تجربیات معلمان از جایگاه هنر و چالش‌های آموزش آن در دوران آموزش مجازی

الموضوعات : پژوهش در برنامه ریزی درسی

فاطمه محمدی تنورلویی ¹ , بهبود یاری قلی ² , موسی پیری ³

1 - کارشناسی ارشد برنامه ریزی درسی، گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.
2 - دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.
3 - دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

تاريخ الإرسال : 09 الأربعاء , شعبان, 1444 تاريخ التأكيد : 19 الإثنين , جمادى الثانية, 1445 تاريخ الإصدار : 09 الأحد , رجب, 1445

الکلمات المفتاحية: آموزش مجازی, هنر, برنامه درسی,

ملخص المقالة :

هدف پژوهش حاضر بررسی تجربیات معلمان از جایگاه هنر و چالش‌های آموزش آن در دوران آموزش مجازی به صورت مطالعه پدیدارشناسانه بود. طرح پژوهش کیفی از نوع پدیدارشناسانه توصیفی بود. مشارکت کنندگان پژوهش، 21 نفر از معلمان هنر در سال تحصیلی 1401-1402 بودند که با رویکرد نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌های پژوهش از مصاحبه نیمه ساختار یافته عمیق استفاده شد. روش گردآوری داده ها، مصاحبه نیمه ساختاریافته و برای سنجش اعتبار اولیه داده ها از معیارهای قابل قبول بودن و قابلیت اعتماد بودن داده های کیفی استفاده شد داده ها با روش تحلیل مضمون کلایزی مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به تحلیل مصاحبه های انجام شده، سه تم جایگاه، چالش و راهکار استخراج شده است. اولین تم مرتبط با جایگاه هنر در دوران آموزش مجازی می باشد که در این تم، چهار مقوله اجتماعی-فرهنگی، اهمیت آموزشی، روان شناختی و اقتصادی استخراج شد. دومین تم، چالش های آموزش هنر که دربرگیرنده چهار مقوله فقدان رویکردی جامع در آموزش هنر، ضعف اقبال اجتماعی، ضعف در فرایند یاددهی-یادگیری و ضعف زیرساخت و امکانات می باشد و سومین تم، راهکار است که سه مقوله استفاده از رویکرد انگیزشی، شایستگی محوری و رویکرد حمایتی از مصاحبه ها استخراج شد. در راستای نتایج به دست آمده پیشنهاد می شود برای غلبه بر چالش های آموزش هنر در دوران آموزش مجازی نسبت به ارتقای جایگاه این درس در نزد ذی نفعان برنامه درسی هنر (والدین، دانش آموزان، معلمان و...) از طریق فرهنگ سازی اقدام کرد و از رویکردهای انگیزشی و حمایت برای بهبود وضعیت درس هنر استفاده کرد.

المصادر:

Abbasi, Fahimeh, Hejazi, Elaheh and Hakimzadeh, Rezvan (2020). Primary school teachers' lived experience of the opportunities and challenges of teaching in the educational network of students (SHAD): a phenomenological study. Teaching Research Quarterly, 8(3), 1-24.

Alter, F., Hays, T., & O'Hara, R. (2009). The challenges of implementing primary arts education: What our teachers say. Australasian Journal of Early Childhood, 34(4), 22-30.

Bakhtiar Nasrabadi, Hasan Ali and Nowruzi, Reza Ali (2019). New educational strategies in the third millennium. Qom: Sama Qalam.

Barrett, M. S., Flynn, L. M., Welch, G. F. (2018). Music Value and Participation: An Australian Case Study of Music Provision and Support in Early Childhood Education. Research Studies in Music Education, 40(2), 226-243.

Camille, F., Steve, S. (2020). How Arts Education Supports Social-Emotional Development: A Theory of Action. State Education Standard, 20(1), 31-35.

Ebrahimi, Javad and Mohammadi, Mohammad Ibrahim (2013). The place of art in the curriculum of education and training, National Conference on Changing the Curriculum of Education Courses, Birjand. 

Giri, S., & Dutta, P. (2020). Identifying challenges and opportunities in teaching chemistry online in India amid COVID-19. Journal of Chemical Education, 98(2), 694-699.

Jalali, Ali Akbar and Abbasi, Mohammad Ali (2014). Communication and information technology in education in other countries of the world, curriculum conference in the age of information and communication technology.

Karimi, Akbar. (2017). The role of art in the activity of educational matters. The view of the Ministry of Education, 20 (373), 7.

Kian, Marjan. & Mehrmohammadi, Mahmood. (2014). Identifying aspects and missing aspects of the elementary school art curriculum. Teaching and Learning Research, 10(2), 1-18.

Kraehe, M. M. (2020). Art and the Mind. Arts Education, 73(2), 4-7.

Larkian, Marjan., Mehrmohammadi, Mahmood., Maleki, Hasan. & Mofidi, Farkhondeh. (2011). Development and Validation of an Ideal Model for Art Curriculum in Elementary Schools of Iran. Journal of Curriculum Studies (J.C.S.). 6 (21); 123-163

Lozano, M., Hammer, S. (2001). Visual and Performing Arts Content Standards for California Public

Okonkwo, I. E. (2014). Towards quality art education: challenges and opportunities. UJAH: Unizik Journal of Arts and Humanities, 15(1), 110-130.

Savage, J. (2018) Music Education for All. FORUM: for Promoting 3-19 Comprehensive Education, 60(1), 111-122.

Shaw, R. D. (2020). Finding Footprints: Analyzing Arts Education Policy Implementation, Arts Education Policy Review, 121(1), 1-9.

Tabatabaie, M., abbasi, P., & mortaheb, A. (2016). Study of Performing Barriers of Art Lessons from the Viewpoints of the Primary School Teachers of Isfahan. Preschool and Elementary School Studies, 1(3), 1-15. doi: 10.22054/soece.2017.7274

Zulfaqarian, Malihe and Kian, Marjan (2014). Analyzing the experiences of female teachers in teaching art in elementary schools: a qualitative research. Bi-Quarterly Journal of Theory and Practice in Curriculum, 2(4), 135-160.

