رمزپردازی افسانۀ ققنوس«در گذاری از اسطوره به عرفان»
الموضوعات :لیلا امینی لاری 1 , خیراله محمودی 2
1 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور. ایران.
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
در بسیاری از اسطوره‌ها و نمادپردازی‌ها ، نکات مشترکی می‌توان یافت که ریشه در ناخودآگاه مشترک جمعی بشر دارد و از نزدیکی باورهای فرهــنگی و معــنوی جهانیان حکایت می‌کند. اسطورۀ جهان‌شمول ققنوس نیز از جمله اساطیری است که اگرچه دگردیسی‌های فراوان یافته است - اسطورۀ کوتزال کواتل را می‌توان صورت دگردیسی یافته‌ای از اسطورۀ ققنوس دانست - ولی می‌توان نکات مشترک و بویژه بن‌مایۀ مرگ و رستاخیز را در تمامی چهره‌های نموده شده از این پرندۀ خورشیدی، تشخیص داد. این حقیقت که مرگ، گذاری به نوع برتری از هستی و عالی‌ترین راه برای دست‌یابی به نوزایی است، در این اسطوره نموده شده است؛ مضمونی که در سیری صعودی به عرصۀ عرفان راه یافته، به صورت رستاخیز روحانی و ولادت ثانوی جلوه‌گر شده است و بدین سبب ققنوس، این پرندۀ افسانه‌ای، جنبه‌ای غیر عینی و چهره‌ای قدسی یافته است. ققنوس رمز روحی تعالی یافته است که به ساحت ورای مرگ گام می‌نهد. در مقالۀ حاضر، که به روش کتابخانه‌ای و به شیوۀ تحلیلی-توصیفی انجام شده، با نگاه به اساطیر برخی ملل، جایگاه اسطوره‌ای، عرفانی ققنوس، پرندۀ آتش، تبیین گردیده است.
10. سهروردی، شهاب‌الدین (1380) مجموعة مصنفات شیخ اشراق، تصحیح و تحشیة سیدحسین نصر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
11. شایگان، داریوش (1375) ادیان و مکتبهای فلسفی هند ، تهران: امیرکبیر.
12. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1376) آیینه‌ای برای صداها، تهران: سخن.
13. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1392) زبان شعر در نثر صوفیه، تهران: سخن.
14. عبدالمؤمن بن صفی‌الدین (1346) رسالة موسیقی بهجت‌الروح ، با تعلیقات ه. ل. رابینودی برکوماله ، [ بی جا ] : بنیاد فرهنگ ایران.
15. عطار، فریدالدین (1383) منطق‌الطیر ، به کوشش شفیعی کدکنی ، تهران: سخن.
16. کریستی، آنتونی (1373) اساطیر چین ، ترجمة باجلان فرخی ، تهران: اساطیر.
17. کوپر، جی‌سی (1379) فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمة ملیحه کرباسیان، تهران: فرشاد.
18. لاهیجی، شمس‌الدین محمد (1368) اسرارالشهود، تصحیح سیدعلی آل داود، تهران: موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
19. مولوی، جلال‌الدین محمد (1363) مثنوی معنوی، تصحیح رینولد.ا. نیکلسن ، به اهتمام نصرالله پورجوادی، تهران: امیرکبیر.
20. مولوی، جلال‌الدین محمد (1378) کلیات شمس تبریزی، با تصحیحات بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.
21. نخشبی، ضیاء (1372) طوطی‌نامه، تصحیح فتح‌الله مجتبایی و غلامعلی آریایی، تهران: منوچهری.
22. نویا، پل (1373) تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمۀ اسماعیل سعادت، تهران: نشر دانشگاهی.
23. هال، جیمز (1380) فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمة رقیه بهزادی ، تهران: فرهنگ معاصر.
24. هینلز، جان (1375) شناخت اساطیر ایران، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه.
25. یاحقی، محمدجعفر (1369) فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، تهران: موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی و سروش.
26. یوشیج، نیما (1371) مجموعۀ کامل اشعار، تدوین سیروس طاهباز، تهران: نگاه.
_||_
