نتایج با برخی یافته‌های قادری و همکاران (1398)، حیدری و فکری(1396)، دریاب و باقری(1396)، عسگری و همکاران (1386)، دانیلوا و ریکمن و دانیلوا(2019) و رافاییل و وارگز (2012) همسو بود.
در تبیین نتایج می‌توان گفت افراد خودشکوفا ویژگی‌های خارق‌العاده و درعین‌حال کاملی دارند. یکی از این ویژگی‌ها داشتن تجربه عرفانی است. مزلو (1964) اصطلاح تجربه عرفانی یا تجربه اوج را برای تعریف بالاترین لحظه شادی و رضایت ابداع کرد و اذعان داشت تجربه این حالت همان بالاترین سطح رشد شخصیت است. به عبارتی خودشکوفایی نیازی است که افراد را قادر می‌سازند تا گوهر وجودی خود را به‌طور کامل بشناسند، در مورد مهارتها و شایستگی‌های خودآگاهی به دست آورند و آنها را برای رسیدن به وضعیت مطلوب در زندگی و رسیدن به رشد فردی به‌کارگیرند.
انتقال از دبیرستان به دانشگاه می‌تواند برای همه دانش‌آموزان چالش برانگیز باشد(استبلتون و همکاران191،2014). بی‌توجهی به این چالش‌ها موجب اختلال در انتقال به دانشگاه می‌شود و پایستگی تحصیلی و موفقیت تحصیلی دانشجویان را در معرض خطر قرار می‌دهد(بیکر و همکاران192،2019)برطبق یافته‌های آماری، می‌توان پذیرفت که بین میانگین نمره‌های این متغیر در مراحل پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری، تفاوت معناداری وجود دارد و می‌توان نتیجه گرفت آموزش خودشکوفایی بر پایستگی تحصیلی دانشجویان دختر مؤثر بوده است و با توجه به اختلاف میانگین‌ها باعث افزایش پایستگی تحصیلی شده است. نتایج با برخی یافته‌های قادری و همکاران (1398)، حیدری و فکری(1396)، دریاب و باقری(1396)، عسگری و همکاران (1386)، دانیلوا و ریکمن و دانیلوا(2019) و رافاییل و وارگز (2012) همسو بود. در تبیین نتایج می‌توان گفت افراد خودشکوفا اشتیاق به دست آوردن تجربیات جدید، آماده فراگیری مهارت‌های تازه، پذیرش واقعیات زندگی و ابتکار عمل دارند. زمانی که احساس اشتباه یا خطا در تصورات خود نمودند بلافاصله سعی در تغییر آن می‌نمایند و به‌جای ترس امور تازه را جذب می‌نمایند (مک کری وکاستا، 1984). بنابراین دانشجویان خودشکوفا، توانایی غلبه بر مشکلات، موانع و چالش‌هایی که در زندگی روزمره تحصیلی آنان به‌طور معمول رخ می‌دهد را دارا بوده به لحاظ تحصیلی پایسته هستند
هر پژوهشی در بطن خود محدودیت‌هایی دارد. در پژوهش حاضر از ابزار خود گزارش دهی استفاده شد که ممکن است نتایج پژوهش را تحت تأثیر قرار داده باشد؛ ازاین‌رو، پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌های آتی از روش‌های دیگر نظیر مصاحبه نیز استفاده شود. به مسئولان، و روانشناسان پیشنهاد می‌شود، آموزش‌های همگانی را جهت ارتقای ذهن آگاهی برای دانشجویان ترتیب دهند.
منابع
حیدری، ارچلو؛ حوریه فکری،کاترین( 1396). اثربخشی اموزش گروهی بر اساس نظریه شناختی بر اقدام برای رشد فردی مددجویان کمیته امداد امام خمینی ره استان فارس. فصلنامه علمی – پژوهشی پژوهشنامه تربیتی، سال سیزدهم، ش 53. 56-43.
دریاب بهاره و باقری نسرین،( 1396). اقدام برای رشد فردی نیازهای اساسی و کیفیت زندگی در دانشجویان. روانشناسی معاصر ویژه نامه، ش 12. 680-677.
