مطالعۀ تطبیقی آزمون های قهرمانان اساطیری در حماسه های ملل مختلف «مطالعۀ موردی: اساطیر ایرانی، یونانی و هندی»
الموضوعات :سمیه تقی زاده ثمرین 1 , ابوالقاسم رادفر 2 , علی رضا شعبانلو 3 , فرانک جهانگرد 4
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
3 - استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.
4 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: اسطوره, ایرانی, یونانی, آزمون, هندی,
ملخص المقالة :
قهرمانان اساطیری در متون حماسی ملل مختلف در قالب ها و اشکال گوناگون بروز می کنند؛ اما اغلب سرگذشت یکسانی دارند و مراحل مشابهی را پشت سر می گذارند. آزمون و روایت‌های وابسته به کلید‌واژة آزمون، یکی از موضوعات مشترک بسیاری از اساطیر جهان است و معمولاً این موضوع از نقاط عطف روایات و از مهم‌ترین بسترهای انگیزشی قهرمان برای کنش آغازین روایت ها است. آزمون‌های اساطیری با اهداف گوناگونی به اجرا درمی‌آمده‌اند و نه تنها خاص پهلوانان و قهرمانان؛ بلکه در جاهایی از اساطیر اختصاص به خدایان داشته‌اند. مسیر قهرمانی شخصیت‌‌های درخشان اسطوره‌ای از گذرگاه آزمون و در بوتة امتحان قوای جسمانی و روحانی می‌گذرد. آزمون یکی از آیین‌هایی است که در میان تمامی اسطوره‌های ملل وجود داشته است و تاریخی به دیرینگی خود اسطوره دارد. آزمون‌شوندگان که اکثراً از طبقة پهلوانان در اساطیر می‌باشند گاه به‌صورت کاملاً دلخواه و اختیاری همچون رستم و اسفندیار، اقدام به پذیرش آزمون می‌کنند، گاه همچون هرکول و اولیس از سر اجبار تن به آزمون می‌دهند و سیلی از دخالت نیروهای مافوق طبیعی آن‌ها را از آزمونی به آزمونی دیگر می‌کشاند. آزمون‌ها گاه پذیرفته نمی‌شود و آزمون دهنده مجبور است به‌جای آزمون پذیرفته‌نشده آزمونی دیگر را از سر بگذراند. پهلوانان که آزمون‌شوندگان بی‌چون‌وچرای اساطیرند، هرکدام بدون استثنا به آزمون پاکی و بی‌گناهی مبتلا می‌شوند، از جمله رستم، اسفندیار و اولیس در مصاف زن جادو، گیلگمش در مصاف ایشتر و هرکول در مصاف هیپولیت و زنان آمازونی. پهلوانان آنجا که پای آزمون سنجش توانایی در میان است و باید زور بازوی خود را نشان دهند، متناسب با دشواری‌ها و سختی‌های آزمون تلاش می‌کنند و با موفقیت از آن‌ها گذر می‌کنند. این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی به این پرسش پاسخ می دهد که مطالعۀ تطبیقی آزمون های اساطیر در حماسه های ملل مختلف، از چه شباهت ها و تفاوت هایی بین آن ها حکایت می کند؟
کتاب‌ها اسلامی‌ندوشن، محمدعلی (1385) زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه، تهران: سهامی انتشار. ایندیک، ویلیام (2004) روان‌شناسی برای فیلم‌نامه‌نویسان، ترجمة محمدگذرآبادی، تهران: هرمس. پینسنت، جان (1380) شناخت اساطیر یونان، ترجمه: باجلان فرخی (م. ح)، تهران: اساطیر. رزمجو، حسین (1381) قلمرو ادبیات حماسی ایران، 2جلدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. روزنبرگ، دونا (1379) اساطیر جهان: داستان‌ها و حماسه‌ها، جلد1 و 2، ترجمة عبدالحسین شریفیان، تهران: انتشارات اساطیر. فردوسی، ابوالقاسم (1375) شاهنامه (از روی چاپ مسکو)، به کوشش سعید حمیدیان، 4 جلد (9 و 1)، تهران: نشر قطره. کزازی، میرجلال‌الدین (1373) نامه باستان، ویرایش و گزارش شاهنامه فردوسی، تهران: انتشارات سمت. کزازی، میرجلال‌الدین (1379) رویا، حماسه، اسطوره، تهران: نشر مرکز. مهابهاراتا (1358) ترجمه میرغیاث‌الدین علی قزوینی مشهور به نقیب‌خان، به تحقیق و تصحیح و تحشیه و مقدمه سیدمحمدرضا جلالی نایینی، تهران: شرکت افست سهامی خاص. همیلتون، ادیت (1376) سیری در اساطیر یونان و روم، ترجمة عبدالحسین شریفیان، تهران: انتشارات اساطیر. هومر (1379) ایلیاد و ادیسه، ترجمه جلال‌الدین کزازی، تهران: نشر مرکز. یونگ، کارل گوستاو و همکاران (1352) انسان و سمبل‌هایش، ترجمة ابوطالب صارمی، تهران: امیرکبیر. مقالات خجسته، فرامرز، و