بررسی علل روابط صوفیان با زمامداران و حکّام سیاسی در دورة ایلخانی و تیموری
الموضوعات :
هادی عباس نژاد خراسانی
1
(کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی ، دانشگاه پیام نور مرکز بابل)
الکلمات المفتاحية: صوفی, Communication, ارتباط, بررسی, search, rulers, حکّام, Sufi,
ملخص المقالة :
گرایش‌های صوفیانه در تاریخ عرفانی همواره وجود داشته‌است. اما ماهیّت و نسبت این گرایش‌ها با ساختار سیاسی و دینی متفاوت بوده است. از زمان پیدایش آیین و مسلک تصوّف، برخی از زمامداران و حکّام سیاسی به خاطر مقتضیات گوناگون، نسبت به صوفیان اهتمام خاصی داشته و در جلب و رضایت خاطر آنان تلاش می‌کرده‌اند. بعضی از فرمانروایان و حکمرانان دوره ایلخانی و تیموری به دلیل داشتن مشرب عرفانی، به مشایخ توجه می‌کردند و به شکل‌های متفاوت با صوفیان در ارتباط بوده‌اند. این بررسی در پی آن است تا به محورهای اصلی ارتباط بین زمامداران و حکّام سیاسی دوره ایلخانی و تیموری با صوفیان بپردازد و یا: 1- دلایل حمایت زمامداران و حکّام سیاسی دوره ایلخانی و تیموری، از ساختن خانقاه‌ها، تأمین مایحتاج خانقاه ها و کمک مالی به صوفیان را مورد تحلیل قرار دهد. 2- تأثیرات دعا، کرامات و سماع صوفیان، در ایجاد ارتباط با زمامداران و حکّام سیاسی دوره ایلخانی و تیموری را بررسی نماید. 3- اهمیت پند و حاذق بودن صوفیان در برابر حاکمان دوره ایلخانی و تیموری را مشخص کند. 4- عوامل جانبداری حکمرانان دوره ایلخانی و تیموری از صوفیان را در سختی، جنگ و جهاد در نقش مشاور، مورد بررسی قرار دهد.
1- قرآن کریم. (1378). با ترجمهی آیت ا... مکارم شیرازی، چاپ دوّم. قم: ناصر.
2- اسماعیلی یزدی، عباس. (1388). در آستانهی سلوک. چاپ اوّل. قم: مسجد مقدس جمکران.
3- اصفهانی (مراغهای)، اوحدی. (1375). کلیات اوحدی. به کوشش سعید نفیسی. چاپ دوّم. تهران: امیرکبیر.
4- افلاکی، شمسالدین محمد. (1362). مناقبالعارفین. 2 جلدی. جلد اوّل. به کوشش تحسین یازیجی. چاپ اوّل. تهران. دنیای کتاب.
5- اقبال آشتیانی، عباس. (1390). تاریخ ایران (بعد از اسلام). چاپ هفتم. تهران: نگاه.
6- امینینژاد، علی. (1387). آشنایی با مجموعهی عرفان اسلامی. چاپ اوّل. قم: موسسهی آموزش و پژوهش امام خمینی (ره).
7- انصاری، قاسم. (1386). مبانی عرفان و تصوّف. تهران: طهوری.
8- براون، ادوارد. (1376). تاریخ ادبیات ایران. 3جلدی. جلد سوّم. چاپ هفتم. تهران: مروارید.
9- برتلس، یوگنی ادوارد (1376). تصوّف و ادبیات تصوّف. ترجمه سیروس ایزدی. چاپ دوّم. تهران امیرکبیر.
10- بروگمن، یرون. (1389). درآمدی بر شبکههای اجتماعی. با ترجمهی خلیل میرزائی. چاپ اوّل. تهران. جامعهشناسان.
11- بوزخانی، درویشعلی. (1345). روضه الریاحین. به اهتمام دکتر حشمت موید. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
12- پناهی سمنانی، محمد. (1369). تیمورلنگ، چهرهی هراسانگیز تاریخ. چاپ مکرر. تهران: حافظ نون.
13- جامی، نورالدین عبدالرحمن. (1366). نفحات الانس من حضرات القدس. به تصحیح و مقدمهی مهدی توحیدیپور. تهران: سعدی.
14- جعفری. (1342). تاریخ یزد. به کوشش ایرج افشار. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
15- حافظ شیرازی، محمد. (1387). دیوان غزلیات. تصحیح علامهی قزوینی و دکتر قاسم غنی. به کوشش عبدالکریم جزیرهدار. چاپ هفتم. تهران: اساطیر.
16- حقیقت، عبدالرفیع. (1372). تاریخ عرفان و عارفان ایرانی (از بایزید بسطامی تا نور علیشاه گنابادی). چاپ دوّم. تهران: کومش.
17- خدایار، ابراهیم. (1387). دعا در مثنوی. چاپ اوّل. تهران: علم.
18- خواند میر، غیاثالدین بن همامالدین حسینی. (1333). حبیب السیر فی اخبار البشر. 4جلدی. جلد دوم. با تصحیح جلال همای. تهران: کتابخانهی خیام.
19- دشتی، محمد. (1374). معارف نهجالبلاغه در شعر شاعران. چاپ اوّل: قم: موسسهی تحقیقاتی امیرالمومنین (ع).
20- دین لوئیس، فرانکلین. (1390). مولانا دیروز تا امروز، شرق تا غرب. با ترجمهی حسن لاهوتی. چاپ چهارم. تهران: نامک.
21- رمچی اسفزاری، معینالدین محمد. (1328). روضات الجنان فی توصیف مدینه هرات. 3جلدی. جلد دوّم. مصحح سید محمدکاظم امام. تهران: دانشگاه تهران.