نص كامل:



 

 

 

 

 

تجربیات معلمان از جایگاه هنر و چالش­های آموزش آن در دوران آموزش مجازی

فاطمه محمدی تنورلویی، بهبود یاری­قلی¹، موسی پیری 

1کارشناسی ارشد برنامه ریزی درسی، گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

2دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

3دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی تجربیات معلمان از جایگاه هنر و چالش‌های آموزش آن در دوران آموزش مجازی به صورت مطالعه پدیدارشناسانه بود. طرح پژوهش کیفی از نوع پدیدارشناسانه توصیفی بود. مشارکت­کنندگان پژوهش، 21 نفر از معلمان هنر در سال تحصیلی 1401-1402 بودند که با رویکرد نمونه­گیری هدفمند انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌های پژوهش از مصاحبه نیمه ساختار یافته عمیق استفاده شد. روش گردآوری داده­ها، مصاحبه نیمه ساختاریافته و برای سنجش اعتبار اولیه داده­ها از معیارهای قابل قبول بودن و قابلیت اعتماد بودن داده­های کیفی استفاده شد داده­ها با روش تحلیل مضمون کلایزی مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به تحلیل مصاحبه­های انجام شده، سه تم جایگاه، چالش و راهکار استخراج شده است. اولین تم مرتبط با جایگاه هنر در دوران آموزش مجازی می­باشد که در این تم، چهار مقوله اجتماعی-فرهنگی، اهمیت آموزشی، روان شناختی و اقتصادی استخراج شد. دومین تم، چالش­های آموزش هنر که دربرگیرنده چهار مقوله فقدان رویکردی جامع در آموزش هنر، ضعف اقبال اجتماعی،  ضعف در فرایند یاددهی-یادگیری و  ضعف زیرساخت و امکانات می­باشد و سومین تم، راهکار است که سه مقوله استفاده از  رویکرد انگیزشی، شایستگی محوری و  رویکرد حمایتی از مصاحبه ها استخراج شد. در راستای نتایج به دست آمده پیشنهاد می­شود برای غلبه بر چالش­های آموزش هنر در دوران آموزش مجازی نسبت به ارتقای جایگاه این درس در نزد ذی­نفعان برنامه درسی هنر (والدین، دانش­آموزان، معلمان و...) از طریق فرهنگ­سازی اقدام کرد و از رویکردهای انگیزشی و حمایت برای بهبود وضعیت درس هنر استفاده کرد.

واژه‌های کلیدی: آموزش مجازی، برنامه درسی، هنر

 

Teachers' Experiences of the Status of Art and its Educational Challenges during Virtual Education

Fatemeh Mohammadi Tanoorluei, Behboud Yarigholi, Moosa Piri

1M. A of Curriculum Development, Department of Educational Sciences, Faculty of Education and Psychology, Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran

2 Corresponding Author: Associate Professor, Department of Educational Sciences, Faculty of Education and Psychology, Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran

3Associate Professor, Department of Educational Sciences, Faculty of Education and Psychology, Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran

Abstract

The purpose of the present study was to investigate the experiences of teachers about the place of art and the challenges of teaching it in the era of virtual education. The qualitative research design was descriptive phenomenological type. The participants of the research were 21 art teachers in the academic year 1401-1402, who were selected with a purposeful sampling approach. In-depth semi-structured interviews were used to collect research data. The method of data collection was semi-structured interview and the criteria of acceptability and reliability of qualitative data were used to measure the initial validity of the data. According to the analysis of the conducted interviews, three themes of position, challenge and solution were extracted. The first theme was related to the place of art in the era of virtual education, and in this theme, four socio-cultural categories, educational, psychological and economic importance were extracted. The second theme was the challenge, which included the four categories of lack of a comprehensive approach in art education, weak social luck, weakness in the teaching-learning process, and weak infrastructure and facilities and the third theme is the solution, the three categories of using motivational approach, competency-oriented and the supportive approach was extracted from the interviews. In line with the obtained results, it is suggested to overcome the challenges of art education in the era of virtual education, to improve the status of this subject in the eyes of the beneficiaries of the art curriculum (parents, students, teachers, etc.) He acted through culture building and used motivational and support approaches to improve the state of art lessons.

Keywords: Virtual Education, Curriculum, Art.

 

---

[1] *. نویسندة مسئول: [e-mail]

وصول: 10/12/1401                        پذیرش: 11/10/1402

DOI: 10.30486/JSRE.2024.1981447.2305

 

مقدمه

آموزش هنر داراي كاركردهاي بسيار مهم است كه مي تواند شخصيت فرد را براي اجتماعي زيستن و دردمند بودن و دقيق و حساس بودن پرورش دهد، از همين رو آموزش هنر به كودكان و آشنا نمودن آنان به انواع هنرهاي رايج كه بر پايه طبيعت دروني پاك آن ها و طبيعت بيروني متنوع اطراف ايشان بنا شده است داراي اهميت و ضرورت تام است (Karimi, 2017). اهمیت و جایگاه هنر و آموزش آن در اعصار متمادی در جوامع مختلف همواره مورد توجه اندیشمندان و دغدغه­مندان حوزه تعلیم و تربیت بوده است و در برخی جوامع خود به عنوان فرابرنامه درسی در نظام­های آموزش رسمی مورد توجه قرار گرفته است. از طرف دیگر مقتضیات عصر جدید بیش از پیش لزوم توجه به برنامه درسی هنر را در نظام‌های آموزشی را نمایان کرده است، به طوری که براساس دیدگاه یونسکو جوامع نيازمند شهرونداني برخوردار از هوش­هاي منعطف، قابل اعتماد و نيز مهارت­هاي خلاق كلامي و غيركلامي ارتباطي، تفكر انتقادي و تخيلي، فهم ميان فرهنگي و تعهد همدلانه نسبت به تنوع فرهنگي است (Larkian,Mehrmohammadi, Maleki and Mofidi,2011).

همچنین مطابق با نظر Camille and Steve (2020) تجربیات هنری مانند مشارکت در تئاتر، نقاشی‌های دیواری، تمرین یک قطعه موسیقی یا یادگیری ترکیب رنگ می­تواند بهزیستی احساسی و اجتماعی کودکان را توسعه دهد. Savage(2018) و Barret, Flynn and Welch (2018) نیز به این نتیجه رسیده­اند که شیوه­های هنری مانند گوش دادن به موسیقی، نواختن ساز، ملودی، آکورد و ریتم باعث می‌شود که هر دو نیمکره مغز مشغول فعالیت ذهنی شوند. Lozano & Hammer (2001) معتقدند که آموزش هنری به دانش­آموزان این فرصت را می­دهد که مشکلات خود را حل کنند، خود را نظم دهند و از پتانسیل‌های ذهنی منحصر به فرد خود استفاده کنند. تحقیقات Shaw (2020) نیز نشان داد که آموزش هنر به نسل جدید هویت هنری و فرهنگی آثار هنری منطقه ای و محلی را حفظ می کند. Alter et al (2009) دریافتند که آموزش هنری می‌تواند عواقبی مانند ایجاد نگرش مثبت نسبت به یادگیری، توسعه هویت فرهنگی و شخصی و تقویت تفکر خلاقانه و تخیل آمیز کودکان را در پی داشته باشد. Kraehe (2020) تأکید کرده است که هنر تأثیر مثبتی بر سیستم روانی و عصبی افراد دارد.

