مؤلّفه‌های پسااستعماری در اشعار مهدی اخوان ثالث

الموضوعات :

سیده گوهر نوربخش ¹ (دانشجوی دکتری، زبان وادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، رودهن، ایران)
عبدالحسین فرزاد ² (دانشیار، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران)

تاريخ الإرسال : 07 الجمعة , محرم, 1441 تاريخ التأكيد : 07 الجمعة , محرم, 1441 تاريخ الإصدار : 19 السبت , شوال, 1440

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

مطالعات پسااستعماری یکی از حوزه های مطالعات جدید در مورد کشورهای موسوم به جهان سوم و نگرشی انتقادی به مجموعه ای از رهیافت های نظری است که با تأکید بر پیامدهای استعمارگرایی به تحلیل گفتمان استعماری می پردازد. ادوارد سعید، بنیان گذار واقعی نظریۀ پسااستعماری در کتاب شرق شناسی اش بر این اصل تکیه دارد که متفکران غربی، عمدتاً تصویر نادرستی از مشرق به مثابۀ دیگری مطرح کرده اند. وی بر این باور بود که پیامدهای استعمارگری در قالب هرج و مرج، کودتا، فساد و جنگ های داخلی و خونریزی تا امروز ادامه یافته است. در ادبیات ایران، مهدی اخوان ثالث از شاعرانی است که روایت گریِ حضور استعمار انگلیس و آمریکا در شعرش آشکارا انعکاس دارد. این مقالۀ توصیفی- تحلیلی بر آن است تا بیان دارد جلوه های پسااستعماری در اشعار اخوان چگونه ظهور می یابد؟ بررسی ها نشان می دهد: اخوان به زبانی نمادین و تمثیلی با تصاویر شاعرانه از استعمار سخن به میان آورده و در اشعارش فضای یأس آمیز بعد از چیرگی استعمار را وصف کرده است

المصادر:

1. اخوان ثالث، مهدی (1363) آخر شاهنامه ، چاپ هشتم، تهران: مروارید.


2. __________  (1370) ناگه غروب کدامین ستاره، یادنامۀ مهدی اخوان ثالث، تهران: بزرگمهر.  


3. __________  (1371) تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم، ، چاپ چهارم، تهران: مروارید.


4. __________  (1379) دوزخ امّا سرد، چاپ نهم، تهران: زمستان.


5. __________  (1386) ارغنون،تهران: زمستان.  


6. __________  (1387) از این اوستا، تهران: زمستان.


7. __________  (1388) گزیدۀ اشعار، گزینش غلامرضا بروسان، تهران: شاملو.


8.  __________   (1391) زمستان، چاپ بیست و هشتم، تهران: نشر زمستان.


9. ایمان­زاده، سمیه و حاجی­پور، میثم (1395) بررسی مؤلّفه­های ملی در اشعار اخوان و شفیعی کدکنی، کازرون: دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی.

10. براهنی، رضا (1370) اخوان، شعر بزرگ سرزنش جهان، ناگه غروب کدامین ستاره، تهران: بزرگمهر.

1. بهبهانی، سیمین (1385) اخوان شاعر شکست، باغ بی­برگی (یادوارۀ مهدی اخوان ثالث) به کوشش مرتضی کاخی، تهران: سروش.


2. ترابی، ضیاءالدین (1381) امیدی دیگر؛ نگاهی تازه به شعرهای مهدی اخوان ثالث، تهران: نشر دنیای نور.


3. حقوقی، محمّد (1377) شعر زمان ما  مهدی اخوان ثالث ، چاپ پنجم، تهران: نشر نگاه.


4. درودیان، ولی­الله (1385) سرچشمه­های مضامین شعر امروز ایران، تهران: نشر نی.


5. دریابندری، نجف (1385) «اخوان شاعر شکست»، باغ بی­برگی، تهران: زمستان، صص 250-241.


6. دستغیب، عبدالعلی (1373) نگاهی به مهدی اخوان ثالث، چاپ اوّل، تهران: مروارید.


7. زرقانی، سید مهدی (1383) چشم انداز شعر معاصر ایران، چاپ اوّل، تهران: نشر ثالث.


8. سعید، ادوارد (1382) فرهنگ و امپریالیسم، ترجمۀ اکبر افسری، چاپ اوّل، تهران: توس.


9. _________ (1386) شرق­شناسی، ترجمۀ عبدالرحیم گواهی، چاپ پنجم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.


10. _________  (1394) بی در کجا (خاطرات ادوارد سعید)، ترجمۀ علی­اصغر بهرامی، تهران: نشر ویستار.


11. شاهین­دژی، شهریار (1387) شهریار شهر سنگستان (نقد و تحلیل اشعار مهدی اخوان ثالث)، تهران: نشر سخن.


12. عضدانلو، حمید (1383) ادوارد سعید، چاپ اوّل، تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.


13. فانون، فرانتس (1361) انقلاب آفریقا، ترجمۀ محمّد امین کاردان، تهران: خوارزمی.


14. قرایی، یدالله (1370) چهل و چند سال با امید (مهدی اخوان ثالث)، چاپ اوّل، تهران: انتشارات بزرگمهر.


15. کاخی، مرتضی (1370) باغ بی­برگی، چاپ اوّل، تهران: نشر زمستان.


16. محمّدی آملی، محمّدرضا (1377) آواز چگور (زندگی و شعر اخوان ثالث)، چاپ اوّل، تهران:ثالث.


17. نجمی، ناصر (1377) دکتر مصدّق بر مسند حکومت، تهران: نشر پیکان.


18. یاحقی، جعفر (1384) جویبار لحظه­ها (ادبیّات معاصر فارسی)، تهران: جامی.        

 مقالات

1. درودی، مسعود و موسوی، سید صدرالدین، 1391، مطالعات پسااستعماری: عرصه­ای برای علوم انسانی بومی، مجلۀ روش­شناسی علوم انسانی، شمارۀ 70، صفحات 132-103.


2. زارع، غلامعلی،1387، ویژه­نامۀ ایران و استعمار بریتانیا: دولت استعماری انگلیس در آیینۀ شعر معاصرفارسی، مجلۀ مطالعات تاریخی، شماره22، صفحات 143-130.