پیوندهای طیفی سماع و وجد در ادب تعلیمی صوفیان
الموضوعات :
شعله سبزواری
1
(
دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
)
فاطمه حیدری
2
(
استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی،کرج، ایران.
)
نسترن صفاری
3
(
گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی ،کرج، ایران.
)
الکلمات المفتاحية: تصوف, سماع, وجد, وقت, اشراق,
ملخص المقالة :
تصوف اسلامی، جریانی نظام‌مند است که از عناصر به هم پیوستۀ متعددی تشکیل می‌شود. عناصری که از سویی با خود و از سوی دیگر با نظام عرفانی ارتباط دارند. یکی از مؤلفه‌های پر اهمیت و بحث‌برانگیز این جریان، سماع است. سماع موسیقی تعلیمی صوفیان و ابزاری مؤثر برای تصفیۀ دل و دگرگونی حال و رقت قلب به شمار می‌آید که خود را در قالب وجد نشان می دهد. وجد زمینه‌ساز درک اشراقی هستی است. توجه صوفیان به سماع سبب می‌شود که طیفی از مفاهیم عرفانی که با احوال رقصنده و واجد از یک جنس است، در گرد آن به چرخش درآید. اصطلاحات و مفاهیمی چون تواجد، وجد، وجود، وقت، سکر، بسط، شطح و طامات و نظایر آن-ها زادۀ سماع‌اند. در این پژوهش کتابخانه‌ای با روش کیفی و تحلیلی به بخشی از این طیف گسترده نگریسته شده است. هدف نویسندگان بازنمود بخشی از تأثیر سماع بر نظام تصوف است. نتایج حاصل نشان می‌دهد که سماع به‌رغم مناقشات لفظی و بعضاً منازعات خشونت‌بار مخالفان صوفیه، در میان اهل تصوف ادامه داشته و از اسباب مهم دگرگونی سالک و آماده کردن او برای محقّق ساختن جهان‌بینی اشراقی بوده‌است.
