بررسی و تحلیل منظومة علی نامة ربیع در سه سطح فکری، زبانی و ادبی
الموضوعات :ژاله سادات غیبی 1 , سید محمود رضا غیبی 2 , حسین حاجیزاده 3 , ژیلا صراطی 4
1 - دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر، ایران.
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرند، ایران
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر، ایران.
4 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر، ایران.
الکلمات المفتاحية: علی نامه, ربیع, ادبیات حماسی, حماسه دینی.,
ملخص المقالة :
منظومة علی نامه، نخستیم منظومة حماسی شیعه که در سال‌های اخیر توسط محققان ادب فارسی کشف و معرفی گردید، دریچه‌های تازه‌ای را در پژوهش‌های ادبی حوزة حماسه دینی بر روی پژوهشگران گشود. در این پژوهش سعی شده است این اثر منظوم ازلحاظ سه سطح فکری، زبانی و ادبی موردبررسی و مقایسة تطبیقی قرار بگیرد. روش تحقیق در این پژوهش، به‌صورت توصیفی و تحلیلی است که به شیوة کتابخانه‌ای نوشته‌شده است. محدوده و جامعه موردمطالعه، علی نامة ربیع به تصحیح رضا بیات و ابوالفضل غلامی است. پس از مطالعة دقیق، نمونه‌های موجود در این منظومه، در سه سطح مذکور طبقه‌بندی و موردبحث و بررسی قرار گرفتند. تحلیل نمونه‌ها تا حد زیادی ویژگی‌های بارز سبکی این منظومه را روشن ساخت و مهم‌ترین نتایج این بررسی در بخش نتایج ارائه گردید. در سطح فکری، منابع علی نامه بسیار موثّق بودند و با روایات تاریخی همخوانی زیادی داشتند، در سطح زبانی، اشکالات مختصری درزمینهٔ انتخاب واژه‌ها، ایرادات دستوری و وزن و قافیه دیده شد؛ در سطح ادبی نیز آرایه‌های ادبی، بسیار ساده و قابل‌فهم بودند و شاعر، از فنون و آرایه‌های دشوار استفاده نکرده است.
منابع:
- بشیری، محمود، انصاری، نیلوفر، (1400)، «بررسی تطبیقی عناصر حماسی در علی‌نامه وخاوران نامه»، مجلة فنون ادبی، سال سیزدهم، شماره 2(پیاپی 35 (، تابستان، صص 167-182.
- جنگی، جواد، (1392)، «شرح و تفسیر علی‌نامه»، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه ارومیه، به راهنمایی محمدحسین خان محمدی.
- جعفریان، رسول و گلریز، علی، (1393)، «گفتمان شیعی در منظومه علی‌نامه، مطالعات تاریخ فرهنگی»، پژوهش‌نامه انجمن ایرانی تاریخ، سال 6، شماره 21، صص 71-95.
- حیدری، حسن و فرمهینی فراهانی، الهام، (1391)، «مطالعه تطبیقی علی‌نامه و شاهنامه»، فصلنامه متن پژوهی ادبی، شماره 51، صص 164-182.
- خیام‌پور، عبدالرسول، (1334)، «چند کتاب خطّی مهمّ فارسی در قونیه»، مجلّه دانشکده ادبیّات فارسی تبریز، سال هفتم، شماره دوم، آبان. صص 120-141.
- درگاهی، محمود، (1383)، جایگاه معنی در سبک‌شناسی شعر فارسی، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، سال 47، شماره مسلسل 193، زمستان 1383، صص 35-54.
- ربیع، (1389)، علی‌نامه، تصحیح رضا بیات و ابوالفضل غلامی، تهران: میراث مکتوب.
- شفق، اسماعیل، انصاری، نیلوفر (1394)، «تصویر شجاعت حضرت علی (ع) در دو منظومه علی‌نامه و خاوران نامه»، اولین همایش ملی علوم انسانی اسلامی.
- شفق، اسماعیل، انصاری، نیلوفر، (1394)، «تبیین حلم حضرت علی (ع) در دو منظومه علی‌نامه و خاوران نامه»، اولین همایش ملی علوم انسانی اسلامی.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1379) «حماسه‌ای شیعی از قرن پنجم»، مجلة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی مشهد، سال سی و سوم، شماره 3 و 4، پاییز و زمستان. صص 425-494.