علی­رغم وجود مزایای مذکور، در ایران، پژوهش­های نشانگر آن است که معلمان در تدریس و آموزش این درس نتوانسته‌اند کارایی مطلوبی از خود نشان دهند. برای مثال (2014)Zolfgharian And Kian  در پژوهشی چنین نتیجه گرفتند که معلمان در تدریس برنامۀدرسی هنر نتوانسته­اند از پتانسیل محتوایی این درس برای آموزش بهره ­ند شوند و بی اهمیت بودن برنامۀدرسی هنر بین سایر دروس در تدریس عملی معلمان تأثیرگذار است و علی­رغم اهمیت آموزش هنر، به نظر می­رسد هنوز این درس در کشور ما، مغفول مانده است (Tabatabei, Abbasi & mortaheb, 2016؛ Kian& Mehrmohammadi,2014) و باید در صدد تعیین جایگاهی معقول برای این درس برآمد.

با توجه به این که در وضعیت آموزش حضوری، آموزش هنر معمولاً مورد بی­توجهی قرار گرفته است؛ ممکن است در دوران آموزش مجازی نیز بیش از پیش مورد بی­مهری قرار گرفته باشد. با توجه به گسترش ویروس کوید-19 و وارد کردن خسارت بزرگی به زندگی بشر در همه­ی ابعاد، مؤسسات آموزشی نیز به دلیل تعطیلی، با توقف فعالیت‌های آموزشی روبرو شدند  (Giri and Dutta, 2020) و از طرفی ورود فناوری به عرصه ی آموزش روند انجام آموزش را دچار تغییر کرده است که در نتیجه این تغییر و تحولات، مراکز آموزشی با پدیده‌ی جدیدي به ‌عنوان آموزش مجازی روبرو شده‌اند که این پدیده آموزش را از حالات سنتی خارج ساخته و جریان خاصی به آن بخشیده است (Jalali and Abbasi, 2014). آموزش و پرورش نیز در ابتدا آموزش‌های مکمل را از طریق شبکه آموزش در راستای استمرار فعالیت­های یادگیری برای دانش­آموزان آغاز کرد تا آموزش در کشور تعطیل نباشد. به طوری که زمان آموزش در تلویزیون چهار برابر شد. آموزش‌های تلویزیونی علی رغم امکان پوشش بالا و فراگیری قابل قبول؛ به دلیل ماهیت یک طرفه بودن ارتباط، پاسخگوی تعامل مورد انتظار در جریان یادگیری نسبتاً فعال نیست و آموزش و پرورش نیز نمی­تواند به یک سنجش مطمئن از ارتباط فراگیران با آموزش معلمان، دست پیدا کند، به همین دلیل باید به دنبال شیوه‌ای می­بود که با اطمینان بالا بتواند، شکل گرفتن ارتباط مؤثر معلمان و دانش آموزان در جریان یاددهی و یادگیری را با کیفیت تعاملی قابل قبول، توصیف و ارزشیابی کند که در این راستا، آموزش مجازی و نرم-افزارهای مختلفی از قبیل «شاد» تدوین شد  (Abbasi, Hejazi and Hakimzadeh, 2020). 

 با تمام این توصیفات لازم به ذکر است اگرچه آموزش هنر یکی از مهم­ترین بخش­های برنامۀ درسی مدارس امروز را تشکیل می دهد و به طور فزاینده ای نقش و جایگاه هنر در زندگی در حال بازشناسی است، اما هنرها به عنوان موضوعاتی جانبی و حاشیه ای در مدارس تلقی می‌شوند (Zulfaqarian and Kian, 2014). عواملی سبب شده تا معلمان در رسیدن به اهداف در نظر گرفته شده برای برنامۀدرسی هنر موفق نباشند و چالش­های زیادی را در زمینه آموزش این درس تجربه کنند که این چالش­ها به نظر می­رسد ناشی از جایگاه متزلزل هنر در برنامه درسی و مدارس است. از جمله عوامی موثر می­توان به بی­اهمیت بودن برنامۀدرسی هنر نسبت به دیگر دروس در عملکرد معلمان اشاره کرد. کمبود بودجه در نظر گرفته شده برای درس هنر نیز باعث می­شود بار تأمین هزینه مربوط به این درس به دوش خانواده­ها افتاده و با توجه به مشکلات اقتصادی خانواده­ها، اعتراض آن ها را برانگیزد. از طرفی دیگر، کمبود وقت درس هنر باعث می‌شود پرداختن به هنر به صورت گسترده امکان پذیر نباشد و معلمان به نقاشی و کاردستی­های خیلی ساده اکتفا کنند و از تعمق برنامۀدرسی هنر اجتناب ورزند. ناآگاهی والدین نسبت به اهمیت نقش هنر در یادگیری کودکان نیز عامل دیگری است که عدم همراهی والدین با مدرسه به صورت شایسته را در پی داشته است. کمبود امکانات برای تدریس هنر و عدم وجود فضای مناسب و مواد آموزشی کافی در مدرسه مسئله دیگری است (Zulfaqarian and Kian, 2014). 

مرور پیشینه پژوهشی بیانگر این نکته است که پژوهش­های انجام یافته در حوزه آموزش هنر اغلب مربوط به عوامل موثر در آموزش هنر می­باشد و کمتر به بررسی جایگاه و چالش­های موجود با رویکرد کیفی پرداخته شده است و در این زمینه شکاف نظری و عملی وجود دارد. بنابراین انجام پژوهش می­تواند در راستای تقویت مبنای نظری و عملی مفید واقع شود. همچنین با توجه به اهمیت آموزش هنر در پیشبرد اهداف روانشناختی و زیبایی شناختی و امکان تلفیق این درس با دروس دیگر برای تسهیل در آموزش سایر دروس، پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این سوال است که تجارب معلمان از جایگاه هنر و چالش­های آن در آموزش مجازی چگونه است؟

 

روش شناسی پژوهش

روش پژوهش حاضر کیفی از نوع پدیدارشناسی توصیفی بود. در این روش تجارب، برداشت­ها و احساسات افراد مورد مطالعه قرار مي­گيرد و به توصیف معانی یک مفهوم یا پدیده از دیدگاه عده‌ای از افراد براساس تجارب آنان در مورد آن پدیده پرداخته می­شود. مشارکت کنندگان پژوهش شامل معلمان مقطع ابتدایی شهر میانه در سال تحصیلی 1402-1401 به تعداد 21 نفر بود که با رویکرد نمونه­گيري هدفمند ملاک مدار انتخاب و تار رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. در مطالعات كيفي، تكرار اطلاعات قبلي نشانه كفايت حجم نمونه است و اين اشباع حاصل شده تا حد زيادي وابسته به تجربه محقق دارد. اشباع داده­ها در نفر پانزدهم حاصل شد، البته برای احتیاط بیشتر با 5 نفر دیگر نیز مصاحبه انجام شد که کد جدید از مصاحبه ها به دست نیامد. ابزار مورد استفاده در این پژوهش مصاحبه نیمه ساختار یافته عمیق با معلمان ابتدایی شهر میانه بود. با توجه به این که روش پژوهش از نوع پدیدارشناسی بوده از این رو طراحی سئوالات مصاحبه به صورت ساختارمند برخلاف رویه موجود در این روش می باشد و محقق پس از بیان سئوال اصلی بنابر فراخور موقعیت مصاحبه سئوالات جزئی مناسبی جهت بسترسازی بیان تجربیات معلمان مطرح می‌کرد. برای بررسی روایی از روش سه سویه نگر استفاده شد که مطابق این روش هر سوال مصاحبه از طریق دو یا چند سوال دیگر، از مشارکت­کنندگان پرسیده شد، به طوری که از زوایای مختلف به پدیده پرداخته شد. برای سنجش پایایی بعد از گردآوری و کدگذاری توسط پژوهشگر، در اختیار پژوهشگر دیگر قرار داده شد تا از صحت کدها اطمینان حاصل شود. نتایج کدگذاری بخشی از مصاحبه‌ها (3 نفر) توسط پژوهشگر دیگر نیز نشان از پایایی کدگذاری توسط مصاحبه گر اول بود و نتایج متفاوتی از کدگذاری دو نفر به دست نیامد. 

