کارکرد عرفانی آیرونی موقعیت و نمایشی در مثنوی مولوی
الموضوعات : عرفان اسلامیمحمدرضا حاجی آقا بابایی 1 , امیرحسین پهلوان 2
1 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبائی،تهران،ایران. نویسنده مسئولhajibaba@atu.ac.ir
2 - دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی.
الکلمات المفتاحية: مثنوی مولوی, irony, آیرونی, آیرونی موقعیت, آیرونی نمایشی, Situational Irony, Dramatic Irony, Masnavi of Mowlavi,
ملخص المقالة :
یکی از شیوه‌های بیانی که در آثار شاعران و نویسندگان دیده می‌شود، استفاده از آیرونی است. منظور از آیرونی کلام یا موقعیتی است که به موجب بروز ناسازگاری میان مخاطب و گوینده می‌شود. در این حالت گوینده مطلبی را بیان می‌کند یا موقعیتی را به نمایش می‌گذارد که برداشت مخاطب با آنچه گوینده انتظاردارد، متفاوت است. در آیرونی با دو عنصر اساسی روبه‌رو هستیم: نخست عنصر معصومیت و دیگر عنصر خنده‌آور. معصومیت یا اعتماد بی‌خبرانه بیشتر به قربانی آیرونی برمی‌گردد که معمولاً به آیرونیست اعتماد می‌کند و قربانی فریب‌کاری یا وانمودکردن وی می‌شود. عنصر خنده‌آور ار دیگر ویژگی‌های اساسی آیرونی است. در داستان‌های آیرونیکال، شخصیت‌های داستان به گونه‌ای با هم مقایسه می‌شوند که موجب ایجاد طنز می‌شود. در این مقاله چگونگی استفاده مولانا از آیرونی‌های موقعیت و نمایشی در مثنوی بررسی شده‌است. مولانا با بهره‌گیری از آیرونی موقعیت و نمایشی سعی دارد تا مخاطب را در وضعیتی قراردهد که در عین آگاهی از آیرونیک بودن شرایط، با غافلگیر شدن، مفاهیم عمیق را بهتر درک کند. کلام آیرونیک این امکان را برای مولانا فراهم می‌کند تا در نقطۀ اوج داستان با پیش گرفتن روندی که مخاطب انتظار ندارد، ضربۀ نهایی را بر او وارد‌کند و مولانا از این فرصت بهترین استفاده را می‌کند و به بیان مفاهیم عمیق عرفانی و تعلیمی خود می‌پردازد.
_||_