22- زرکوب شیرازی، ابوالعباس احمدبن ابیالخیر. (1389). شیرازنامه. به کوشش محمدجواد جدی و احسانالله شکرالهی. چاپ اوّل. تهران: تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن».
23- زرینکوب، عبدالحسین. (1388). پله پله تا ملاقات خدا. چاپ بیستونهم. تهران: علمی.
24- ساروخانی، باقر. (1375). درآمدی بر دایرهالمعارف علوم اجتماعی. تهران: کیهان.
25- سعدی شیرازی، مصلحالدین. (1345). گلستان. به کوشش سعید نفیسی. چاپ سوّم. تهران: کتابفروشی فروغی.
26- سعدی شیرازی، مصلحالدین. (1374). بوستان. شرح اشعار و حواشی از محمدعلی ناصح. به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر. چاپ سوّم. تهران: صفی علیشاه.
27- سعیدی، گلبابا. (1387). فرهنگ جامع اصطلاحات عرفانی ابنعربی. چاپ اوّل. تهران: زوار.
28- سلطان ولد. (1377). معارف. به کوشش نجیب مایل هروی. چاپ دوّم. تهران: مولی.
29- سلطان ولد. (1389). ابتدانامه. به تصحیح و تنقیح محمدعلی موحد و علیرضا حیدری. چاپ اوّل. تهران: خوارزمی.
30- سلطانی گنابادی، میرزا محمدباقر. (1371). رهبران طریقت و عرفان. چاپ سوّم. تهران: محبوب.
31- سنایی غزنوی، مجدودبن آدم. (1377). حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه. به تصحیح مدرس رضوی. تهران: دانشگاه تهران.
32- سیوری، راجز. (1372). ایران عصر صفوی. ترجمهی کامبیز عزیزی. چاپ اوّل. تهران: مرکز.
33- صفاء، ذبیحالله. (1387). تاریخ ادبیات در ایران. 5جلدی. جلد چهارم. چاپ هفدهم. تهران: فردوس.
34- عطار نیشابوری، فریدالدین. (1389). تذکرۀالاوّلیاء. مطابق نسخهی مصحح نیکلسن. چاپ اوّل. تهران: جمهوری.
35- غنی، قاسم. (1389). تاریخ عصر حافظ. تاریخ فارس و مضافات و ایالات مجاوره در قرن هشتم. چاپ یازدهم. تهران: زوّار.
36- فولادی، علیرضا. (1389). زبان عرفان. قم: فراگفت.
37- قاضی سمرقندی، مولانا محمدبن برهانالدین بن خواجه محمدرضا. (1339). سلسله العارفین و تذکره صدیقین. به تصحیح محمدکاظم امام. تهران: دانشگاه تهران.
38- قشیری، عبدالکریم بن هوزان. (1388). رسالهی قشریه. با تصحیحات و استدراکات بدیعالزمان فروزانفر. چاپ دهم. تهران: علمی و فرهنگی.
39- کیانی، محسن. (1389). تاریخ خانقاه در ایران. چاپ سوّم. تهران: طهوری.
40- گولپینارلی، محسن. (1382). مولویه پس از مولانا. با ترجمهی توفیق سبحانی. چاپ اوّل. تهران: علم.
41- مجتبائی، فتحالله. (1389). پیوندهای فرهنگی ایران و هند در دورهی اسلامی. با ترجمهی ابوالفضل محمودی. چاپ اوّل. تهران: حکمت و فلسفهی ایران.
42- مدرسی چهاردهی، نورالدین. (1360). سلسلهی تصوّف ایران. تهران بتونک.
43- مستوفی بافقی، محمد مفید. (1340). جامع مفیدی. 4جلدی. جلد سوّم. به اهتمام ایرج افشار. تهران: کتابفروشی اسدی.
44- معین، محمد. (1388). فرهنگ فارسی. 6جلدی. جلد دوّم. چاپ بیستودوّم. تهران: صدرا.
45- مقدادی اصفهانی، علی. (1381). نشان از بینشانها. 2جلدی. جلد اوّل. چاپ بیستویکم. تهران: جمهوری.
46- مولوی، جلالالدین محمد. (1374). مثنوی معنوی. با نسخهی مصحح رینولدنیکلسون. چاپ ششم. تهران: علمی.
47- مولوی، جلالالدین محمد. (1388). فیه مافیه. با تصحیح بدیعالزمان فروزانفر. چاپ اوّل. تهران: دانشگاهیان.
48- نائبالصدر (شیرازی)، محمد معصوم. (1339). طرائق الحقائق. 3جلدی. جلد اوّل و دوّم. به تصحیح دکتر محمدجعفر محبوب. تهران: کتابفروشی بارانی.
49- نسیمی، سید عماددالدین. (1370). دیوان. با پیشگفتار استاد حسین آهی. چاپ اوّل. تهران: فروغی.
50- نوایی، عبدالحسین. (1341). اسناد و مکاتبات تاریخی ایران. از تیمور تا شاه اسماعیل. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
51- واعظ کاشفی، مولانا فخرالدین علیبنحسین. (2536). رشحات عینالحیات. 2جلدی. جلد اوّل و دوّم. با مقدمه و تصحیح علیاصغر معینیان. تهران: بنیاد نیکوکاری نوریانی.
52- وشمگیر، عنصرالمعالی کیکاوس. (1371). قابوسنامه. با تصحیح غلامحسین یوسفی. چاپ ششم. تهران: علمی و فرهنگی.
53- هادیزاده و سید محمدی سال، محمدرضا و سیدحسین. (1386). حکمتهای نهجالبلاغه. چاپ دوّم. تهران: تابان.
54- یزدی، شرفالدین. (1336). ظفرنامه. 2جلدی. جلد اوّل. به تصحیح محمد عباسی. تهران : امیرکبیر.
_||_