معرفی منظومه پیر و جوان میرزا نصیر اصفهانی و بررسی برجستگی‌های زیبایی شناسی آن با تکیه بر ساختار زبانی یاکوبسن

الموضوعات :

رقیه پور رستم ¹ (دانشجوی دوره دکتری ادبیات فارسی دانشگاه آزاد واحد خوی)
لیلا عدل پرور ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی)
مجتبی صفر علیززاده ³ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی)

تاريخ الإرسال : 20 الإثنين , شعبان, 1441 تاريخ التأكيد : 12 الإثنين , جمادى الثانية, 1442 تاريخ الإصدار : 29 الخميس , جمادى الثانية, 1442

الکلمات المفتاحية: یاکوبسن, زیبایی شناسی, نقش های زبانی, میرزا نصیر اصفهانی, پیر و جوان,

ملخص المقالة :

< p>در پژوهش حاضر، با هدف شناخت و معرفی منظومه پیر و جوان میرزا نصیر اصفهانی، برجستگی‌های زیبایی‌شناسی آن براساس نظریه نقش‌های زبانی یاکوبسن تحلیل شده است. یاکوبسن در به کارگیری نظریه ارتباط در ادبیات، قائل به شش مؤلفه ارتباطی:1ـ پیام(نقش ادبی) 2ـ فرستنده پیام(نویسنده یا شاعر) 3ـ گیرنده پیام(مخاطب) 4ـ رمز(قواعد و هنجار زبان) 5ـ زمینه تماس(موقعیت اجتماعی و فرهنگی) 6ـ مجرای ارتباطی تماس(کلمات یا اصوات) است. منظومه پیر و جوان در قرن 12 هجری در دوره زندیه نوشته شده و موضوع آن گفتگوی پیر و جوانی در موضوع غم و عشق است، بررسی آن با نظریه یاکوبسن نشان می‌دهد، محور اصلی فرآیند ارتباط با توجه به مناظره‌ای بودن منظومه از نوع ارتباط گوینده محور و فرستندمدار است، از میان نقش‌های ششگانه، نقش ادبی زبان به دلیل دارا بودن انواع صورخیال به ویژه در بخش اول منظومه (بهاریه) از نقش‌های اصلی است که به صورت رمزگان(نقش فرازبانی و نقش ادبی) در دیگر نقش‌های زبانی تأثیر گذاشته است و باعث زیبایی‌شناسی شده است به گونه‌ای که باید گفت منظومه در هر نقش با یک آرایه ادبی همراه است که همین امر باعث تشخص و برجستگی آن شده است.

المصادر:

 منابع و مآخذ

1ـ اصفهانی، میرزا نصرالدین (بی­تا). منظومه پیر و جوان، به کوشش خسرو زعیمی. تهران: چاپخانه وزارت فرهنگ و هنر

2ـ اصفهانی، میرزا نصرالدین (خواجه نصیرثانی) (1371). منظومه پیر و جوان، به کوشش میراحمد طباطبایی. تهران: سروش

3ـ آقابابایی، سمیه، ایران‏زاده، نعمت‏الله، صفوی، کوروش (1395). «بررسی ساختار ادب غنایی از دیدگاه زبانشناسی با تکیه بر نظریه نقش­های زبانی یاکوبسن». نشریه متن پژوهی ادبی، شماره 69: 7-34.

4ـ ایگلتون، تری. (1368). پیش­درآمدیبرنظریةادبی. ترجمة عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.

5ـ برتنس، هانس. (1384). مبانی نظریه ادبی. ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: ماهی.

6ـ تمیم‏داری، احمد. (1379). کتاب ایران (تاریخ ادب پارسی، مکتب‏ها، دوره‏ها، سبک‏ها و انواع ادبی. تهران: الهدی.

7ـ حسینی­مؤخر، سید محسن. (1382). ماهیت شعر از دیدگاه منتقدان ادبی اروپا. فصلنامۀ پژوهش­های ادبی، شمارۀ 2، صص 90-73.

8ـ رزمجو، حسین. (1385). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. مشهد: آستان قدس رضوی.

9ـ زرین‏کوب، عبدالحسین. (1372). شعر بی دروغ شعر بی نقاب. تهران: علمی.

10ـ سلدن، رامان. (1384). راهنمای نظریه ادبی معاصر. ترجمه عباس مخبر، تهران: طرح نو.

11ـ شایگان‌فر، حمیدرضا. (1380). نقد ادبی. تهران: دستان.

12ـ شفیعی‏کدکنی، محمدرضا. (1390). صورخیالدرشعرفارسی. تهران: انتشارات آگاه.

13ـ شکلوفسکی، ویکتور. (1380). هنر به مثابۀ فن (از مجموعه مقالات ساختگرایی و پساساخت­گرایی و مطالعات ادبی. به کوشش فرزان سجودی، تهران: سورۀ مهر.

14ـ شمیسا، سیروس. (1387). انواع ادبی. تهران: میترا.

15ـ صادقی، لیلا. (1389). نقش‏های سکوت ارتباطی در خوانش متون ادبیات داستانی. فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره 19: 211-187.

16ـ صفوی، کورش. (1383). اززبان­شناسیبهادبیات. شعر تهران: سورة مهر

17ـ علوی‌مقدم، مهیار. (1381). نظریه‌های ادبی معاصر (صورت گرایی و ساختارگرایی). چاپ دوم، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).

18ـ فالر، راجر و دیگران. (1369). زبان‏شناسی و نقد ادبی. ترجمه مریم خوزان و حسین پاینده، تهران: نشر نی.

19ـ یاکوبسن، رومن. (1369). زبان‏شناسی و نقد ادبی. ترجمه حسین پاینده و مریم خوزان، تهران: نشر نی.

20ـ یاکوبسن، رومن. (1390). زبان‏شناسی و شعرشناسی. ترجمه حسین پاینده، مجموعه مقالات زبان‏شناسی و نقد ادبی، چاپ چهارم (صص80-71)، تهران: نشر نی.