- شفيعي كدكني، محمدرضا، (1366)، شاعر آینه‌ها، تهران: انتشارات آگاه.
- شمیسا، سیروس، (1385)، آشنایی با عروض و قافیه، چاپ هجدهم، تهران: انتشارات فردوس.
- شمیسا، سیروس، (1374)، کلیات سبک‌شناسی، چاپ سوم، تهران: انتشارات فردوس.
- شهیدی جاجرم، علی‌اکبر، 1394، «تحلیل سبکی منظومه حماسی مذهبی علی‌نامه با رویکرد ساختگرا»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سمنان، به راهنمایی عبدالله حسن‌زاده.
- صفا، ذبیح‌الله، (1375)، تاریخ ادبیات در ایران، جلد دوم، چاپ چهاردهم، تهران: انتشارات فردوسی.
- صفوي، کوروش، (1375) از زبان‌شناسی به ادبيات، جلد اول (نظم)، تهران: انتشارات سورة مهر.
- عبادیان، محمود (1372)، درآمدی بر سبک‌شناسی در ادبیات، تهران: انتشارات آوای نور.
- فتوحی، محمود، (1390)، سبک‌شناسی نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، تهران: سخن.
- فرمهینی فراهانی، الهام، (1389)، «ابعاد ادبی و تاریخی منظومه علی‌نامه»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اراک، به راهنمایی جلیل مشیدی.
References:
- Jangi, Javad, (2013), Description and interpretation of Ali-nameh, PHD thesis, under the guidance of Mohammad Hossein Khan Mohammad, Urmia University.
- Jafarian, Rasoul, Golriz, Ali, (2014), Shia`s discourse in Alinameh, Cultural history studies, Research paper of Iranian association of History, 6th year, No 21, pp. 71-95.
- Heydari, Hasan, Farmahinie Farahani, Elham, (2012), Comparative analysis of Alinameh and Shahnameh, quarterly of literary text research, No 51, pp. 164-182.
- Khayyampour, Abdolrasoul, (1955), A few important Persian manuscripts in Konya, magazine of literature faculty, Tabriz University, 7th year, No2, pp.120-141.
- Dargahi, Mahmoud, (2004), The Place of Meaning in the Stylistics of Persian Poetry, Journal of the Faculty of Literature and Humanities, University of Tabriz, 2004, serial number 193, Winter 2004, pp. 35-54.
- Rabi, (2010), Ali-Nameh, edited by Reza Bayat and Abolfazl Gholami, Tehran: Mirase maktoub.
- Shafagh, Ismayil, Ansari, Niloofar, (2015), Imagery of Imam Ali`s courge in Alinameh and Khavarannameh, first congress on Islamic human sciences.
- Shafagh, Ismayil, Ansari, Niloofar, (2015), explanation of Imam Ali`s patience in Alinameh and Khavarannameh, first congress on Islamic human sciences.
- Shafie Kadkani, Mohammad Reza, (1987), Mirrors` poet, Tehran: Agah, pp38-39.
- Shafie Kadkani, Mohammad Reza, (2000), A Shia epopee from 5th century, magazine of literature and human sciences faculty of Mashhad University, 33th year, No 3&4, pp.425-494.
- Shamisa, Sirous, (2006), Acquaintance with prosody and rhyme, 18th edition, Tehran: Ferdows.
- Shamisa, Sirous, (1995), All about stylistics, third edition Tehran: Ferdows.
- Shahidi Jajrom, Ali Akbar, (2015), Stylistic analysis of Ali-nameh by structural approach, master's thesis, under the guidance of Abdollah Hasanzadeh, Semnan University
- Safa, Zabihollah, (1996), History of literature in Iran, second volume, 14th edition, Tehran: Ferdowsi.
- Safawi, Kuroush, (1996), From Linguistics to Literature, first volume, Tehran: Soureye Mehr.
- Ebadian, Mahmoud, (1993), A preface to stylistics in literature, Tehran: Avaye Nour.
- Fotouhi, Mahmoud, (2011), Stylistics, theories, approaches and methods, Tehran: Sokhan.
- Farmahini Farahani, Elham, (2010), Literary and historical dimensions Ali-nameh, master's thesis, under the guidance of Jalil Moshayyedi, Arak University.