برای تحلیل داده­ها از روش کلایزی استفاده شد که شامل هفت مرحله می باشد:در مرحله اول تمام توصیف‌های ارائه شده توسط مشارکت کنندگان در مطالعه که به طور مرسوم پروتکل نامیده می‌شود، به منظور به دست آوردن یک احساس و مأنوس شدن با آنها خوانده شد. در مرحله دوم به هر یک از پروتکل‌ها مراجعه و جملات و عباراتی را که مستقیما به پدیده مورد مطالعه مرتبط بود، استخراج شد. این مرحله تحت عنوان استخراج جملات مهم شناخته شده است. در مرحله سوم تلاش شد تا به معنای هر یک از جملات مهم پی برده شود. این مرحله تحت شناخته شده فرموله کردن معانی عنوان است. در مرحله چهارم مراحل فوق برای هر پروتکل تکرار شد و معانی فرموله شده و مرتبط به هم را در خوشه‌هایی از تِم‌ها (مقوله‌ها) قرار داده شد. در مرحله پنجم نتایج در قالب یک توصیف جامع از موضوع مورد پژوهش تلفیق شد. در مرحله ششم فرموله کردن توصیف جامع پدیده تحت مطالعه به صورت یک بیانیه صریح و روشن از ساختار اساسی پدیده مورد مطالعه که اغلب تحت عنوان ساختار ذاتی پدیده نام گذاری می‌شود، انجام شد و در مرحله آخر از طریق مراجعه مجدد به هر یک از مشارکت کنندگان و انجام یک مصاحبه منفرد و یا انجام جلسات متعدد مصاحبه، نظر مشارکت‌کنندگان در مورد یافته‌ها پرسیده شد و نسبت به اعتبارسنجی نهایی یافته‌ها، اقدام شد.

 

یافته­های پژوهش

برای پاسخ به سوال پژوهش از روش کلایزی  استفاده شد. بدین صورت که متن مصاحبه های انجام شده به صورت دقیق مورد تحلیل قرار گرفت و تم و مقولات و کدهای باز استخراج شد که در ادامه به آنها پرداخته می شود. با توجه به تحلیل مصاحبه­های انجام شده، سه تم (جایگاه، چالش و راهکار) شناسایی شد که در ادامه به آنها پرداخته می­شود. 

جدول (1) جایگاه هنر و مقولات و زیر مقولات مرتبط با آن را نشان می­دهد.

 

جدول 1. نگاه کلی به تم (جایگاه)

تم	مقولات	زیر مقولات	مصداق
جایگاه	اجتماعی-فرهنگی	پرکردن اوقات فراغت	بهترین پیامدش می­تواند پر کردن اوقات فراغت باشد مثلا من در زنگ فارسی به یک شعر رسیدیم چند بیت آن را در تخته به صورت خوشنویسی می­نویسم یا به فرض ما می­خواهیم یک متن شعر را بنویسیم در این باید با اصول خوشنویسی آشنا باشیم این می­شود درس هنر، در اوقات فراغت هم می­توانند به سراغ آن بروند در کلاس­های آموزشی حضوری شرکت کنند.
		جایگاه کم اهمیت هنر در فرهنگ جامعه	من خودم هم سعی می­کنم به آن درس­ها هم به همان میزان حساسیت نشان دهم ولی چون گاها تاکید مدرسه و اولیا به درس­های فارسی و ریاضی است باعث می شود تحت تاثیر قرار بگیریم و در کار من تاثیر می­گذارند.
		اهمیت آموزشی	تقویت هوش	به نظر من چون پرورش خلاقیت­های دانش­آموز در درس هنر هم می­تواند برایش بازی باشد هم ورزش هم درس و تلفیقی از این درس­ها، خیلی هم به تقویت هوشی بچه ها کمک می­کند حتی در یادگیری درس­های شان.
			شکوفایی استعداد	خب به نظر من اگر هنر در بچه­ها شکوفا نشود، استعداد هنر، شاید بچه ای که به یک موسیقی یا مثلا نقاشی سیاه قلم استعداد دارد نمی­توان این ها را شکوفا کرد، من چند دانش آموز داشتم که در زمینه هنر استعداد موسیقی‌شان را توانستم شکوفا کنم.
			تقویت دروس دیگر	خیلی در یادگیری هنر، علوم، ریاضی، هدیه، اجتماعی هم می تواند کارساز باشد.
			ارتباط هنر با خلاقیت	خلاقیت بچه ها را نشان می دهد بچه ها راحت تر می توانند آن چیزی را که در فکرشان است روی کاغذ یا روی وسایلی که درست می کنند پیاده کنند.
			تقویت مسئولیت پذیری	زمانی که بچه ها هنر کار می کنند مسئولیت­پذیری شان بیشتر می شود.
			ارتباط طولی با سایر دروس	به نظر من تدریس خودش یک نوع هنر است، درس­ها ارتباط زیادی با هنر دارند می­توان گفت ارتباط طولی دارند.
			رواننشاختی	کمک به حل مشکلات روحی و روانی	یشتر بچه­هایی که در خانه گوشه­گیر هستند و خیلی هم سخت مشاوره می­دهند برای اینکه مشکلات­شان حل شود (هم درسی هم خانوادگی)، ما می­توانیم در قالب یک نقاشی کوچک خواسته­های شان را از خانواده و معلم‌شان متوجه شویم.
				تقویت روح و معنویات	هنر در زندگی است و خیلی لازم است و نقش زیادی در زندگی آدم دارد، اگر اصولی آن را به کار ببریم خیلی هم از لحاظ روحی هم از لحاظ معنوی مفید هستند.
				تقویت حس زیبایی شناختی	حس زیباشناختی دانش آموزان سعی می­شود توسط معلم برانگیخته شود و دانش­آموزان بتوانند به حواسی که با پیرامون و محیط شان مرتبط است اهمیت دهند.
				زبان بیان متفاوت	ارزشمندترین شکل هنر این است معانی ارزشمند را به صورت هایی به غیر از نوشتن بتوان نمایش داد.
				حفظ شادابی و هیجان	شادابی کلاس را خیلی حفظ می­کند مثلا زمانی که هنر داریم حال و هوای بچه ها بهتر می‌شود، چون روشی برای ابراز احساسات هم است بچه ها از طریق نقاشی کردن و نمایش و قصه و سرود هیجان خود را تخلیه می‌کنند.
				طراوت ذهن	هنر جایگاه بالایی دارد، اگر ما از لحاظ علمی به هنر نگاه کنیم یک برنامه زیبایی است هنر طراوت ذهنی دانش­آموزان است.
				نمایش عظمت خدا	هنر یعنی یک گوشه­ای از عظمت و نعمت­هایی که خدا به ما داده است را بتوانیم به نمایش بگذاریم.
				اقتصادی	درآمدزایی در آینده	اگر دانش­آموز به صورت جدی علاقه داشته باشد می­تواند از آن در آینده درآمدزایی کند..
					صرفه­جویی در هزینه­های استعدادیابی در آینده	اگر دوباره معلم شوم معلم هنر می­شوم و خیلی علاقه دارم و زمان ما استعدادیابی نشد، در صورتی که با آموزش هنر می­توان به استعدادهای نهان دست یافت و هزینه را کاهش داد.

