تحلیل دلایل مرگ بونصر مشکان، رئیس دیوان رسالت در دوران سلطان مسعود غزنوی

الموضوعات : فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

سید علی محمد سجادی ¹ (استاد بازنشستۀ دانشگاه شهیدبهشتی تهران و عضو هیئت علمی مدعو دانشگاه آزاد اسلامی رودهن)
مهدی ماحوزی ² (دانشیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی رودهن)
مجیر مددی ³ (دانشجوی دکترای زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی رودهن)

تاريخ الإرسال : 02 الإثنين , جمادى الأولى, 1438 تاريخ التأكيد : 02 الإثنين , جمادى الأولى, 1438 تاريخ الإصدار : 21 السبت , محرم, 1438

الکلمات المفتاحية: مرگ, تاریخ بیهقی, Death, بونصر مشکان, مسعود غزنوی, Bounasr-e Moshkan, Soltan Masoud, Bihaghi History,

ملخص المقالة :

یکی از روی‌دادهایی که در کتاب تاریخ بیهقی، پرسش‌هایی را برای خوانندۀ کنجکاو پدید می‌آورد مرگ بونصر مشکان، رئیس دیوان رسالت در دوران سلطنت مسعود غزنوی است. در منابع مختلف تاریخی و ادبی، به‌طور صریح به دلیل اصلی مرگ بونصر مشکان اشاره‌ای نشده است. برخی مرگِ او را ناشی از توطئۀ سلطان مسعود علیه او می‌دانند. هر چند بیهقی با روایت‌های مختلفی دربارۀ مرگِ استادِ خویش روبه‌روست اما از بیان نظرِ خود در این زمینه سر باز می‌زند. به راستی مرگ بونصر مشکان چگونه رخ داده است؟ آیا او قربانی توطئۀ مسعود غزنوی و اطرافیان او گشته‌است؟ یا عوامل دیگری او را به‌سوی درۀ عمیقِ مرگ سوق داده‌است؟ نگارنده در این مقاله در پی آن است تا عواملی را که موجب مرگ بونصر مشکان شده است، تحلیل و بررسی کند. نتیجه بیانگر این است که علت مرگ بونصر بیش از آنکه طبیعی باشد، مرگ اجتماعی و گفتمانی بوده است. البته ناگفته پیداست که این مقاله تنها آغازی در بررسی یک روی‌دادِ تاریخی است که قطعاً این جست‌وجو در این گفتار به پایان نمی‌رسد.

المصادر:

1. قرآن کریم


2. آشتیانی، سیدجلال‌الدین (1389)، شرح بر زادالمسافر، چاپ پنجم، قم: بوستان کتاب.


3. اسعدی، مریم‌السعادت (1386)، «طنین مرگ در تاریخ بیهقی»، مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، سال 6، شماره 20، زمستان 86، صص: 7-24.


4. باقری خلیلی، علی‌اکبر (1389). «تحلیل مرگ اجتماعی در اشعار نیما یوشیج»، مجموعه مقالات دومین همایش نیماشناسی، چاپ اول، بابلسر: انتشارات دانشگاه مازندران، صص: 177-201.


5. بیهقی. ابوالفضل (1392)، تاریخ بیهقی، تصحیح محمدجعفر یاحقّی و مهدی سیّدی، چاپ اول، تهران: انتشارات سخن.


6. سبزواری، ملاهادی(1385)، شرح الاسماء، تحقیق نجفقلی حبیبی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.


7. شه‌گلی، احمد (1391)، «علت مرگ از دیدگاه ابن‌سینا و ملاصدرا»، مجله آینه معرفت، تابستان 91، شماره 31، صص: 97-118.


8. دهخدا، علی‌اکبر (1372)، فرهنگ لغت، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.


9. زرقانی، سیدمهدی (1377)، «تحلیل داستان مرگ بونصر مشکان در تاریخ بیهقی»، مجله‌ی ادبیات داستانی، زمستان 77، شماره 49، صص: 52-56.


10.  صلیبا، جمیل (1366)، فرهنگ فلسفی، ترجمۀ منوچهر صانعی، چاپ اول، بی‌جا: انتشارات حکمت.


11. صنعتی، محمد (1388)، «درآمدی بر مرگ در اندیشه‌ی غرب»، مرگ (مجموعه مقالات)، ارغنون، ش26 و 27، تهران: ازمان چاپ و انتشارات، صص: 1-15.


12. طاهری، حبیب‌الله (1381)، سیری در جهان پس از مرگ، چاپ سوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.


13. فروید، زیگموند (1388)، «اندیشه‌هایی درخور ایام جنگ و مرگ»، ترجمه حسین پاینده، مرگ (مجموعه مقالات)، ارغنون، ش26 و 27، تهران: سازمان چاپ و انتشارات، صص: 145-174.


14. کاشفی، محمدرضا (1390)، «حقیقت مرگ»، مجلۀ مکاتبه و اندیشه، تابستان 90، شماره 39، ص: 123-138.


15. کرمی، خدابخش (1381)، اوتازی، مرگ آسان و راحت، چاپ اول، تهران: دفتر نشر معارف.


16. مسعود، جبران (1376)، الرائد، ترجمۀ رضا انزابی‌نژاد، چاپ دوم، مشهد: آستان قدس رضوی.


17. مهدوی، سیروس (1388)، رجال بیهقی، جلد اول، تهران: نشر رسانش.


18. هژیر، منیرالسادات (1378)، «سیمای بونصر مشکان»، مجله‌ی رشد آموزش زبان و ادب فارسی، تابستان 78، شماره 51، صص: 31-37.


19. همیلتون، ملکلم (1377)، جامعه‌شناسی دین، ترجمه‌ی محسن ثلاثی، چاپ اول، تهران: موسسه‌ی فرهنگی انتشاراتی تبیان.


20. - Lizza, John P (2006), Persons, Humanity, and the Definition of Death, London: The Johns Hopkins University Press.