قادری، فرزاد؛ نامداری، کورش؛ قبادی، شبروز؛ شکرالهی، مزگان.( 1398). روابط ساختاری معنا در زندگی اقدام برای رشد شخصی جهت گیری زندگی و خرد با اصالت شخصیت دانشجویان. مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت. سال ششم، شماره 5،1398، صص 71-57.
قاسمی، زهرا (1398). اثربخشی طرحواره درمانی بر تعهد زناشویی و رشد فردی زوجین. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه ازاد اسلامی واحد مرودشت. دانشکده روانشناسی و علوم تربینی.
قربانی، رقیه و یوسفی، فریده.(1397). رابطه ساختاری خلاقیت و خردمندی در گروهی از دانشجویان دانشگاه شیراز. فصلنامه روانشناختی. دوره ششم. شماره 1، بهار 1397.
کرباسی، منیزه و وکیلیان، منوچهر. (1390). مسایل نوجوانان و جوانان در ایران معاصر، تهران، مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام نور.
ملکی، حسن.(1398). برنامه ریزی درسی در دوره تحصیلی متوسطه(ویژه دانشجویان تحصیلات تکمیلی). تهران: سمت.
نظرپوری، امیرهوشنگ.، باقرزاده خداشهری، راضیه.، آزادی، محمدحسین.(1399). بررسی نقش تحول آفرین در رابطه بین ذهن آگاهی و بهزیستی ذهنی (مورد مطالعه: کارکنان مجتمع فولاد گیلان). فصلنامه مدیریت فرهنگ سازمانی، دوره 18، شماره1، صص 67-47.
Becker, M. S. Spinelli, C . (2019). First Generation College Students’ Perceptions of
an Academic Retention Program. Journal of the Scholarship of Teaching and
Learning, Vol. 19, No. 5, December 2019, pp. 61-76. doi:
10.14434/josotl.v19i5.24300
Bisri1, M. Bernidianis Pertiwi, Y. Eva, N. Chusniyah, T. (2012). Personal growth
initiatives and life satisfaction among elderly people. Psychology Research on
Education and Social Sciences, 3(2), 41-47, June 2022 e-ISSN: 2717-7602
.dergipark.org.tr/press.
Bayes-Fleming, N., PhD, B. G. B., Boyce, B., Goh, C., Newman, K M., Staff, M., &
Graham, L. (2018). Getting Started with Mindfulness. Mindful.
https://www.mindful.org/meditation/mindfulness getting- started.
Bajaj, B., Gupta, R., & Sengupta, S. (2019). Emotional stability and self-esteem as
mediators between Journal of Happiness Studies, 20(7), 2211–2226.
mindfulness and happiness
Chang,J.H., Huang, C.I., Lin,Y.C. (2014).Mindfulness, basic psychological needs
fulfillment, and well-beiny. Journal of hoppiness studies.
Chaya, r. jain, Daniel, k. Wade Ellis, Jr. (2015). What is self growth? International
Journal of Process Education (June 2015, Volume 7 Issue 1).
Compton, W., & Hoffman, E. (2012). Positive psychology: The science of happiness
and flourishing. Wadsworth USA: Cengage learning
Donati, M . Watts, M. . (2014). Personal development in counsellor training: towards
a clarification of inter-related concepts British Journal of Guidance & Counselling.
33:4, 475-484, DOI: 10.1080/03069880500327553
Gopinath, R., & Chitra, A. (2020 b) Emotional Intelligence and Job Satisfaction of
Employees’ at Sago Companies in Salem District: Relationship Study. Adalya
Journal, 9 (6), pp. 203-217.
Ivtzan, I. (2019). Self-Actualization: For Individualistic Cultures Only?. University
College London.
Jeevan,F,D.(2018). Self-Actualization The. SAGE Encyclopedia of Lifespan Human
Development .https://www.researchgate.net/publication/324115279.
Kahu, E. R., & Nelson, K. (2018). Student engagement in the educational interface:
Understanding mechanisms of student success. Higher he Education Researcht &
Development, 37(1), 58–71. https://doi.org/10.1080/07294360.2017.1344197
Kuh, G. D., Kinzie, J., Schuh, J. H., & Whitt, E. J. (2011). Student success in college:
Creating con- ditions that matter. Wiley.