 

منظور از جایگاه، اهمیت و ارزشی است که برای آموزش درس هنر متصور می­شود، می­باشد. این جایگاه می­تواند در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گیرد.

 

 

 

تم دوم: چالش

جدول 2. نگاه کلی به تم (چالش)

تم	مقولات	زیر مقولات	مصداق
چالش	فقدان رویکردی جامع در آموزش هنر	نبود محتوا و کتاب	در آموزش ابتدایی درست است می­گویند برای این پایه این واحدها کار شود ولی تا به معلم یک واحدی ارائه نشده است.
		نبود زمان­بندی کافی	چون توانایی­های بچه­ها یکی نیست در فضای مجازی مشکلی هم که وجود دارد نمی­توانیم تک تک بچه­ها را بسنجیم یا وقت بگذاریم مثلا در نیم ساعت زنگ هنر نمی­شود تک تک با بچه­ها در فضای مجازی صحبت کرد.
		ضعف اقبال اجتماعی	عدم علاقه مندی اولیا به همکاری در درس هنر	متاسفانه اولیا هم که در شبکه مجازی شاد تدریس می شد زیاد علاقه ای به کار در این درس نداشتند.
			بهانه تراشی والدین	اولیای محترم مثلا تماس می گرفتند می گفتند خانم کرونا هست شرایط جور نیست ما برویم دنبال کاغذ رنگی، در خانه نداریم.
			کم اهمیت بودن درس هنر از دیدگاه ذی نفعان	من خودم هم سعی می­کنم به آن درس­ها هم به همان میزان حساسیت نشان دهم ولی چون گاها تاکید مدرسه و اولیا به درس­های فارسی و ریاضی است باعث می­شود تحت تاثیر قرار بگیریم و در کار من تاثیر می­گذارند.
			حذف یا جایگزین زنگ هنر	اکثرا درس هنر را حذف می­کنند چون درس های دیگر را نمی­رسند.
			بی علاقه بودن معلم	متاسفانه در بیشتر کلاس­ها این هدف مرتفع نمی­شود یعنی معلمان خیلی گذرا در حد یک نقاشی که آن هم شاید خود دانش­آموز نتواند ترسیم کند توجه می­کنند.
			واگذاری به غیر	متاسفانه جلسه بعدی این هنر توسط والدین طراحی می­شد دیگر خود دانش­آموز این هنر را انجام نمی­داد.
			ضعف در فرایند یاددهی-یادگیری	محدود بودن آموزش به ارسال فیلم	نهایتا در این حد که به بچه­ها می­گفتیم برای درس علوم کاردستی درست کنید که برای زنگ هنر هم است یا برای زنگ هنر کلیپی می­فرستادیم.
				کم توجهی به هنر به خاطر حجم بالای مطالب سایر دروس	می­توانم بگویم متوسط و بیشتر سلیقه­ای است و همه اجرا نمی­کنند بستگی به معلم دارد، معلمان خیلی هم تقصیر کار نیستند چون حجم مطالب درسی مخصوصا در فضای مجازی خیلی زیاد است.
				سختی تولید محتوای الکترونیکی در درس هنر	مثل درس­های دیگر هنر هم سختی خودش را داشت، بعضی دانش­آموزان در خانه اگر کمک حال نداشته باشند در برنامه هنر برای شان سخت می­شد ولی در کلاس حضوری اشکال ها برطرف می­شود.
				عدم حساسیت در ارزشیابی	برای کار هنر هم می­گویند پوشه تشکیل دهید ولی آن حساسیت نیست اگر هم پوشه نباشد کسی درگیر نمی­شود..
				نبود تعامل و ارتباط چهره به چهره با معلم	زمانی که بچه ها با معلم رو در رو هستند با معلم بیشتر صحبت می­کنند، معلم هم بیشتر می‌تواند در کنارشان باشد و راهنمایی­اش برای بچه­ها بیشتر باشد.
				کاهش تعامل بین دانش­آموزان	اگر در کلاس درست کنند تعامل بچه­ها با هم دیگر بیشتر می­شود رابطه دوستانه، همکاری­شان هم بیشتر می­شود، اگر در خانه انجام شود اولیا دخالت می­کنند و تعاملی هم نیست
				نبود رقابت در آموزش مجازی	مجازی بودن آموزش ها در افت تحصیلی دانش­آموزان بی تاثیر نیست در کلاس حضوری رقابتی هست که در کلاس مجازی این طور نیست.
				ضعف زیرساخت و امکانات	کمبود امکانات	در خانه اولیا ممکن است امکاناتشان تامین نباشد، گوشی­شان را خاموش کنند.
					عدم توانایی تهیه لوازم	زمانی که بچه ها کاغذ رنگی نداشتند یا مشکلات مالی دارند خانواده ها نمی­توانند تهیه کنند آبرنگ تهیه نمی کنند رنگ روغن تهیه نمی کنند.
					مشکل در اینترنت	معمولا با مشکل قطعی اینترنت و نبود شارژ برقی امکانات شان مواجه می­شدیم.

 

منظور از چالش، وجود مسائل و مشکلاتی است که در آموزش درس هنر وجود دارد و آموزش این درس را با مشکل مواجه می­کند.

