بررسی نقش تمثیل در تبیین مقولۀ «خودسازی» در اندرزنامه های پهلوی
الموضوعات :بتول فخر اسلام 1 , حمیده حسنخانی 2
1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نیشابور
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نیشابور
الکلمات المفتاحية: حکمت, تمثیل, اخلاق, دین, wisdom, Religion, Allegory, Ethics, اندرزنامه های پهلوی, Pahlavi scriptures,
ملخص المقالة :
تمثیل در تشریح مفاهیم ثقیل برای مخاطبان عام نقشی اساسی دارد. از این رو، در متون دینی و اخلاقی که عموم مردم را خطاب قرار می دهند، منعکس شده است. در مقالۀ حاضر، با بهره مندی از روش توصیفی و تکنیک تحلیل محتوا، تمثیل های به کاررفته در اندرزنامه های پهلوی، بر اساس محتوا دسته بندی و نقش آن در بازنمایی اهمیت خودسازی در رشد معنوی آدمی بررسی و تحلیل شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که مؤلفان اندرزنامه ها با استفاده از تمثیل، موفق به ساده کردن مفاهیم پیچیده و غامض معرفتی، عینیت بخشی به مسائل انتزاعیِ شناختی، انتقاد از پیش الگوهای رفتاری و فکری، ارائه و بازتعریف مدل های جایگزین سبک زندگی و تسهیل در فرآیند ارتباط مخاطب با نویسنده و متن تولیدی شده اند. همچنین، مشخص شد که بر اساس محتوا، تمثیل ها به انواع: اخلاقی و تعلیمی، دینی و حکمی و فلسفی تقسیم می شوند. اجزاء تمثیلی در این متون نیز، غالباً غیرانسانی (شامل عناصر طبیعت، اجرام آسمانی و موجودات خیالی) هستند.
1- ارسطو، (1371)، رتوریک: فن خطابه. ترجمۀ چرخیده ملکی. تهران: اقبال.
2- «اندرز دانایان به مزدیسنان و اندرز خسرو قبادان»، (1339)، به تصحیح ماهیار نوابی. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. سال 12. شمارۀ 52. ص (127:144).
3- «اندرز دستوران به بهدینان»، (1356)، تصحیح ماهیار نوابی. پژوهشنامۀ بخش زبانشناسی مؤسسۀ آسیایی. شمارۀ 1. ص (53:67).
4- انوری، حسن، (1381)، فرهنگ بزرگ سخن. تهران: سخن.
5- تفضلی، احمد، (1378)، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. به کوشش ژاله آموزگار. تهران: سخن. چ 3.
6- جلیلی، رضا و نوروز، مهدی، (1394)، «مطالعۀ تطبیقی برخی آموزههای تعلیمی در اندرزنامههای پهلوی و برزونامه (بخش کهن)». پژوهشهای نقد ادبی و سبکشناسی دانشگاه آزاد اسلامی شهرکرد. شمارۀ 4. ص (31:48).
7- جینکز، ویلیام، (1364)، ادبیات فیلم. ترجمۀ محمدتقی احمدیان و شهلا حکیمیان. تهران: سروش.
8- حسینی کازرونی، سید احمد و کمالی بانیانی، محمدرضا، (1394)، «نگرشی به تمثیل در ادبیات تعلیمی». فصلنامۀ تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد اسلامی بوشهر. شمارۀ 26. ص (133:154).
9- دلپذیر، زهرا و بهنامفر، محمد و راشد محصل، محمدرضا، (1396)، «بررسی تطبیقی مفهوم خرد در اندرزهای دینکرد ششم و شاهنامۀ فردوسی». فصلنامۀ متنپژوهی ادب فارسی دانشگاه اصفهان. سال 9. شمارۀ 4. ص (37:55).
10- دهخدا، علیاکبر، (1373)، لغتنامه. تهران: دانشگاه تهران و روزنه.
11- دینکرد چهارم، (1393)، پژوهش از مریم رضایی. زیر نظر سعید عریان. تهران: سخن.
12- رزمجو، حسین، (1390)، انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. مشهد: دانشگاه فردوسی. چ 3.
13- شمسقیس رازی، شمسالدین محمد، (1388)، المعجم فی معاییر اشعارالعجم. به تصحیح محمد قزوینی، مدرس رضوی و سیروش شمیسا. تهران: علمی.
14- شمیسا، سیروس، (1385)، بیان. تهران: میترا.
15- صاحبی، علی، (1390)، تمثیل درمانگری؛ کاربرد تمثیل در بازسازی شناختی. تهران: سمت. چ 3.
16- فتوحی رودمعجنی، محمود، (1393)، بلاغت تصویر. تهران: سخن. چ 3.
17- کاویانیپویا، حمید و پیلهوریان، زهرا، (1395)، «بررسی فلسفۀ زروان در تفکرات دینی بر پایۀ اندرزنامههای پهلوی». مجلۀ مطالعات ایرانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال 15. شمارۀ 30. ص (133:153).
18- «گزیدۀ پوریوتکیشان»، (1339)، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. سال 12. شمارۀ 55. ص (513:535).
19- مینوی خرد، (1354)، ترجمۀ احمد تفضلی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
20- نیکخواه، مظاهر و رضایی هفتادر، علیمحمد و خسروی، حسین، (1396)، «بررسی اثرپذیری منظومۀ ویس و رامین از اندرزنامههای پهلوی در حوزۀ مفاهیم تعلیمی». پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان. سال 9. شمارۀ 35. ص (1:26).
_||_