گونه های طنز تمثیلی در حدیقه سنایی

الموضوعات :

معصومه موسی زاده ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر; ایران)
مریم محمدزاده ² (استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر- ایران)
رامین صادقی نژاد ³ (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران)

تاريخ الإرسال : 04 الجمعة , رجب, 1441 تاريخ التأكيد : 04 الجمعة , رجب, 1441 تاريخ الإصدار : 24 الأربعاء , صفر, 1441

الکلمات المفتاحية: سنایی, حدیقه‌الحقیقه, simile, Sanaee, طنز تمثیلی, Hadighat-al-Haghghat,

ملخص المقالة :

در ادبیات عرفانی زبان تمثیل یکی از محوری ترین راه ها برای بیان مقصود است و پرداختن به داستان ها و روایات ملموس با زندگی اجتماعی انسان ها، فهم زبان عرفانی را آسان تر می کند. سنایی را می توان نخستین شاعری دانست که در قالب مثنوی، طنز را به خدمت عرفان گرفته و آموزه های عرفانی و اخلاقی را با چندین شگرد طنز درآمیخته است و در حکایات و جز آن به کار بسته است. بنابراین طنز صوفیانه سنایی، بیشتر جنبه تمثیلی و روایی دارد. بر اساس مطالعه پیش رو می توان گفت که طنز در زبان سنایی شیوه ای برجسته در بیان است که به شکلی گسترده و در اشکال مختلفی به کار گرفته شده است. در این پژوهش تحلیلی توصیفی بعد از پرداختن به طنز تمثیلی، نمونه های مختلف طنز تمثیلی در اشعار سنایی بررسی شده و به دست آمد که عناوین طنزهای تمثیلی سنایی - که بیشتر از نوع روایی و حکایتی هستند- از لحاظ محتوایی، شامل طنز تمثیلی اجتماعی، اخلاقی، دینی و صوفیانه اند و قهرمان حکایات وی را، هر دو شخصیت انسانی و حیوانی تشکیل می دهند.

المصادر:

الف- کتاب:

قرآن کریم.

آرین­پور، یحیی، 1354، از صبا تا نیما، جلد دوم، تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی. چ پنجم.

اخوّت، احمد، 1371، نشانه­شناسی مطایبه، اصفهان: نشر فردا.

بهزادی اندوهجردی، حسین، 1383، طنزپردازان ایران از آغاز تا پایان دوره قاجار، تهران: دستان.

.............................، 1378، طنز و طنزپردازی در ایران (پژوهشی در ادبیات اجتماعی- سیاسی- انتقادی- علل روانی و اجتماعی)، تهران: صدوق.

پناهی سمنانی، محمداحمد، 1369، شعر کار در ادب فارسی، تهران: دهخدا.

حری، ابوالفضل، 1387، درباره طنز، تهران: سوره مهر.

حسینی کازرونی، سید احمد،1395، (پژوهش در ادبیات غیر جدّ فارسی) ص 135. چ سوم.

حکیمی، محمود، 1372، لطیفه­های سیاسی، جلد اول، تهران: خرم.

حلبی، علی­اصغر، 1377، طنز و شوخ­طبعی در ایران و جهان اسلام، تهران: بهبهانی.

.......................، 1364، مقدمه­ای بر طنز و شوخ­طبعی در ایران، تهران: پیک.

زرقانی، مهدی، 1381، زلف عالم­سوز، تهران: روزگار.

زرین­کوب، عبدالحسین، 1367، جستجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر. چ سوم.

...................................، 1381، شعر بی­دروغ بی­نقاب، تهران: علمی.

سنایی، ابوالمجدود، 1382، حدیقه­الحقیقه و شریعه­الطریقه، تصحیح سید محمدتقی مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.

.............................، 1388، دیوان، تصحیح سید محمدتقی مدرس رضوی، تهران: سنایی.

شفیعی کدکنی، محمدرضا، 1368، موسیقی شعر، تهران: آگه. چ دوم.

شمیسا، سیروس، 1376، انواع ادبی، تهران: فردوس. چ پنجم.

.........................، 1381، بیان و معانی، تهران: فردوس. چ هفتم.

صفا، ذبیح­اله، 1371، تاریخ ادبیات در ایران، جلد دوم، تهران: فردوس. چ یازدهم.

عفیفی، رحیم، 1371، مثل­ها و حکمت­ها، تهران: سروش.

مک­کوئین، جان، 1389، تمثیل، ترجمه حسن افشار، تهران: مرکز.

میرصادقی، میمنت، 1373، واژه­نامه هنر شاعری، تهران: کتاب مهناز.

نیکوبخت، ناصر، 1380، هجو در شعر فارسی، تهران: دانشگاه تهران.

 

ب – پایان نامه، یا مقاله‌ها:

جورابیان، فرخنده، 1388، طنز در بوستان و گلستان سعدی، شوشتر: دانشگاه آزاد اسلامی.

حسن­جان­زاده کشتلی، محمدتقی، 1389، «طبقه­بندی و تحلیل طنز در مثنوی­های سنایی»، پایان­نامه دانشگاه پیام نور تهران.

دری، زهرا و پگاه تاجیک، 1390، «بررسی حکایات طنزآمیز حدیقه سنایی با نگاهی به سه نظریه» در باب طنز، فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی، دوره 3، شماره 8، صص 112-131.

شفایی سرمور، اعظم، 1388، «مقایسه طنز در آثار عطار و حدیقه سنایی» پایان­نامه دانشگاه یاسوج.

قدمنان، رزاق و مرتضی انصار، 1394، «بررسی بیان تمثیلی و ابزارهای طنزآوری در مثنوی معنوی»، فصلنامه تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد بوشهر، شماره 26، صص 31-42.

نعمتی، زهرا، 1391، «طنز در آثار سنایی»، پایان­نامه دانشگاه کاشان.