تم سوم: راهکار

 

جدول 3. نگاه کلی به تم (راهکار)

تم	مقولات	زیر مقولات	مصداق
راهکار	رویکرد انگیزشی	توجه به جنبه­های مختلف آموزش هنر	بله ما داشتیم مثلا نمایش­نامه، یکی از مباحث درسی ما صندلی صمیمیت است می­توانیم آن را به صورت نمایش که حتی بچه­ها شاید به درس هنر در آموزش مجازی علاقه نداشته باشند.
		استفاده از روش تلفیقی	ما هم سعی می کردیم بیشتر تلفیقی بریم چون استقبال زیاد نبود ولی در تلفیقی نسبت به خود هنر بیشتر این کار را انجام می دادند.
		استفاده از امکانات اموزشی	حالا ما تا جایی که می­توانستیم راهنمایی­شان می­کردیم می گفتیم حتی می­توانید از دفتر های نقاشی­تان کمک بگیرید  مثلا یک برگه سفید بردارید آن را به رنگ سبز در بیارید..
		استفاده از نمونه­های واقعی	مثلا برای عید از سفره هفت سین خود عکس می فرستادند.
		یادگیری مشاهده­ای	در کلاس حضوری بچه ها هم دیگر را می­بینند و سوال­ها و روخوانی ها تکرار می شوند، مسلما تاثیر کلاس حضوری بیشتر است و کلاس مجازی جای آن را نمی­گیرد و تاثیر آن در هنر هم مشهود است.
		توجه به کار گروهی در درس هنر	هنر بیشتر کارش گروهی است یعنی بچه ها با هم تعامل داشته باشند یک کار هنری انجام دهند ولی متاسفانه در آموزش مجازی هر کسی در خانه خودش کار خودش را انجام می داد.
		ایجاد انگیزه	فیلم هایی خودم درست می­کردم مثلا عکس­های آماده اینترنتی توسط برنامه­هایی انیمیشن برایشان می­فرستادم برای بچه­ها جذاب بود یا اینکه تشویقشان می­کردم فیلم درست می­کردند از کارهایشان و به گروه­های درسی ارسال می­کردم.
		شایستگی­­محوری	تولید محتوای تخصصی معلم محور	آموزش مجازی فیلم های آموزشی اکثرا بود و عالی بودند ولی آن فیلم جواب نمی داد خودمان هم بعضی چیزها را توضیح می دادیم نقاشی ها خوب بودند ولی بعضی فیلم ها را بچه ها متوجه نمی شدند اگر خود من آن فیلم را درست می کردم.
			توانمندی در استفاده از آموزش برنامه ریزی شده	در آموزش مجازی هم دانش آموزان از قبل بدانند که چه کاری می­خواهند انجام دهند وسایل آن را داشته باشند.
			تخصیص معلم تخصصی هنر	اگر معلم جدا برای هنر داشته باشند که بهتر است یا اینکه معلم پایه از معلم هنر راهنمایی بگیرد.
			توانمندی در استفاده از پخش زنده	اگر آموزش مجازی به صورت آنلاین باشد بهتر از فیلم­هایی است که ارسال می­کنیم.
			آموزش پایه ای درس هنر	باید پایه­ای باشد یعنی از اول ابتدایی باید به هنر پرداخته شود.
			توانمندی معلم هنر	اگر معلم خلاق باشد می­تواند این اهداف را اجرا کند، به خود معلم بستگی دارد که خیلی حوصله به خرج بدهد و بیشتر وقت بگذارد.
			برگزاری کارگاه آموزشی	مثلا از معلمان زبده­ای که در این زمینه هستند می­توانند خیلی خوب معلمان را راهنمایی کنند استفاده شود، کارگاه­های عملی برایشان گذاشته شود که توجیه شوند و سر کلاس مجازی خیلی خوب ظاهر شوند.
			رویکرد حمایتی	حمایت والدین	مجبور هستیم از اولیا کمک بگیریم البته اولیا هم باید برای زنگ هنر توجیه باشند، می­توانیم با یک گفتگوی صوتی ساده اولیا را هم توجیه کنیم که در کنار بچه­ها باشند راهنمایی­هایی که ما از آن­ها می­خواهیم را به بچه­ها گوشزد کنند.
				لزوم ارتفای فرهنگ هنری	فرهنگ آن تقویت شود، اینکه هنر را پیش پا افتاده می­دانیم، هنر خیلی درس ضعیفی است، تبلیغاتی در مورد اینکه هنر را در بچه­ها تقویت کنند اتفاق نیفتاده است، به صورت سرگرمی است و حتی آموزش و پرورش اهمیت زیادی به آن داده نمی­شود، می توان از هنرهای بچه­ها بیشتر استفاده کرد و از کارهای ساده آن­ها هم تجلیل شود، تشویق­هایی و مسابقه­هایی داشته باشد خیلی بهتر است.

 

منظور از راهکار، مجموعه اقداماتی است که برای کاهش مسائل و مشکلات و چالش­های آموزش درس هنر و افزایش جایگاه آموزش این درس انجام می­پذیرد.

 

بحث و نتیجه گیری

با توجه به نتایج پژوهش، اولین تم مرتبط با جایگاه هنر در دوران آموزش مجازی می­باشد که در چهار مقوله اجتماعی-فرهنگی، اهمیت آموزشی، روان­شناختی و اقتصادی مطرح است. دومین تم، چالش است که دارای چهار مقوله اصلی فقدان رویکردی جامع در آموزش هنر، ضعف اقبال اجتماعی، ضعف در فرایند یاددهی-یادگیری و ضعف زیرساخت و امکانات می­باشد. سومین تم، راهکار است که دارای سه مقوله استفاده از رویکرد انگیزشی، شایستگی­محوری و رویکرد حمایتی می­باشد

در مورد جایگاه آموزشی درس هنر می­توان چنین گفت که در شرایط کنونی که تعلیم و تربیت کارآمد یکی از چالش­ برانگیزترین موضوعات پیش روی جامعه است و تاکید صرف بر آموزش، دانش و محفوظات موجبات رشد تک بعدی دانش­آموزان را فراهم می­کند، جای خالی هنر و تربیت هنری بیشتر احساس می­شود (Ebrahimi and Mohammadi, 2013).

نتایج پژوهش حاضر همسو با نتایج پژوهش Zamani darani, 2016 می­باشد که چنین نتیجه گرفت که مسائلي نظير عدم وجود تخصص و مهارت لازم در آموزش هنر، واگذاري تدريس هنر به مربیان غير تخصصي، محتواي نامناسب کتاب درسي، کم اهميت شمردن درس هنر و اختصاص ساعت کلاس به دروس ديگر، کمبود وقت در تدريس و تمرين، کمبود بودجه، نا آگاهي والدين از اهميت هنر را از مهم‌ترين چالش­های درس هنر در مدارس می­باشد. همچنین با نتایج پژوهش Tabatabaei & et al, 2015 نیز در مولفه­های نگرش منفی معلمان، کمبود معلم متخصص، عدم آشنایی معلمان با روش‌های مناسب تدریس، فقدان امکانات مناسب و ارزشیابی نامناسب از درس هنر و بی‌اطلاعی اولیای دانش‌آموزان از اهمیت درس هنرهمسویی دارد. ضمناً Okonkwo, 2014 نیز در پژوهشی چنین نتیجه گرفت که در آموزش هنر چالش­هایی از قبیل تامین و تربیت معلمان هنر واجد شرایط، نگرش منفی افراد و دولت، کمبود امکانات و مواد در آموزش هنر با کیفیت خوب وجود دارد که همسو با نتایج پژوهش حاضر است.

