نگاهی به ابعاد گوناگون اختلاف جنید و حلاج در آیینۀ تقابلِ تصوف مکتب خراسان و بغداد
الموضوعات : عرفان اسلامیشکرالله پورالخاص 1 , احمد جباری 2 , فرشید باقری 3
1 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.نویسنده مسئول:
pouralkhas@uma.ac.ir
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.
3 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
الکلمات المفتاحية: Hallaj, تصوف مکتب خراسان, تصوف مکتب بغداد, حلاج و جنید, Khorasan School of Sufism, Baghdad School of Sufism, Junaid,
ملخص المقالة :
تأثیر محیط جغرافیایی بر نحوۀ تفکر و اندیشۀ انسانی امری قابل توجه است. تصوف اسلامی با ورود به حوزۀ جغرافیایی ایران با چالش های جدیدی مواجه شد. عارفان و اندیشمندان ایرانی با خوانش جدیدی از دین و قرآن به تدریج جهان اسلام را به سوی دوقطبی شدن سوق دادند. به دنبال آن تصوف عاشقانۀ مکتب خراسان در مقابلِ تصوف پای بند به سنتِ مکتب بغداد قرارگرفت. کرانه های این تقابل حوزه های اندیشه، سیاست و اجتماع را نیز فراگرفت. اوج این تقابل در مرگ حلاج و نوع برخورد طرف داران دو مکتب با او است. در پژوهش حاضر به بیان علت ها و ماهیت تقابل این دو مکتب پرداخته شده است. سپس بنا به اهمیت مسئلۀ حلاج، با بررسی ابعاد اختلاف او با جنید بغدادی، روشن شد که موارد اختلاف این دو عارف بزرگ، ریشه در تقابل تصوف مکتب خراسان با بغداد داشته است. آنان در مسائل مهمی مانند: 1. اندیشۀ سیاسی، 2. مرز تأویل و تفسیر قرآن، 3. معنای توحید، 4. عقلانیت صحوی و اندیشۀ سکری و 5. بندگی عربی و عدالت جویی ایرانی، با هم اختلاف داشته اند.
_||_
