بررسی استعاره‌‌های مفهومی با مضمون عرفانی در "عبهرالعاشقین" روزبهان بقلی

الموضوعات : عرفان اسلامی

مریم میرزایی مقدم ¹ , علی قاسم صحرایی ² , محمدرضا حسنی جلیلیان ³ , علی حیدری ⁴

1 - دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان- مدرس دانشگاه فرهنگیان(پردیس آیت الله کمالوند خرم آباد)، ایران
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی،دانشگاه لرستان،ایران.
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی،دانشگاه لرستان،ایران.
4 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی،دانشگاه لرستان،ایران.

تاريخ الإرسال : 24 السبت , رمضان, 1444 تاريخ التأكيد : 24 السبت , رمضان, 1444 تاريخ الإصدار : 12 الثلاثاء , ذو القعدة, 1442

الکلمات المفتاحية: روزبهان بقلی, عرفان, عبهرالعاشقین, mysticism, معدن, verbs, Mining, استعاره شناختی, cognitive metaphor, افعال, Roozbahan Baghli, Abar al-Ashqin,

ملخص المقالة :

عبهرالعاشقین که یکی از کتب مهم تصوف به زبان فارسی است، کتابی است که نمود حرکت زبان در آن بر محور شباهت ها، بسیار قابل تأمل است. این ویژگی برجسته(حرکت زبان براساس شباهت که قطب استعاری زبان را برجسته می کند) باعث شده است تشخّص زبانی این متن چشمگیر باشد. استعاره در تبیین اندیشه ها و ذهنیات روزبهان نقش اساسی دارد. روزبهان برای بیان مفاهیم انتزاعی و مجرد که بیان و توضیح و تبیین آنها ناگزیر به پیچیده گویی است، به بهترین صورت خیال؛ یعنی استعاره روی می آورد. هدف ما در نگارش این مقاله بررسی دو کلان استعارة مفهومی در عبهرالعاشقین است که در اندیشة جمال پرستانة روزبهان، بنیادین و اساسی است. روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی است و روش گردآوری داده های پژوهش، کتابخانه ای است. نگارنده در میان استعاره های ابداعی و غیرابداعی روزبهان دو کلان استعارة شناختی، دو استعارة "معدن" و "افعال" را که متأثر از اندیشه و طریقت جمال پرستی روزبهان است مورد تدقیق قرار داده است. رنگ، بی رنگ و نیم رنگ نیز از متعلقات این دو استعاره است.استعارة شناختی معدن که انگاشت آن جهان اندیشگانی روزبهان را به نمایش می گذارد ریشه در دستگاه فکری وی و طریقت جمال پرستی دارد. معدن استعاره از حسن و عشق ازلی ابدی حق تعالی است که عموما روزبهان آن را در مقابل عالم حدث قرار می‌دهد. معدن اشاره به اصل صفات الهی دارد پیش از ظهور اشکال و صور جسمانی. رنگ و بی رنگی نیز دلالت بر عالم حدثان و حسن و عشق دارد. افعال نیز ریشه در مفهوم گستردة تجلیات الهی دارد که در عرفان سابقة دیرینه دارد، اما هنر نویسندگی و خلاقیت ذهن روزبهان در پرداخت این استعاره کلان به دلیل تصویرسازی های زبانی است که بازتولید شده است.