دومین تم مرتبط با چالش­های آموزش هنر در آموزش مجازی است. چالش­هایی که بر اساس دیدگاه افراد مشارکت­کننده در پژوهش مطرح هستند شامل فقدان رویکردی جامع در آموزش هنر، ضعف اقبال اجتماعی، ضعف در فرایند یاددهی-یادگیری و ضعف زیرساخت و امکانات می­باشند. در تبیین چالش فقدان رویکردی جامع در آموزش هنر می­توان چنین گفت که نبود محتوا و کتاب مختص درس هنر چالش دیگری است که بر سر راه آموزش مجازی درس هنر قرار دارد. هنر به عنوان یک فرا برنامه­ی درسی، توان آن را دارد که محور ساماندهی آموزش در دورة ابتدایی باشد؛ زیرا همة معلمان این دوره برای درس­های مختلف از هنرهایی مثل نقاشی، کاردستی، شعر و سرود، قصه، نمایش و... استفاده می­کنند. همچنین نبود زمان کافی چالش دیگری است که در آموزش مجازی درس هنر وجود دارد. با توجه به اینکه آموزش مهارت­های مربوط به درس هنر، نیازمند زمان می­باشد و زمان تخصیص یافته به درس هنر، عملاً پاسخگوی آموزش مهارت­ها متنوع حوزه هنر نیست، لذا زمان نیز به عنوان یک چالش اصلی مطرح است. فعالیت‌های هنری به گونه­ای هستند که اغلب نیاز به وسایل و امکانات دارند و عدم توانایی والدین و دانش‌آموزان در تهیه لوازم مرتبط با درس هنر از جمله چالش­های دیگری است که در آموزش مجازی درس هنر وجود دارد. با توجه به اینکه در وضعیت آموزش حضوری امکان ارائه برخی از امکانات حداقلی به دانش­آموزان در مدرسه وجود دارد، این امکان در آموزش مجازی مهیا نیست و تک به تک دانش­آموزان باید نسبت به تهیه لوازم اقدام کنند که این کار عملاً برای برخی از والدین با وضعیت اقتصادی پایین شدنی نیست. علاوه بر این در ضعف اقبال اجتماعی می­توان به عدم علاقه­مندی اولیا به همکاری در درس هنر اشاره کرد. عدم همکاری مطلوب والدین نیز در آموزش مجازی هنر می­تواند آثار نامطلوبی را داشته باشد که از جمله اثرات مهم می­توان به بی‌اهمیت جلوه دادن برنامه درسی هنر اشاره کرد. بهانه تراشی والدین یکی دیگر از چالش­های آموزش مجازی درس هنر است. با توجه به اینکه درس هنر از دیدگاه برخی از اولیا حائز اهمیت نمی­باشد، لذا به راحتی با آوردن بهانه­های مختلف از جمله قطعی اینترنت، نبود وسایل و... از انجام به موقع تکالیف و فعالیت توسط فرزندان خود، خودداری می­کند که این امر باعث می­شود به مرور فراگیران نسبت به این درس بی توجه شوند. چالش بعدی، کم اهمیت بودن درس هنر از دیدگاه ذی نفعان (دانش­آموزان، والدین، معلمان، مسئولین و...) می‌باشد. میزان توجه به هر درس، بر اساس اهمیتی است که به آن درس داده می­شود. از آنجایی که اغلب ذی­نفعان آموزشی، درس هنر را کم اهمیت می‌دانند، لذا این امر به عنوان یک چالش مهم در آموزش مجازی درس هنر محسوب می­شود. چالش دیگر حذف یا جایگزین کردن زنگ هنر با دروس دیگر است. با توجه به زمان محدودی که در آموزش مجازی برای تدریس وجود دارد، استفاده از زمان اختصاص یافته برای درس هنر بعنوان یک راهکار جایگزین برای جبران عقب­افتادگی در سایر دروس بود که این امر باعث بی­توجهی و به حاشیه رانده شدن برنامه درسی هنر می­شود. چالش دیگر بی­علاقه بودن معلم است. در دوره­ی ابتدایی، فقط یک معلم آموزش همه­ی درس ها را برعهده دارد. پس، لازم است که او توانایی آموزش دادن همه­ی درس­ها را داشته باشد و آموزش مفاهیم و مهارت­های درس­های مختلف را در طول سال تحصیلی به گونه­ای سامان دهد که دانش­آموزان نگرش­ها و تجربه­های موردنیاز برای زندگی را به دست آورند. واگذاری به غیر چالش دیگر می­باشد. بدین معنا که دانش­آموزان فعالیت­های خواسته شده توسط معلم را خودشان انجام نمی­دهند و اغلب اولیا اقدام به این کار می­کنند. هدف از تکلیف درسی رشد و تقویت یادگیری در دانش‌آموزان است. در تبیین چالش­های مرتبط با ضعف در فرایند یاددهی-یادگیری می­توان چنین گفت در دوران آموزش مجازی برخی از معلمان صرفا به ارسال فیلم اکتفا می­کردند و فعالیت­های پیگیرانه و جانبی دیگر برای تقویت مهارت­های هنری انجام نمی­شد که این امر باعث کاهش علاقه و در نتیجه عدم استمرار آموزش هنر می­­شد. کم توجهی به هنر به خاطر حجم بالای مطالب سایر دروس دیگر چالش مهم آموزش مجازی درس هنر است. با توجه به اینکه فرصت آموزش در فضای مجازی نسبت به وضعیت حضوری تقریبا نصف شده بود، لذا امکان ارائه آموزش کامل در دروس ریاضی و فارسی و... مهیا نبود. لذا اغلب معلمان با کم­توجهی به درس هنر، زمان اختصاص یافته به این درس را نیز در دروس ریاضی و فارسی استفاده می­کردند که در این صورت عملاً توجه به درس هنر نمی­شد. چالش دیگر در آموزش مجازی درس هنر، سختی تولید محتوای الکترونیکی در درس هنر می­باشد. با توجه به اینکه هنر یک درس تخصصی است و نیازمند دانش، مهارت و نگرش تخصصی است، لذا اغلب معلمان که در زمینه هنر، آموزش­های لازم را ندیدند یا علاقه­ای به این درس ندارند از تولید محتوای الکترونیکی مختص درس هنر عاجزند. عدم حساسیت در ارزشیابی، چالش دیگر در برنامه درسی هنر است. در ارزشیابی­هایی که توسط مدیر از معلمان و توسط ادارات از مدرسه می­شود، اغلب به دروس ریاضی، فارسی و علوم توجه می­شود و کارپوشه این دروس بیشتر مورد مداقه قرار می­گیرد. عدم توجه به درس هنر باعث شده است که حساسیت به این درس کمتر شود و توجهی به بهبود وضعیت آموزش و تدریس در این درس نشود. نبود تعامل و ارتباط چهره به چهره با معلم، چالش مهم دیگر است. در محیط آموزشیِ مدرسه و کلاس‌های حضوری به دلیل ارتباط مستقیم و چهره به چهره ‌‌معلم و شاگرد، ‌‌معلم از بازخوردهای تدریس خود به صورت آشکارتری آگاه می‌گردد و می‌تواند با مثال‌های متعدد، محتوای آموزشی را تبیین کند یا با مشاهده ناهنجاری‌های رفتاری فراگیرندگان و طرح نکات تربیتی، آنان را هدایت و راهنمایی نماید اما در محیط مجازی، این مسئله به‌راحتی بر وی مکشوف نخواهد شد. (Bakhtiar Nasrabadi and Nowruzi, 2019).

