مبانی ولایت مادر در فقه امامیه و حقوق ایران با نگاهی به مبانی آن در حقوق آمریکا
الموضوعات : دستاوردهای نوین در حقوق عمومیحسن فلاح 1 , سید جواد سید علیزاده گنجی 2 , بهنام قنبرپور 3
1 - دانشجوی دکتری حقوق خصوصی ،واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی ، قائمشهر ، ایران
2 - استادیار گروه حقوق ، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی ، قائمشهر، ایران (نویسنده مسئول)
3 - استادیار گروه حقوق ،واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی ، قائمشهر، ایران
الکلمات المفتاحية: مادر, ولایت قهری, منفعت طفل, عشق مادری,
ملخص المقالة :
طبیعت و فطرت آدمی و منفعت طفل و جامعه اقتضا میکند که سرپرستی صغیر و اداره امور او حتی الامکان به اشخاصی که قرابت بیشتری با او دارند و به سرنوشت و خوشبختی او علاقه‌مند هستند، واگذار گردد. اگرچه در تعیین اشخاصی که عهده‌دار این سمت هستند و چگونگی اعمال آن و نیز درباره محجورانی که تحت ولایت قهری قرار می‌گیرند، قوانین یکسان نیستند. قانون مدنی در مواد ۱۱۸۰ و ۱۱۸۱ به تبعیت از فقه امامیه ولایت بر طفل را بر عهده پدر و همچنین جد پدری را هم تراز و در ردیف پدر قرارداده وهیچ نوع ولایتی برای مادر پیش بینی نکرده است. از اینرو در جستار نسبت به این سوال که در حقوق ایراان و آمریکا ولایت مادر بر چه مبنا و معیاری می تواند استوار گردد؛ با روش توصیفی – تحلیلی بنا بر مقتضیات زمانی دوره کنونی، می توان این ولایت را برای پدر و مادر در نظر گرفت . در حقوق آمریکا در ابتدا به جهت پایین بودن جایگاه اجتماعی زنان و کنترل بی چون چرا آنان توسط شوهر از هیچگونه حقوق راجع به حضانت طفل برخوردار نبودند. اما با گذشت زمان و اعتراضات ایجاد شده ایجاد فرضیه های جدید از جمله اولویت عشق مادری یا tender years سبب گردید که امکان اعطای حضانت توسط دادگاه به مادر فراهم شود. درنهایت علاوه بر تفاوتهای بنیادین حقوق دو کشور درخصوص ضوابط ولایت پذیری مادر نسبت به فرزندان، با محوریت مصلحت و نیاز کودک می توان از اولویت ولایت شأنی مادر در پاره ای از موارد جانبداری نمود.
اردبیلی ، احمد (۱۴۰۴)،مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، جلد سوم ، چاپ اول ، قم ، موسسه النشر الاسلامی التابعه لجامعه المدرسین
انصاری ، مرتضی (۱۴۱۸) مکاسب ، جلد سوم ، چاپ اول، قم، مجمع الفکر الاسلامی.
بحرالعلوم ، سید محمد (۱۴۰۳ه) بلغه الفقیه تهران ، منشورات مکتبه الصادق ، چاپ چهارم بهجت ، محمد تقی ، جامع المسائل، ۱۴۲۶ه قم، دفترمعظم له ، چاپ دوم
شبیری زنجانی ، سید موسوی (۱۴۱۹)، کتاب نکاح، قم ، موسسه پژوهشی رایپرداز، چاپ نخست
صفایی، حسین، امامی ، اسدالله، حقوق خانواده ،(۱۳۷۴)، ج 1 ، چاپ اول ، تهران ، دانشگاه تهران
فاضل مقداد ؛ ابوعبدالله مقداد بن عبدالله، (۱۴۰۳)، نضد القواعد الفقیهه علی مذهب الامامیه، چاپ اول ، قم ، مکتبه آیت‌الله العظمی المرعشی.
کاتوزیان ، ناصر، حقوق مدنی ، تهران : نشرمیزان ، 1383.
موسوی خمینی، روح‌الله(۱۳۷۶)، الاجتهاد و التقلید، چاپ اول ، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
روشن ، محمد(۱۳۹۰) ، حقوق خانواده ، تهران ، چاپ اول ،انتشارات جنگل جاودانه .
گرجی و همکاران، بررسی تطبیقی حقوق خانواده ، ۱۳۸۴ ، چاپ اول ، تهران ، انتشارات دانشگاه تهران
Krause, H.D. (1976). Family Law, Cases and Materials. St. Paul: West Publishing Co.
Padover, S.K. (Ed) (1959). Thomas Jefferson on Democracy. New York: Mentor Books.
- Rodgers, W.C. (1899). A Treatise on the Law of Domestic Relations. Chicago: T.H. Flood and Co.
- Roman, M., & Haddad, W. (1979). The case for joint custody. In Joint Custody: A Handbook for Judges, Lawyers and Counselors, B24-B28, reprinted from Psychology Today, September 1978, excerpted from Roman, M. & Haddad, W. (1978) The Disposable Parent. Holt, Rinehart and Winston.
- Roth, Allan (1977). The tender year’s شpresumption in child custody disputes. Journal of Family Law, 15, 423-462.
