پیوستگی معنایی ابیات غزلی از حافظ بر بنیاد تحلیل روانکاوانه با رویکرد به عرفان اسلامی
الموضوعات : عرفان اسلامی
زهره خلیلی
1
(
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
)
اصغر دادبه
2
(
استاد دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران. نویسنده مسئول: adaadbeh@yahoo.com
)
احمد خیالی خطیبی
3
(
استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران، ایران
)
الکلمات المفتاحية: آنیما, خودشناسی, Anima, Individuality, Wise Old Man, تفرد, غزلیات‌حافظ, پیوستگی معنایی ابیات, پیرفرزانه, Hafiz's lyric poems, semantic continuity in verses, self- knowledge,
ملخص المقالة :
اگر به شخصیتهای دیوان حافظ از حوزه روانشناسی نگریسته شود، حضور کهنالگوها به ویژه آنیما در آنها دیده میشود. در ابتدای غزلهایی که آنیما نمود دارد معشوق معمولاً زمینی و غزل عاشقانه است و به ابیات پایانی که نزدیک می شویم، حس روحانی و معنوی بر ابیات غالب می شود و معشوق جلوههای آسمانی پیدامیکند. غزل شماره 26 با مطلع (زلف آشفته وخوی کرده و خندان لب و مست ....) نیز چنین خصوصیتی دارد. اختلافات و تناقضات در ابیات این غزل برای مفسران مسئله چالش برانگیزی است و باعث سردرگمی در تفسیر اشعار شده و در نهایت شعر را دوگانه و ابیات را مستقل فرض میکنند. درحالی که علت این نوسانات و تحولات در تبدیل کهن الگو آنیما به کهن الگوی پیر فرزانه و همچنین خودشناسی و تفرد شاعر است و کل غزل فرآیند این گذار را روایت میکند. استفاده از تفسیر روانشناسی تحلیلی در غزل مورد بحث دریچهای به دیدگاه مفسر بازمیکند و او را مجهز میکند فراتر از تفاسیر سنتی با دیدی عمیقتر به اشعار شاعر بنگرد و ارتباط بنیادی و مستحکم در محور عمودی کلام که در زیر غباری از پیش داوریهای خودآگاه ذهن پوشیده شده را دریابد، ضمن آنکه این نگرش درونی محمل مناسبی برای برداشتهای عرفانی از غزل مورد بحث حافظ نیز هست.
_||_