کاهش تعامل بین دانش­آموزان، چالش دیگر است. هیچ یک از انواع آموزش‌ها حتی اگر بهترین ابزار‌ها و وسایل آموزشی در آن به کار گرفته شود نمی‌تواند جایگزین آموزش تعاملی دانش آموزان با یکدیگر شوند. اگر تعامل میان دانش آموزان وجود نداشته باشد عملاً هیچ آموزش و تربیتی هم اتفاق نخواهد افتاد در مبانی نظریه سندتحول هم کاملاً به این موضوع اشاره شده است که تربیت باید با تعامل صورت گیرد به طوری که اثر گذاری و اثر پذیری داشته باشد. از بین رفتن حس رقابت بین دانش‌آموزان نیز چالش دیگر در ضعف فرایند یاددهی-یادگیری است. هر چند فضای مجازی فرصت‌های بی‌شماری همچون برگزاری نشست‌های تخصصی، سمینارهای مختلف، آشنایی با دوستان و همکاران جدید را ارائه می‌دهد اما از طرفی حس رقابت را از دانش‌آموزان می‌گیرد. در تبیین چالش­های مرتبط با ضعف زیرساخت و امکانات می­توان چنین گفت که با توجه به اینکه اغلب مهارت­های مرتبط با درس هنر، نیازمند وسایل و ابزارهای تخصصی است و والدین از تدارک دیدن این وسایل برای فرزندان خود عاجزند، لذا این چالش نیز در آموزش مجازی نیز وجود دارد. همچنین با توجه به اینکه بستر ارائه آموزش مجازی مبتنی بر اینترنت است و بروز مشکل در اینترنت می­تواند روند آموزش مجازی در برنامه درسی هنر را مختل سازد.

با توجه به یافته های این پژوهش می­توان پیشنهادات زیر را در راستای وضعیت آموزش هنر به صورت کلی و آموزش هنر به صورت مجازی در صورت حادث شدن وضعیت کرونایی در آینده ارائه نمود: با توجه به وجود چالش عدم جذابیت تدریس درس هنر، در آموزش مجازی هنر از روش تلفیقی استفاده شود و در ترکیب با دروس دیگر مثل علوم، ریاضی و ... هنر نیز آموزش داده شود. برای تسهیل در آموزش هنر، استفاده از روش­های جایگزین برای تامین وسایل مورد نیاز برای آموزش می‌تواند دست والدین و دانش­آموزان را برای آموزش بازتر کند. فرهنگ­سازی مناسب در راستای اهمیت درس هنر می­تواند باعث جلب حمایت بیشتر والدین برای آموزش مجازی درس هنر شود. در حد امکان معلم تخصصی هنر به دانش­آموزان ابتدایی نیز تخصیص داده شود. فرهنگ هنری با استفاده از ظرفیت رسانه و شبکه­های اجتماعی ارتقا یابد. به جنبه­های مختلف هنر توجه شود و صرفا توجه به نقاشی در محور آموزش درس هنر قرار نگیرد و به سایر جنبه­ها از جمله موسیقی، قصه­گویی، بازیگری و... نیز پرداخته شود.

 

 

منابع

Abbasi, Fahimeh, Hejazi, Elaheh and Hakimzadeh, Rezvan (2020). Primary school teachers' lived experience of the opportunities and challenges of teaching in the educational network of students (SHAD): a phenomenological study. Teaching Research Quarterly, 8(3), 1-24.

Alter, F., Hays, T., & O'Hara, R. (2009). The challenges of implementing primary arts education: What our teachers say. Australasian Journal of Early Childhood, 34(4), 22-30.

Bakhtiar Nasrabadi, Hasan Ali and Nowruzi, Reza Ali (2019). New educational strategies in the third millennium. Qom: Sama Qalam.

Barrett, M. S., Flynn, L. M., Welch, G. F. (2018). Music Value and Participation: An Australian Case Study of Music Provision and Support in Early Childhood Education. Research Studies in Music Education, 40(2), 226-243.

Camille, F., Steve, S. (2020). How Arts Education Supports Social-Emotional Development: A Theory of Action. State Education Standard, 20(1), 31-35.

Ebrahimi, Javad and Mohammadi, Mohammad Ibrahim (2013). The place of art in the curriculum of education and training, National Conference on Changing the Curriculum of Education Courses, Birjand.

Giri, S., & Dutta, P. (2020). Identifying challenges and opportunities in teaching chemistry online in India amid COVID-19. Journal of Chemical Education, 98(2), 694-699.

Jalali, Ali Akbar and Abbasi, Mohammad Ali (2014). Communication and information technology in education in other countries of the world, curriculum conference in the age of information and communication technology.

Karimi, Akbar. (2017). The role of art in the activity of educational matters. The view of the Ministry of Education, 20 (373), 7.

Kian, Marjan. & Mehrmohammadi, Mahmood. (2014). Identifying aspects and missing aspects of the elementary school art curriculum. Teaching and Learning Research, 10(2), 1-18.

Kraehe, M. M. (2020). Art and the Mind. Arts Education, 73(2), 4-7.

Larkian, Marjan., Mehrmohammadi, Mahmood., Maleki, Hasan. & Mofidi, Farkhondeh. (2011). Development and Validation of an Ideal Model for Art Curriculum in Elementary Schools of Iran. Journal of Curriculum Studies (J.C.S.). 6 (21); 123-163

Lozano, M., Hammer, S. (2001). Visual and Performing Arts Content Standards for California Public

Okonkwo, I. E. (2014). Towards quality art education: challenges and opportunities. UJAH: Unizik Journal of Arts and Humanities, 15(1), 110-130.

Savage, J. (2018) Music Education for All. FORUM: for Promoting 3-19 Comprehensive Education, 60(1), 111-122.

Shaw, R. D. (2020). Finding Footprints: Analyzing Arts Education Policy Implementation, Arts Education Policy Review, 121(1), 1-9.

Tabatabaie, M., abbasi, P., & mortaheb, A. (2016). Study of Performing Barriers of Art Lessons from the Viewpoints of the Primary School Teachers of Isfahan. Preschool and Elementary School Studies, 1(3), 1-15. doi: 10.22054/soece.2017.7274

Zulfaqarian, Malihe and Kian, Marjan (2014). Analyzing the experiences of female teachers in teaching art in elementary schools: a qualitative research. Bi-Quarterly Journal of Theory and Practice in Curriculum, 2(4), 135-160.