ارزیابی کمی وضعیت بیابان زایی با استفاده از مدل مدالوس و سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعة موردی: دشت شمیل- استان هرمزگان)
الموضوعات :امیر پلهم عباسی 1 , حبیب اله امانی 2 , مجتبی زارعیان 3
1 - مربی دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس
2 - اداره کل منابع طبیعی استان هرمزگان
3 - اداره کل منابع طبیعی استان هرمزگان
الکلمات المفتاحية: سیستم اطلاعات جغرافیایی, Desertification, Geographic Information System, بیابان زایی, مدالوس, دشت شمیل, MEDALUS, Shamil Plain,
ملخص المقالة :
امروزه بیابان زایی به عنوان یک مشکل اساسی در خیلی از نقاط دنیا مطرح می باشد. یکی از روش ها برآورد میزان بیابان زایی، مدل مدالوس می باشد. در این تحقیق شدت بیابان زایی دشت شمیل در شمال شرقی شهرستان بندرعباس که یکی از مراکز عمده کشاورزی استان هرمزگان می باشد، با استفاده از مدل مدالوس مورد ارزیابی قرار گرفته است. بدین منظور ابتدا چهار معیار (اقلیم، خاک، پوشش گیاهی و مدیریت) و معیار منطقه ای آب زیرزمینی که در روند بیابان زایی منطقه مؤثر بوده، انتخاب گردید. برای هر کدام از معیارها در مدل مدالوس شاخص هایی تعریف شده است. لایه های اطلاعاتی شاخص های مربوط به هر یک از معیارها با استفاده از سیستم های اطلاعات جغرافیایی در نرم افزار ArcGIS®9.3 تهیه شد. این اطلاعات بر اساس روش مدالوس امتیاز دهی شده و از میانگین هندسی شاخص های هر یک از معیارها، نقشه نهایی وضعیت هر معیار تهیه و از میانگین هندسی معیارها، نقشه وضعیت فعلی بیابان زایی منطقه تهیه گردید. نتایج نشان داد که 27/68% منطقه در کلاس بحرانی (ج)، 07/30% منطقه در کلاس بحرانی (ب)، 02/1% منطقه در کلاس بحرانی (الف) و 67/0% منطقه در کلاس شکننده (ج) قرار دارند. از بین معیارهای مورد مطالعه معیار کیفیت اقلیم به عنوان نامناسب ترین و معیار کیفیت پوشش گیاهی هم به عنوان مناسب ترین معیار مشخص شدند.
1. احمدی، ح.، م. اختصاصی، ع. گلکاریان و ا. ابریشم. 1385. ارزیابی و تهیه نقشه بیابانزایی با استفاده از مدل مدالوس تغییریافته در منطقه فخرآباد مهریز- یزد. فصلنامه منابع طبیعی ایران، 59(3): 519-532.
2. بخشندهمهر، ل.، س. سلطانی و ع. سپهر. 1392. ارزیابی وضعیت فعلی بیابانزایی و اصلاح مدل مدالوس در دشت سگزی اصفهان. فصلنامه مرتع و آبخیزداری. 66(1): 27-41.
3. خنامانی، ع.، ح. کریمزاده، ر. جعفری و ا. گلشاهی. 1392. ارزیابی کمی وضعیت فعلی بیابانزایی با استفاده از مدل مدالوس (مطالعۀ موردی: دشت سگزی). کاربرد سنجش از دور و GIS در علوم منابعطبیعی، 4(1): 13-25.
4. زهتابیان، غ.، ح. احمدی، ح. خسروی و ع. رفیعی امام. 1384. روش تهیه نقشه بیابانزایی با استفاده از مدل مدالوس در ایران. بیابان، 10(1): 205-223.
5. زهتابیان، غ.، ح. احمدی، م. اختصاصی و ح. خسروی. 1386. واسنجی مدل مدالوس به منظور ارائه یک مدل منطقهای برآورد شدت بیابانزایی در منطقه کاشان. مجله منابع طبیعی ایران، 60(3): 727-744.
6. سپهر، ع.، م. معیری، م. اختصاصی و س. آقاجانی. 1387. بررسی کاربرد روش مدالوس به منظور ارائه یک مدل منطقهای برای ارزیابی و تهیه نقشه بیابانزایی. فصلنامه منابع طبیعی ایران، 61(3): 537-554.
