تحلیل جمال‌شناسانة تقابل مرگ و حیات در مثنوی مولانا
الموضوعات :رقیه پورمقدم چوکامی 1 , رضا حیدری نوری 2 , رضا فهیمی 3
1 - حق التدریس آموزشکده سمای دانشگاه آزاد اسلامی رشت
2 - هیات علمی دانشگاه علوم تحقیقات ساوه
3 - مدیر گروه هیات علمی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد ساوه
الکلمات المفتاحية: مثنوی, جمال‌شناسی, تضاد و تقابل, مرگ و زندگی, واژگان کلیدی: مولانا,
ملخص المقالة :
چکیده صورت‌های خیالی و عناصر بدیعی زمانی زیبا هستند که همچون جزئی از ساختار درهم‌کنش با لفظ و ساختار معنایی کلام در هر متن ایفای نقش کنند و از سویی در التزام با معنا ،خلق شده باشند و در این راه نقش راه‌بلدی مطمئن را بازی کنند. آثار هنری جاودانه و ماندگار چون مثنوی مولانا از آنجا که عمدتاً بر بنیاد آفرینش هستی خلق شده‌اند بی‌تردید حاصل برخورد جمال‌شناسانه با عناصر و مظاهر این آفرینش هستند از سوی دیگر، یکی از راه‌های کشف جهان ذهنی هنرمند، بررسی تصاویر ادبی و بلاغی شعر شاعر است. مثنوی مولانا نوعی مکاشفه و اشراق درونی شاعر در برخوردی زیبایی‌شناسانه با جان مایة هستی یعنی مسألة مرگ و حیات است. وحدت و تنوع و تکرار مقولة مرگ و زندگی در قالب تضاد و تقابلی هنرمندانه از مباحثی است که موجب پویایی زبان و معنا به صورت هرچه بیشتر در شعر مولانا شده است؛ تا جایی که می‌توان این هنر تقابل را نوعی ویژگی سبکی مولانا دانست که به ویژه در اندیشة عرفانی او و مسألة تقابل وحدت و کثرت ریشه دارد. در این نوشتار تقابل جمال‌شناسانة مرگ و زندگی در مثنوی با توجه به فرآیند کثرت در دل وحدت و وحدت در بطن کثرت ، با توجه به مرگ و حیات به روش کتابخانه‌ای و به شیوة توصیفی - تحلیلی مورد واکاوی و بررسی قرار خواهد گرفت.
منابع و مآخذ
کتب
1ـ قرآن کریم.
2ـ ابودیب، کمال. ور خیال در نظریه جرجانی. ترجمه: فرزان سجودی و فرهاد ساسانی، تهران: علم، 1393.
3ـ احمدی، بابک. حقیقت و زیبایی. چاپ پنجم، تهران: مرکز، 1380.
4ـ بریس، گات. دانشنامه زیباییشناسی. ترجمه: منوچهر صانعی و گروه مترجمان، تهران: فرهنگستان هنر، 1382.
5ـ پالمر، فرانک. نگاهی تازه به معنی‌شناسی. ترجمه: کورش صفوی، چاپ سوم، تهران: مرکز، 1381.
6ـ پورنامداریان، تقی. در سایه آفتاب. تهران، سخن، 1380.
7ـ پورنامداریان، تقی. رمز و داستان‌های رمزی. چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی، 1380.
8ـ جرجانی، عبدالقاهر بن عبدالرحمن. اسرار البلاغه. ترجمه: جلیل تجلیل، چاپ پنجم، دانشگاه تهران، 1389.
9ـ دیچز، دیوید. شیوه‌های نقد ادبی. ترجمه: غلامحسین یوسفی و محمدتقی صدیقیانی، چاپ پنجم، تهران: علمی، 1389.
10ـ زرین‌کوب، عبدالحسین. نقد ادبی. چاپ سوم، تهران: امیرکبیر، 1361.
11ـ شپرد، آن. مبانی فلسفه هنر. ترجمه: علی رامین، چاپ ششم، تهران: علمی ـ فرهنگی، 1386.
12ـ فاطمی، سیدحسین. تصویرگری در غزلیات شمس. چاپ سوم، تهران: امیرکبیر، 1383.
13ـ کروچه، بندتو. کلیات زیباییشناسی. ترجمه: فؤاد روحانی، چاپ هفتم، تهران، علمی و فرهنگی، 1388.
14ـ گودرزی، مرتضی. هنر مدرن. بررسی و تحلیل هنر معاصر. چاپ دوم، تهران، سورۀ مهر، 1385.
15ـ مولانا، جلال‌الدین محمد بلخی. مثنوی. تصحیح: رینولد آلن نیکلسون، تهران، مولی، 1390.
16ـ ولک، رنه. تاریخ نقد جدید. ترجمه: سعید ارباب شیرانی، تهران، نیلوفر، 1372.
17ـ همایی، جلال‌الدین. فنون بلاغت و صناعات ادبی. چاپ سی و یکم، تهران، هما، 1384.
مقالات
1ـ پورنامداریان، تقی و معرفت، لاله (1395)، تقابل‌های هم‌جوار. عنصری بلاغی و معنیساز در مثنوی، ادب فارسی، سال 6، شمارۀ 1، پیاپی 17، صص 56 ـ 37.
2ـ حجازی، بهجتالسادات (1390)، مطالعه تطبیقی زیباییشناسی در اندیشه مولانا و بعضی نظریه‌پردازان، نشریۀ ادب و زبان دانشگاه شهید باهنر کرمان، دورۀ جدید، شمارۀ 29، پیاپی 26، صص 84 ـ 63.
3ـ صهبا، فروغ (1384)، مبانی زیباییشناسی شعر، مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دورۀ 22، شمارۀ 3، صص 109ـ90.
_||_
