فاژ درمانی و کاربرد آن در کنترل بیماری های گیاهی

الموضوعات :

فاطمه سمیعی ¹ (استادیار گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی و علوم پایه، واحد رودهن ، دانشگاه آزاد اسلامی ، رودهن، ایران)

تاريخ الإرسال : 28 الخميس , شوال, 1444 تاريخ التأكيد : 28 الخميس , شوال, 1444 تاريخ الإصدار : 25 الثلاثاء , محرم, 1444

الکلمات المفتاحية: باکتریوفاژ, کنترل زیستی, فاژ درمانی, بیمارگر های گیاهی,

ملخص المقالة :

اصطلاح باکتریوفاژ به ویروس هایی اطلاق می شود که به طور اختصاصی باکتری ها را آلوده می کنند. باکتریوفاژ ها عمدتاً دارای کاربرد های پزشکی و دامپزشکی بوده و اخیراً برای کنترل بیماری های گیاهی مورد توجه قرار گرفته اند. استفاده از فاژ ها در کنترل زیستی بیمارگرهای گیاهی، ناشی از توانایی آنها در کشتن باکتری ها و همچنین مشاهده فاژ ها در همان محیط های میزبان باکتریایی است؛ همین امر نشان دهنده توانایی زنده مانی آنها در محیط زیست میزبان می باشد. فاژ ها به دلیل کاربرد آسان و راحت، امکان ترکیب شدن با باکتری کش های دیگر و یا استفاده متناوب با آفت کش ها و داشتن قیمت نسبتاً پایین به عنوان بخشی از برنامه مدیریت تلفیقی بیماری ها استفاده شده اند؛ علیرغم تردید های فراوان درمورد کاربرد باکتریوفاژ ها به عنوان عوامل کنترل زیستی مؤثر، ظهور باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک و نگرانی از امکان انتقال مقاومت آنتی بیوتیکی از بیمارگر های گیاهی به بیمارگر های انسانی و ظهور نژاد های متحمل به مس در میان باکـتری هـای گیـاهی منـجر بـه تـمایـل بـیشـتر بـرای کنـتـرل بیماری ها با تـکیـه بر باکـتریوفاژ هـا در کشـاورزی مدرن شـده است. تاکنون فاژ درمانی به طور موفقیت آمیزی علیه عواملی از قبیل لکه باکتریایی قارچ های خوراکی Pseudomonas tolasi، لکه برگی باکتریایی لوبیـا، پوسیـدگی های نرم ایجـاد شده توسـط گونه های پـکتوباکتریوم، آتـشک سیب و گلابی Erwinia amylovora، اسکب سیب زمینی Streptomyces scabies، بلایت باکتریایی شمعدانی Xantomonas hortorum pv. Pelargonii، لکه باکتریایی گوجه فرنگی Xantomonas campestris pv. Vesicatoria استفاده شده ا ست. این حقیقت وجود دارد که باکتری ها می توانند با روش مشابه به آنچه که در آنتی بیوتیک ها مشاهده شده، نسبت به فاژ ها مقاوم شوند، اما مزیت فاژ ها نسبت به آنتی بیوتیک ها برای درمان بیمارگر ها، توانایی آن ها در ایجاد جهش ژنتیکی و آلوده کردن میزبان های جدید است. مشکل عمده کنترل زیستی وابسته به فاژ ها، تبدیل آزمایشات موفق آزمایشگاهی به روش های کنترل مؤثر علیه بیمارگر در سطح مزرعه است. بدین منظور لازم است درک کاملی از اکولوژی و تعامل پیچیده میزبان- فاژ در محیط های مختلف گیاهی به دست آوریم تا بهره وری مطلوبی از فاژ ها به عنوان یک روش کنترل زیستی به عمل آید. در مقاله حاضر تلاش شده است تا مروری کلی بر پتانسیل باکتریوفاژ ها در کنترل زیستی بیمارگر های گیاهی انجام شود و مزایا و چالش های آن معرفی گردد.