7. غلامپور، م.، م. خسروشاهی و ج. برخورداری. 1387. تعیین قلمرو مناطق بیابانی استان هرمزگان از جنبه ژئومرفولوژی. تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 15(33): 485-492.
8. مهندسین آبراه ساز شرق. 1391. مطالعات جامع منابع طبیعی و آبخیزداری- گزارش خاکشناسی شمیل. اداره کل منابع طبیعی استان هرمزگان. 110 صفحه.
9. مهندسین آبراه ساز شرق. 1391. مطالعات جامع منابع طبیعی و آبخیزداری- گزارش تلفیق و سنتز شمیل. ادارة کل منابع طبیعی استان هرمزگان. 85 صفحه.
10. هنردوست، ف.، ع. نیکوئی و ا. قزلسفلو. 1391. پهنهبندی وضعیت فعلی بیابانزایی با استفاده از روش مدالوس (مطالعة موردی: حوضة آبخیز تروتی- گنبد کاووس). مجموعه مقالات اولین همایش ملی بیابان، مرکز تحقیقات بینالمللی تهران. 52-59.
11. هنردوست، ف.، م. اونق و و. ب. شیخ. 1390. ارزیابی وضعیت فعلی بیابانزایی دشت صوفیکم- منگالی در شمال غربی استان گلستان. پژوهشهای حفاظت آب و خاک، 18(3): 213-219.
12. Arnalds Ó, Archer S. 2000. Rangeland desertification. Series: Advances in Vegetation Science, Vol. 19, Springer, 209 p.
13. Babaev A. 1985. Methodological principals of desertification processes assessment and mapping. Turkmenistan: Desert Research Institute, Ashgabat.
14. Bathurst J, Kilsby C, White S, Brandt C, Thornes J. 1996. Modelling the impacts of climate and land-use change on basin hydrology and soil erosion in Mediterranean Europe. Mediterranean Desertification and Land Use: 355-387.
15. Benabderrahmane M, Chenchouni H. 2010. Assessing environmental sensitivity areas to desertification in Eastern Algeria using Mediterranean desertification and land use “MEDALUS” model. International Journal of Sustainable Water and Environmental Systems, 1(1): 5-10.
16. Fozooni L, Fakhiri A, Ekhtesasi M, Kazemi Y, Mohammadi H, Shafey H. 2012. Assessment of desertification using MEDALUS model, with emphasis on wind and water indices (Case study: Sistan province, Iran). Elixir International Journal, 46: 8067-8071.
17. Hosseini S, Sadrafshari S, Fayzolahpour M. 2012. Desertification hazard zoning in Sistan Region, Iran. Journal of Geographical Sciences, 22(5): 885-894.
18. Kannan A. 2012. Global Environmental Governance and Desertification: A Study of Gulf Cooperation Council Countries. Concept Publishing Company, 382 p.
19. Kosmas C, Ferrara A, Briassouli H, Imeson A. 1999. Methodology for mapping environmentally sensitive areas (ESAs) to desertification. The Medalus project: Mediterranean desertification and land use Manual on key indicators of desertification and mapping environmentally sensitive areas to desertification, Project report, European Commission, 31-47.
20. Rangzan K, Sulaimani B, Sarsangi A, Abshirini A. 2008. Change detection mineralogy, desertification mapping in East and Northeast of Ahvaz city, SW Iran using combination of Remote sensing methods, GIS and ESA model. Global Journal of Environmental Research, 2(1): 42-52.
21. Sepehr A, Hassanli AM, Ekhtesasi M, Jamali J. 2007. Quantitative assessment of desertification in south of Iran using MEDALUS method. Environmental Monitoring and Assessment, 134(1-3): 243-254.
22. Verón SR, Paruelo JM, Oesterheld M. 2006. Assessing desertification. Journal of Arid Environments, 66(4): 751-763.
23. Yang X, Zhang K, Jia B, Ci L. 2005. Desertification assessment in China: An overview. Journal of Arid Environments, 63(2): 517-531.
24. Zehtabian GR, Amiraslani F, Khosravi H. 2006. The reapplication of MEDALUS methodology in Kashan desertified region, Iran. In: 14th International Soil Conservation Organization Conference. Water Management and Soil Conservation in Semi-arid Environments. Marrakech, Morocco. May 14-19, 2006 (ISCO 2006). pp 1-5.
25. Zehtabian GR, Ahmadi H, Khosravi H, Rafiei EA. 2005. The approach of desertification mapping using MEDALUS methodology in Iran. Biaban, 10(1): 205-220.
