رودهـا در شـاهنامه

الموضوعات : فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

مریم جعفری ¹ , رضا اشرف زاده ²

1 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سیرجان
2 - زبان و ادبیات فارسی،ادبیات،مشهد،خراسان رضوی، ایران

تاريخ الإرسال : 02 الإثنين , جمادى الأولى, 1438 تاريخ التأكيد : 02 الإثنين , جمادى الأولى, 1438 تاريخ الإصدار : 17 الجمعة , شوال, 1437

الکلمات المفتاحية: شاهنامه, Shahnameh, Arvand Rud, هیرمند, کاسه‌رود, اروندرود, جیحون, فرات, Kaseh Rud, Oxus, Helmand, the Euphrates,

ملخص المقالة :

رودها در شاهنامه،‌ مکان‌هایی شاخص و ممتازند که می‌توان به بررسی آن‌ها پرداخت، زیرا چونان قهرمانان صاحب شخصیت‌اند و فراتر از ویژگی‌های نوعی به خاصه‌های فردی آراسته‌اند. آن‌ها در هاله‌ای از اسطوره فرورفته‌اند ‌و رخدادهای اساطیری است که آن‌ها را رازناک کرده‌اند. این رودها با آب‌های جادوییشان بر پهنة اسطوره‌ها گسترده شده‌اند و اینها همه نمایش رودی مینیاتوری و مجردند که ویژگی آنان جریان همیشگی و طغیان گاهگاهی است. در این نوشتار از میان رودهای مذکور در شاهنامه، به بررسی رود‌هایی که در آن‌ها رویدادهایی وقوع می‌پذیرد همچون: اروندرود، کاسه رود، فرات، جیحون، سنبار، هیرمند و... پرداخته‌ایم تا امانت‌داری فردوسی ونمونه‌ای از ارزش جغرافیایی و اسطوره‌ای شاهنامه را نشان داده باشیم.

المصادر:

- اشرف‌زاده، رضا،(1386)، فرهنگ بازیافته‌های ادبی از متون پیشین، سخن‌گستر، دانشگاه آزاد‌اسلامی‌مشهد.

2- بارتولد، وایسلی،(1350)،آبیاری درترکستان، ترجمة کشاورز، کریم، دانشگاه تهران، تهران.

3- بهار، مهرداد ،(1362)،پژوهشی در اساطیر ایران، انتشارات توس، تهران.

4- ــــ ،ــــــــ،(1373)،جستاری چند در فرهنگ ایران، انتشارات فکر دو، تهران.

5- پورداود، ابراهیم، (1356)، یشتها، ‌به کوشش بهرام فره‌وشی، انتشارات دانشگاه تهران.

6- ــــــــ ،ــــــــ ،(1347)، یشتها، ‌به کوشش بهرام فره‌وشی، انتشارات دانشگاه تهران.

7- حمیدیان، سعید،(1383)، درآمدی بر اندیشه فردوسی، انتشارات ناهید، چاپ دوم،تهران.

8- رضی، هاشم، (1376)،وندیداد، انتشارات فکر روز، تهران.

9- شهیدی‌مازندرانی، ‌حسین،(1377)،‌ فرهنگ شاهنامه نام کسان و جای‌ها، بنیاد نیشابور، نشر بلخ، تهران.

10- طبری، محمدبن‌جریر،(1341)، تاریخ بلعمی، محمدتقی بهار، به کوشش محمد پروین گنابادی، اداره کل نگارش (وزارت فرهنگ و هنر)، تهران.

11- عثمانی، ابوعلی حسن‌بن‌احمد، (1345)،ترجمه رساله قشیریه،‌ تصحیح فروزانفر، بدیع الزمان، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران.

12- فردوسی، ابوالقاسم، (1387)،شاهنامه، به کوشش حمیدیان، سعید، نشر قطره، تهران.

13- ــــــــ ، ــــــــ،(1388)،شاهنامه، به کوشش دبیرسیاقی، محمد، نشر قطره، تهران.

14- ـــــــــ ، ــــــ،(1380)، گزیده شاهنامه، به تصحیح و گزینش مصطفی جیحونی، شاهنامه پژوهی، اصفهان.

15- ‌فرنبغ دادگی ‌بندهش، ترجمه بهار، مهرداد،(136)، توس، تهران.

16-(1329)،فرهنگ جغرافیایی ایران، انتشارات سازمان جغرافیایی کشور، ‌تهران.

17- قبادیانی‌مروزی، ناصرخسرو،(1363)،سفرنامه، به کوشش دبیرسیاقی، محمد، زوار، ‌تهران.

18- کریستن‌سن، ‌آرتور،(1372)،ایران در زمان ساسانیان، ‌ترجمة یاسمی، ‌رشید،‌ دنیای کتاب، ‌تهران.

19- گریمال، پی‌پر،(1356)،فرهنگ اساطیر یونان و روم، ترجمه دکتر بهمنش، احمد، ‌امیرکبیر، تهران.

20- مارکوارت، ژوزف،(1368)،وهرود وارنگ (جستارهایی در جغرافیایی اساطیری و تاریخی ایران شرقی) ترجمه منشی‌زاده، دلود، انتشارات دکتر محمود افشار یزدی، تهران.

21- مستوفی، حمدالله،(1362)،نزﮪﮥالقلوب‌المقاله‌الثانیه، به اهتمام و تصحیح لیسرنج،‌ دنیای کتاب، تهران.

22- مسعودی، ابوالحسن، ‌علی‌بن‌حسین،(1356)،مروج الذهب و معادن الجواهر، ترجمه ‌پاینده، ‌ابوالقاسم، بنگاه ترجمه و نشر کتاب،‌ ‌تهران.

23- میرنیا، سیدعلی،(1373)،وقایع خاورایران، اردشیر، مشهد.

24- ویلفرد، ال،(1370)، رویکردهای نقد ادبی، ترجمة زهرا میهن‌خواه، اطلاعات، تهران.

 25- یار شاطر،‌احسان،(1354)، دانشنامه ایران و اسلام،‌ ‌بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران.