واکاوی کاربست موسیقی کناری و درهمتنیدگی لفظ و معنا در سرودههای ابن معتز
ئالا شهسواری
1
(
دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عرب، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
)
مرضیه قلی تبار
2
(
استادیار گروه زبان و ادبیات عرب، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
)
علیرضا باقر
3
(
گروه زبان و ادبیات عرب، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
)
الکلمات المفتاحية: دوره عباسی, موسیقی شعر, موسیقی کناری, ابن معتز,
ملخص المقالة :
موسیقی از ارکان بنیادین شعر است وبرای نقد شعر ناگزیر باید با ضرب‌آهنگ آن آشنا بود که حاصل درهمتنیدگی واژگان، هارمونی آوایی وفونتیکی ساختار زبان، انسجام وپیوستگی صامت‌ها ومصوت‌هاست و سخن هنری را از کلام روزمره بشر متمایز می‌سازد. درمیان دوره‌های ادبیات عرب، عصر عباسی به‌عنوان دوران پختگی بدیع وبلاغت عربی واز میان شاعران این دوره، ابن معتز به‌مثابه شاعری سرآمد شناخته شده‌اند، پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی ودر پی کشف اثر موسیقایی سرودههای ابن معتز وپیوند آن با مفهوم مورد نظر شاعر، پس ازبررسی لایه‌های چهارگانه موسیقی یعنی "موسیقی بیرونی، موسیقی درونی، موسیقی معنوی و موسیقی کناری "،به بررسی لایه چهارم این مجموعه وارتباط آن با مضامین مهم اشعار ابن معتز در فخر، غزل، وصف طبیعت وشراب، حکمت و..پرداخته و شیوه کاربست آن را در سرودههای ابن معتز واکاوی کرده است و با کشف عیوب قافیهدر شعر شاعر از تاثیر آن بر نغمه کلام و ایجاد ناهماهنگی در ضرب‌آهنگ ابیات پرده برداشته و به این نتیجه می‌رسد که: ابن‌معتز بسیاری از حروف هجاء را در قالب روی و در پیوند مستقیم و موفق با مفهوم اصلی سخن به‌کار بسته است که افزون بر تناسب لفظ و معنا،ضرب‌آهنگ موزون وهماهنگ کلام را نیز به نمایش گذارده است واین درهمتنیدگی در بن‌مایه‌های فخر، غزل، وصف طبیعت و شراب، شکارنامه‌ها، زهد و حکمت، رثا و هجو متجلی است.درخصوص عیوب قافیه وتاثیر آن در اضطراب نغمه‌ها، نمونه‌هایی از "اقواء" و"اجازه" دراشعار شاعر یافت واین نتیجه حاصل شد که شمار این عیوب بسیار محدود بوده و درنتیجه تاثیر آن بر موسیقی شعر ناچیز است.
