دراسة سیمیائیة فی قصیدة "کلمات للوطن" لتوفیق زیاد علی ضوء نظریة بیرس

الموضوعات :

علی پیرانی ¹ , عبدالله حسینی ² , حسین أبویسانی ³ , حبیبه زارعی ⁴

1 - أستاذ مشارک فی اللغة العربیة وآدابها بجامعة الخوارزمی، طهران، إیران
2 - أستاذ مساعد فی اللغة العربیة وآدابها بجامعة الخوارزمی، طهران، إیران
3 - أستاذ مشارک فی اللغة العربیة وآدابها بجامعة الخوارزمی، طهران، إیران
4 - طالبة مرحلة الدکتوراه فی اللغة العربیة وآدابها بجامعة الخوارزمی، طهران، إیران

تاريخ الإرسال : 22 الثلاثاء , شوال, 1440 تاريخ التأكيد : 18 الأربعاء , جمادى الثانية, 1441 تاريخ الإصدار : 06 الأربعاء , جمادى الأولى, 1441

الکلمات المفتاحية: بیرس, النقد الأدبی, الدراسة السیمیائیة, توفیق زیاد, الأدب الفلسطینی المعاصر,

ملخص المقالة :

تزخر قصائد توفیق زیاد بالعلامات والرموز الّتی أسهمت کثیراً فی مستوى إیحاء شعر المقاومة لتترک فی المتلقّی تأثیرها العاطفی البالغ، فتجد العلامات فی قصائد توفیق زیاد مرافقة لصور شعره الحافلة بحبّ الوطن، وهی تعکس الرسالة الرئیسة لذلک الشعر. إنّ استخدام نظریة بیرس فی حقل السیمیائیة التطبیقیة فی نقد نصوص شعر المقاومة لها أثرها الفعّال فی تقدیم قراءة أفضل لرؤیة هذا الشاعر الکبیر، فضلاً عن قدرتها على تفسیر تلک النصوص وکشف رموزها. ومن هذا المنطلق، نحاول من خلال هذا البحث تقدیم تحلیل وصفی لخصائص قصیدة توفیق زیاد المعنونة بـ (کلمات للوطن) من خلال الرؤیة السیمیائیة معتمدین علی نظریة بیرس القائمة على ثلاثیاته الشهیرة وهی الإشارة والأیقونة والرمز. هذا البحث یمثل محاولة لتوضیح هذه المسألة وهی أنّه کیف أراد الشاعر الفلسطینی المعاصر، توفیق زیاد أن یجعل شعره مؤثراً وأن یطبع قصیدته بطابع الجمال، إضافة إلى تبیین العلامات التی استعان بها لإسباغ الجمالیة على شعره، وکیف یمکننا السیر فی الأغوار الخفیة من أفکاره ورؤاه وأن نبیّن کیفیة توظیفه للعلامات والرموز. ومن النتائج المستخصلة من البحث هو أنّ الاستعانة برؤیة بیرس السیمیائیة للعلامات تعدّ منهجاً مناسباً للبحث فی الشعر العربی الحدیث؛ لأنها تمتاز بقدرة تحلیلیة وتفسیریة أکبر من البلاغة التقلیدیة، علاوة علی ذلک إنّ هویّة شعر المقاومة الذی تفرزه ظروف القمع، تظهر فیه العلامات بصورة خفیة ورمزیة؛ فلذلک إننا نجد أنّ العلامات الرمزیة، تتصدر العلامات السیمیائیة فی هذه القصیدة.

المصادر:

القران الکریم

احمدی، بابک. (1394ش). از نشانه‌های تصویری تا متن. تهران: انتشارات مرکز.

اکو، امبرتو. (1395ش). نشانه‌شناسی ترجمه پیروز ایزدی. تهران: انتشارات ثالث.

اناری برچلوئی، ابراهیم وآخرون. (1390ش). «نشانه‌شناسی قصیده سفر ایوب بدر شاکر السیاب». مجله ادب عربی. العدد 3. صص 157-180

بعلبکی، روحی. (1392ش). فرهنگ عربی فارسی المورد. ترجمه محمد مقدس. چاپ پنجم. تهران: نشر امیرکبیر.

پیشوایی علوی، محسن وآخرون. (1395ش). «تحلیل نمادهای پایداری در شعر صالح محمود هواری». پژوهشنامه نقد ادبی وبلاغت. العام 5. صص170-151.