Litt.d (2020) Prominence of Self-Actualization in Organization International
Journal of Advanced Science and Technology. Vol. 29, No. 3, pp. 11591 – 11602
Maslow, A. H. (1964). Religion, values, and peak experience. Columbus, Ohio State
University Press
McCrae, R.R., & Costa, P.T. (1984). Openness to experience, Perspectives in
Personality, Greenwich, CT: JAI Press, pp. 145-1.
Meek, w.(2012).universal relationship needs; the importance of comoanionship,
affection, and support. Psychology today. Available online at;
http;//www.psychologytoday.com/us/blog/notes-self/201212/universal-relationship-
needs.
Mruk,c.j.(2018).positive psychology, relalional self-esteem, and increasing well-being.
Toward a positive psychology of relationology of relationship; new directions in
theory and research (pp.35-54).
Petty, T. (2014). Motivating first-generation students to academic success and college
completion. College Student Journal, 48, 257-264
Polizz, G,. & Harrison, T.(2022). Wisdom in the digital age: a conceptual and
practical framework for understanding and cultivating cyber wisdom.
Vol.:(0123456789)1 3Ethics and Information Technology. (2022) 24:16.
https://doi.org/10.1007/s10676-022-09640-3
Rapheal,j. Varghese ,P. (2012).Self-Actualization and Personal Growth Initiative
among the Teachers of Adolescents. East Africa Natural History Society
Publication. SCO., 2 (2), 61-72, 2012.
Rivera, k., & Mark, e. (2006). Rediscovering the later version of maslow s hievarchy
of needs: self- transcendence and opportunities for theory, research, and unification.
Review of general psychology 2006, 10 (4):302-317.
Saraff,s. (2020). Effect of Mindfulness on Self-concept, Self-esteem and Growth
Mindset: Evidence from Undergraduate Students. Journal of Psychosocial Research
Vol. 15, No. 1, 2020, 331-343 DOI No.:https://doi.org/10.32381/JPR.2020.15.01.28
Saunders Scott, D· Bersagel BraleyM . Stennes Spidahl,N. (2017). Traditional and
psychological factors associated with academic success: investigating best
predictors of college retention. Vol.:(0123456789)1 3Motivation and Emotion
https://doi.org/10.1007/s11031-017-9660-4
Stebleton, M.J., Soria, K.M., & Huesman, R.L. (2014). First-generation students’
sense of belonging, mental health, and use of counseling services at public research
universities. Journal of College Counseling, 17, 6-20.
https://doi.org/10.1002/j.2161-1882.2014.00044.x
Soria, K. M., & Stebleton, M. J. (2012). Teaching in Higher Education. Office of
Institutional Research , University of Minnesota. Vol. 17, No. 6, December 2012,
673685.
Wang, E. J., Berthon, P., Pitt, L., & McCarthy, I. P. (2016). Service, emotional labor,
and mindfulness. Business Hori- zons, 59(6), 655e661.
Wong, P. T. P., Arslan, G., Bowers, v. L., Peacock, E. j., Kjell, N. E., ivtzon, L.,
Lomas, T. (2021). Self-transcendence as a buffer against covid-19 sufferify; The
development and validation of the self-transcendence measure-B. frontiers in
psychology.
Wong, p. t. p.(2016). Self-transcendence; a Paradoxical way to become your best.
Int.j. existential posistial positive psycho.6;9 .
[1] . دانشجوی دکتری روانشناسی، واحد ساری، ، دانشگاه آزاد اسلامی ساری، ایران. .kh_mosavi20@yahoo.com
2. استادیار، گروه روانشناسی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران.
3. استادیار، گروه روانشناسی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران.
[2] Chaya & et al
[3] Mruk
[4] Meek
[5] Wong
[6] William
[7] Donati and Watts
[8] Williams and Irving
[9] Compton and Hoffman
[10] Basri et al
[11] Kahu and nelson
[12] Kuh et al
[13] Saunders-Scott et al
[14] patty
[15] Soria
[16] Ivtzan
[17] Jeevan
[18] Gopinath
[19] Litt
[20] Saraff
[21] Rivera and Mark
[22] Danilova and rykman and Danilova,y.y
[23] Rafael and varges
