زبان، صور و اسباب ایجاد طنز
الموضوعات :
ابوالقاسم رادفر
1
(استاد زبان و ادبیات فارسی
پژوهشگاه)
الکلمات المفتاحية: زبان, طنز, محتوا, language, Content, طنزپردازی, صورواسباب, Joke, Joke- speeching, tools and cases,
ملخص المقالة :
طنز و طنزپردازی یکی از شیوه های خاصّ برای بیان مسائل انتقادی جامعه است. از این رو،طنزآور پاسدار ارزش های انسانی است و با حربة بیان از تزلزل و تباهی معنویات در روزگار خود دفاع می کند. طنز بیش از هر چیز انسان را به ما می شناساند و هم آنان را که مورد طنز قرار گرفته- اند. از نظر اهل ادب، طنز شیوة خاص بیان مفاهیم تند اجتماعی و انتقادی و سیاسی و طرز افشای حقایق تلخ و تنفّرآمیز ناشی از فساد و بی رسمی های فرد یا جامعه است. عنصری که بیش از همه در بیان مسائل طنز کارآمد است، خود کلمه است که دردهای درونی را نشان می دهد. کلمه در طنز، هم ظرف معنی شاعر است و هم برانگیزندة خیال. در طنز باید کلمات دقیق و کم و با بیش ترین مفهوم انتخاب شود. عوامل ایجاد طنز، علاوه بر خنده که پایه و اساس آن است، عبارتند از: زبان خاص ـ که با توجّه به انواع طنز و مقتضای حال فرق می کند ـ ضرب المثل ها، گوشه و کنایه ها، تعریض ها، بهره جویی از انواع آرایه های لفظی و معنوی و بیانی چون ذمّ شبیه به مدح، تشبیهات، استعارات، مجازها، اغراق، تمثیل، کاربردهای عامیانه ای و لهجه ای و کنار هم قرار دادن دو چیز نامناسب در کنار هم که ایجاد خنده کند. همچنین هدف طنز استفاده از ترکیبات بجا و مناسب و درخور مقام و مقتضای حال برای شخصیت بخشی به مردمی است که در طی سال های طولانی در عرصة سیاسی و ... به بازی گرفته نشده اند.
اصلانی، محمد رضا، 1385. فرهنگ واژگان و اصطلاحات طنز،تهران، کاروان.
انجوی شیرازی، ابوالقاسم، 1352. بازیهای نمایشی، تهران، امیرکبیر، چ 1، (مقدمه امیرحسین جهانبگلو).
براون، ادوارد، 1358. تاریخ ادبی ایران، ترجمة علی پاشا صالح، تهران، امیرکبیر.
بهزادی اندوهجردی، حسین، 1378. طنز و طنزپردازی در ایران، تهران، صدوق، چ 1.
پناهی سمنانی، محمد احمد، 1369. شعر کار در ادب فارسی، تهران، مؤلف.
جمالزاده، محمد علی، 1321. فرهنگ لغات عامیانه، تهران، ابن سینا.
رادفر، ابوالقاسم، 1364. «طنز چیست؟» در گسترة تاریخ و ادب ، ش 1، تهران، نشر گستره، صص 109- 122.
رحیمی، مصطفی، 1348. مجلة جهان نو،خرداد، صص 4 و 5.
زرویی نصرآباد، ابوالفضل، 1374. «معجونی از نیش و نوش،گفتگو با ابوالفضل زرویی نصرآباد»، سروش، ش 771، شنبه 16 دی ماه، ص 44.
زرّینکوب، عبدالحسین، 1355(2535). شعر بیدروغ، شعر بینقاب، تهران، جاویدان – علمی، چ2.
سارتر، ژان پل، 1356 (2536). ادبیات چیست، ترجمة ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی، تهران، زمان.
صفوی، کورش، 1384. «پیش درآمدی بر طنز از منظر زبانشناسی»، الفبا، دو ماهنامة داخلی، مرکز آفرینشهای ادبی حوزة هنری، س 2، ش 7، مرداد و شهریور، ص 26.
ظریفی، سیامک، 1374. «گفتگو با سیامک ظریفی»، سروش، ش 771، شنبه 16 دی، صص 51،52.
کیمیاگر، مسعود،1374. «نقد سازنده نه سوزنده؛ گفتگو با مسعود کیمیاگر»، سروش، ش 771، شنبه 16 دی ماه، ص 46.
گویا، محمد علی، 1374. «طنز یعنی خندة پر اشک و آه»، سروش، ش 771، شنبه 16 دی، صص 30، 31- 32.