توکلی محمدی، محمود رضا وآخرون. (1395ش). «مضامین پایداری در اشعار قیصر امین پور و توفیق زیاد». مجله پژوهش‌های تطبیقی زبان وادبیات ملل. دوره 2. العدد 6. صص 72-54

جعفری، صدیقة وآخرون. (1395ش). «تحلیل نمادهای مقاومت در اشعار فاروق جویده». فصلنامه زبان وادبیات عربی. السنة الأولی، العدد الأول. صص66-53

چندلر، دانیل. (1397ش). مبانی نشانه شناسی ترجمه مهدی پارسا. تهران: انتشارات سوره مهر.

ذبیحی، رحمان وآخرون. (1393ش). «رمزهای پایداری وجاودانگی در اشعار م. سرشک (شفیعی کدکنی)». مجله مطالعات انتقادی ادبیات. السنة الأولی. العدد الأول. صص113-107

رحمانی، اسحاق وآخرون. (1393ش). «زیبایی‌شناسی تکرار در شعر توفیق زیاد شاعر مقاومت». دانشکده ادبیات دانشگاه باهنر کرمان. السنة 6. العدد 11. صص106-78

روشنفکر، کبری وآخرون. (1390ش). «گستره عناصر نماد واسطوره در اشعار سمیح القاسم وحسن حسینی». مجله جستارهای زبانی. العدد 6. صص72-41

زیاد، توفیق. (1970م). دیوان. بیروت: دار العودة.

زینی‌وند، تورج وآخرون. (1394ش). «نشانه‌شناسی پدیده کودک جنگ در شعر محمود درویش». مجله علمی پژوهشی انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی. العدد 37. صص114-89.

سرباز، حسن وآخرون. (1395ش). «درد ورنج کودکان فلسطینی در شعر محمود درویش». نشریه ادبیات پایداری. العدد 14. صص122-99.

السنید، حسن. (1986م). صدی الرفض والمشنقة. طهران: معاونیة العلاقات الدولیة فی منظمة الإعلام الإسلامی.

ــــــ. (1988م). أشیاء حذفتها الرقابة. بیروت: دار الفرات للنشر والتوزیع.

ــــــ. (1991م). (الف). للثوار فقط. بیروت: دار الفرات للنشر والتوزیع.

ـــــــــــــــــ. (1991م). (ب). یسألونک عن الحجارة. بیروت: دار الفرات للنشر والتوزیع.

شوالیه ژان، گربران آلن. (1379ش). فرهنگ نمادها. ترجمه سودابه فضلی. ج1. ط2.  طهران: جیحون.

ــــــ. (1379ش). فرهنگ نمادها ترجمه سودابه فضلی، ج2. ط2. طهران: جیحون.

ــــــ. (1382ش). فرهنگ نمادها ترجمه سودابه فضلی. ج3. ط1. طهران: جیحون.

ــــــ. (1385ش). فرهنگ نماد ها ترجمه سودابه فضلی. ج4. ط1. طهران: جیحون.

صدقی، حامد وآخرون. (1393ش). «تحلیل نمادهای شعر اعتراض در ادبیات معاصر عراق بر اساس اشعار حسن السنید». مجله علمی پژوهشی انجمن ایرانی زبان عربی. العدد 30. صص88-61.

طباطبائی، محمد حسین. (1378ش). المیزان فی تفسیر القران. ط11.  قم: دفتر انتشارات اسلامی.

عزیزی پور، محمدرضا وآخرون. (1391ش). «وطن در شعر مقاومت معاصر فلسطینی». فصلنامه علمی تخصصی در دری. السنة الثانیة. العدد الرابع. صص103-93

عمران، سعدی، الربیعی، فالح. (2011م). شعراء معاصرون من أعلام الشعر العربی. بیروت:  دار الکتب العربی.

کریمی، احمد وآخرون. (1395ش). «بررسی جلوه های نمادین طبیعت در اشعار محمد رضا شفیعی کدکنی». مجله پژوهشی دانشگاه آزاد واحد چالوس. دوره2، العدد6، صص120-89

گیرو، پیر. (1380ش). نشانه‌شناسی. ترجمه محمد نبوی. طهران: نشر آگه.

ملا ابراهیمی، عزت. (1396ش). شعر معاصر فلسطین از آغاز تا اشغال. ط1. طهران: انتشارات دانشگاه تهران.

ملا ابراهیمی، عزت. ( 1389ش). «جلوه‌های وطن پرستی در شعر زنان فلسطینی با تکیه بر اشعار فدوی طوقان». نشریه زن در فرهنگ وهنر. دوره اول، العدد 4. صص130-115

مجموعة من الؤلفین. (2004م). الموسوعة العربیة. الطبعة الأولی. دمشق: مؤسسة أعمال الموسوعة للنشر والتوزیع.

هواری، صالح محمود. (1998م). دیوان مرایا الیاسمین. دمشق: منشورات اتحاد الکتاب العرب.