کاربرد نمادین نام ها و باورهای آیینی - اسطوره‌ای در شعر سیاوش کسرایی
الموضوعات :
حسن حیدری
1
(دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک)
فاطمه فرزانه
2
(دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک)
الکلمات المفتاحية: نماد, اسطوره, شاهنامه, شعر معاصر, سیاوش کسرایی, Myth, symbol, Shahnameh, contemporary poetry, Siyavash Kasraie,
ملخص المقالة :
با این که ادبیات معاصر ایران، پا به پای تحولات اجتماعی به پیش رفته و مضمون بارز آن، پیش آمدهای اجتماعی و سیاسی است؛ اما عده ای از شاعران هم عصر ما، باوجود هم گامی با پدیده های جامعه از میراث گران سنگ پیشینیان، غافل نمانده اند و در شعر خویش به گونه های مختلف از آن بهره برده اند. سیاوش کسرایی یکی از سخن سرایان معاصر ماست که به ادبیات سنتی ایران، به ویژه شاهنامه ی حکیم ابوالقاسم فردوسی، نظر داشته و همواره با دیدی احترامآمیز و درخور ستایش به این اثر جاودانه نگریسته و به آن، دل بستگی خاصی داشته است. کسرایی در شعر خود به شکل بارزی از شخصیت های اسطوره ای و حماسی، استفاده کرده و در بیشتر موارد با توجه به پیشینه ی داستان، به صورت نمادین، آن را جلوه گر ساخته است. وی در چند اثر به بازآفرینی اسطوره های کهن پرداخته که مهم ترین آن منظومه ی "مهره ی سرخ" است. این پژوهش، بازتاب نمادین شخصیت های اسطوره ای را در مجموعه ی اشعار سیاوش کسرایی مورد بررسی قرار داده و می خواهد به این پرسش ها پاسخ بدهد که هدف کسرایی از بازآفرینی اسطوره ها چه بوده است و دیگر این که کدام یک از شخصیت های حماسی در شعر وی، نمود بیشتری داشته و نماد و نماینده ی چه کسانی است. نتیجه این که: کسرایی با هدف بیان عقاید و مرام های خود، به بازآفرینی اسطوره های ملی پرداخته است. وی از میان همه ی شخصیت های اسطوره ای، به "سیاوش" و "سهراب" توجه ویژه ای داشته است و آنان را به صورت نمادی برای جوانان مبارز و رزمنده در نظر گرفته است.
اسلامیندوشن، محمدعلی. (1388). چهار سخنگوی وجدان ایران، تهران: قطره، چاپ پنجم.
امینپور، قیصر. (1368). تنفس صبح، تهران: سروش، چاپ اول.
بارانی، احمد. (1389). ریشهشناسی نمادهای باستانی (رمزگشایی شعر شاعران پارسی: اخوان ثالث، ابتهاج و ...)، تهران: ترفند، چاپ اول.
حسنپور آلاشتی، حسین و مراد اسماعیلی. (1388). ادب پژوهی، شماره 9، پاییز 1388، (صص89-106).
حسنلی، کاووس. (1386). گونههای نوآوری در شعر معاصر ایران، تهران: ثالث، چاپ دوم.
حسینپور چافی، علی. (1383). جریانهای شعری معاصر از کودتا (1332) تا انقلاب (1357)، تهران: امیرکبیر، چاپ دوم.
حمیدیان، سعید. (1383). درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، تهران: ناهید، چاپ دوم.
رشیدیان، بهزاد. (1370). بینش اساطیری در شعر معاصر فارسی، تهران: گستره، چاپ اول.
روزبه، محمدرضا. (1383). شرح، تحلیل و تفسیر شعر نو فارسی، تهران: حروفیه، چاپ اول.
زمرّدی، حمیرا. (1387). نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی، تهران: زوّار، چاپ اول.
رویانی، وحید و منصور حاتمینژاد. (1393). آرش سیاوش کسرایی و میدان ادبی ایران، فصلنامه تخصصی نقد ادبی، س.7. ش 26. تابستان 1393/ (صص67-93)
سنگری، محمدرضا. (1380). نقد و بررسی ادبیات منظوم دفاع مقدس ج اول، تهران: پالیزان، چاپ اول.
شریفی، محمد. (1388). فرهنگ ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ نشر نو، چاپ سوم.
شفیعیکدکنی، محمدرضا. (1380). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: سخن، چاپ اول.
شمسلنگرودی، محمد. (1377). تاریخ تحلیلی شعر نو ج2، تهران: مرکز، چاپ اول.
صفا، ذبیح الله. (1369). حماسهسرایی در ایران، تهران: امیرکبیر، چاپ پنجم.
صهبا، فروغ. (1384). کهنگرایی واژگانی در شعر اخوان، دو فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی، دوره جدید، شماره پنجم، پاییز و زمستان 1384. صص64-41.
عابدی، کامیار. (1379). شبان بزرگ امید: بررسی زندگی و آثار سیاوش کسرایی، تهران: کتاب نادر.
عالی عباس آباد، یوسف. (1387). «شعر منوچهر آتشی و جایگاه اسطوره در آن» پژوهشنامه ی ادب غنائی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال ششم، شماره یازدهم، پاییز و زمستان ،1387،صص 131-152.
فردوسی، ابوالقاسم. (1385). شاهنامه، براساس نسخه ژول مُل، تهران: الهام، چاپ اول.
قریب، مهدی. (1369). بازخوانی شاهنامه (تأملی در زمان و اندیشهی فردوسی)، تهران: توس، چاپ اول.
کسرایی، سیاوش. (1387). مجموعه اشعار، تهران: نگاه، چاپ سوم.
مهرگان، حیدر. (1360). دیدار با آرش، انتشارات حزب توده ایران.
میمنت، میرصادقی. (1373). واژهنامه هنر شاعری، تهران: کتاب مهناز.
نیما، یوشیج. (1371). مجموعه اشعار، تدوین سیروس طاهباز، تهران: نگاه، چاپ دوم.
_||_