صیادی، فاطمه. (1390). بررسی کهن‌الگوی آزمون در شاهنامه و هفت پیکر نظامی. تاریخ ادبیات، 4(1)، 109 – 93. شجاعی‌مقدم، میترا. (1396). بررسی سفر قهرمان در حماسة گیلگمش با تأکید بر نظریة کریستوفر وگلر، نهمین همایش ملی زبان و ادبیات فارسی، بیرجند، 82-101. موسوی، سید کاظم، بهزادنژاد، مریم، و سارکسیان، آرمینا. (1395). ساختار اسطوره‌ای در گنبد سیاه هفت پیکر: بررسی نظریه سفر قهرمان در گنبد اول. فنون ادبی، 8(4)، 113-130. doi: 10.22108/liar.2016.21202. مشعلیان، مرضیه، و هاشمیان، لیلا. (1399). گذر از نه بیشة شهریارنامه بر اساس نظریة تک اسطورة جوزف کمپبل. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 12(45)، 239-256. doi: 10.30495/dk.2020.678943. پایان‌نامه دانش‌پور، مهدی (1392) تحلیل کهن‌الگویی آزمون‌های شاهنامه، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، به راهنمایی اسدالله نوروزی، دانشگاه هرمزگان.
_||_Books Ferdowsi, Abolghasem (2006) Shahnameh (from Moscow edition), by Saeed Hamidian, 4 volumes (9-and 1), Tehran: Qatreh Publishing. [In Persian] Hamilton, Edith (1997) A Journey into Greek and Roman Mythology, Trans. Abdolhossein Sharifian, Tehran: Asatir Publications. [In Persian] Homer (2001) Iliad and Odyssey, Trans. Jalaluddin Kazazi, Tehran: Markaz Publishing. [In Persian] Indic, William (2004) Psychology for Screenwriters, Trans. Mohammad Gozarabadi, Tehran: Hermes. [In Persian] Islami Nodooshan, Mohammad Ali (2006) The Life and Death of Heroes in the Shahnameh, Tehran: Anteshar Publications. [In Persian] Kazazi, Mir Jalaluddin (1995) Ancient Letter, Editing and Reporting Ferdowsi's Shahnameh, Tehran: Samat Publishing. [In Persian] Kazazi, Mir Jalaluddin (1998) Dream, Epic, Myth, Tehran, Markaz Publishing. [In Persian] Mahabharata (1980) Trans. Mirghias al-Din Ali Qazvini known as Naqib Khan, to research, correction and annotation and introduction by Seyyed Mohammad Reza Jalali Naeini, Tehran: Offset Company. [In Persian] Pincent, John (2001) Understanding Greek Mythology, Trans. Bajlan Farrokhi (M.H.), Tehran: mythology. [In Persian] Razmjoo, Hossein (2002) The Realm of Iranian Epic Literature, 2 volumes, Tehran: Humanities and Cultural Studies Research Institute. [In Persian] Rosenberg, Donna (2000), World Myths: Stories and Epics, Volumes 1 and 2, translated by Abdolhossein Sharifian, Tehran: Asatir Publications. [In Persian] Articles Khojaste, F., & Sayadi, F. (2011). Examining the ancient pattern of the test in the Shahnameh and the seven military figures. Literature History, 4(1), 109-93. [In Persian] Mashalian, M., & Hashemian, L. (2020). Passing through the Nine Bisheh of Shahriar-nameh: An Approach Based on Campbell’s Theory of Monomyth. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 12(45), 239-256. doi: 10.30495/dk.2020.678943. [In Persian] Mousavi, S. K., Behzadnezhad, M., & Sargsyan, A. (2016). The mythic structure in the black dome of the Haftpeikar: Study of Hero's journey in the first dome. Literary Arts, 8(4), 113-130. doi: 10.22108/liar.2016.21202. [In Persian] Shujai Moghaddam, M. (2016). Examining the hero's journey in Gilgamesh epic with emphasis on the theory of Christopher Wegler, 9th National Persian Language and Literature Conference, 82-101 [In Persian] Thesis Daneshpour, Mehdi (2012) Archeological analysis of Shahnameh tests, master's thesis, under the guidance of Asadollah Nowrozi, Hormozgan University. [In Persian]
