بررسی فناء، بقاء و قرب در منظومه ی فکری محمد بن جعفر مکی حسینی
الموضوعات :
پرنیان محمدیان
1
,
زرین تاج واردی
2
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عرفانی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
الکلمات المفتاحية: بقاء, فناء, قرب, قرب نوافل, محمد بن جعفر مکی حسینی,
ملخص المقالة :
لازمۀ تقرب به قاف وحدت ذات حق، گذشتن از مسیر صعب فقر و فناست. فطرت انسان پیوسته در پی راهی برای دست یافتن به وجود لایزالی خداوند است چرا که دریای متلاطم وجود انسان، تنها از این طریق می‌تواند بیارمد. عارفان فنا و نیستی از خود را چارۀ رسیدن به خدا آگاهی دانسته و برآنند که هرگاه غبار هستی از وجود فانی آدمی زدوده شود، از پس حجاب‌های تعلقات، حق چنانکه هست رخ می‌نماید. بی شک آغاز این راه دشوار بدون معرفت و عشق ممکن نیست. «محمد بن جعفر مکی حسینی»، عارف صاحب سبک طریقۀ چشتیه، نیز از کسانی است که یه این مفهوم پایبند و علاوه بر آن معتقد است که آدمی تا از فناء فیالله و بقاء بالله عبور نکند، نمی‌تواند نور وجود خویش را به نور‌النور، متصل کند. در نظرگاه او وصول به حق با آنچه اهل ظاهر و شریعت می‌پندارند متفاوت است. وی قرب را نه در جنت که در رؤیت حق نیز نمی‌داند و بر آن است که این ها چیزی جز حجاب بر سر راه سالک نیستند. وی قرب حقیقی را در سه مرتبۀ قرب بالذات، قرب لِلذات و قرب فی الذات طبقه بندی کرده و بر آن است که تنها ولی کل الهی می‌تواند این مراتب را طی کرده و حق را چنان که هست ببیند و در آینۀ وجود خویش بنمایاند. در پژوهش پیش رو نگارنده با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی مکتوبات مکی پرداخته و مفاهیم مذکور را در مکاتیب او تحلیل کرده است.
کتاب¬ها
انوشه، حسن. (1375). دانشنامه ادب فارسی، جلد 4، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
جامی،عبدالرحمن. (1383). أشعه اللمعات، قم: بوستان کتاب.
دهلوی بخاری، ابوالمجد عبدالحق محدث. (1383). اخبار الاخیار، تهران: انجمن آثار و مفاهر فرهنگی.
سجادی، جعفر. (1370). فرهنگ اصطلاحات عرفانی، تهران: طهوری.
غنی، قاسم. (1375). تاریخ تصوف در اسلام، تهران: زوار.
کاکایی، قاسم. (1381). وحدت وجود به عبارت ابن عربی و مایستر اکهارت، تهران: هرمس.
گوهرین، صادق. (1380). شرح اصطلاحات تصوف، تهران: زوار.
مکی حسینی، محمد بن جعفر. (1303). دقایق المعانی، تهران: کتابخانه مجلس شورای اسلامی. شماره نسخه 8532 .
مکی حسینی، محمد بن جعفر. (بی تا). حقایق المعانی. تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران. شماره نسخه 2/ 29251 .
مولایی، محمد سرور. (1397). بحر المعانی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
نیری، محمد یوسف. (1395). نرگس عاشقان، شیراز: دانشگاه شیراز.
مقالات
باباپور، صغری، و دهباشی، مهدی. (1391). از فنا در خود تا بقا در حق. عرفان اسلامی، 8(32)، 63-82.
برهان، بهزاد، و حاجیان نژاد، علیرضا.( 1398). تبیینی ساخت¬گرا از تباین نیروانا و فنا. ادب فارسی، 9(23)، 41- 61.
حسن¬زاده کریم آباد، داوود.(1391). مراتب قرب در عرفان اسلامی. ادیان و مذاهب، 1(4). 89-106.
عطاران، مرضیه. (1396). از تبتل تا مقامات فنا. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 12(44)، 13- 73.
غفاری قره باغ، سید احمد. (1397). تحلیل عرفانی از تفکیک آثار فرض و نفل در قرب الهی. پژوهش‌های فلسفی –کلامی، 20(3)، 159-176. doi: 10.22091/pfk.2018.1607.1512.
مظفری، حسین. (1395). قرب نوافل و فرائض و تطبیق آن¬ها بر مقامات عرفانی. انوار معرفت، 6(10)، 5-20.
References
Books
Anoushe, Hassan. (1996). Encyclopedia of Persian literature, The fourth volume, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance. [In Persian]
Dehlavi Bukhari, Abulmajd Abdul Haq Muhaddith. (2004). Akhbar al-Akhyar, Tehran: Association of Cultural Artifacts and Honors. [In Persian]
Ghani, Qasim. (1996). History of Sufism in Islam, Tehran: Zavar. [In Persian]
Goharin, Sadegh. (2001). explanation of Sufism terms, Tehran: Zavar. [In Persian]
Jami, Abd al Rahman. (2004). Rays of light, Qom: Bostan Kitab. [In Persian]
Kakai, Qasim. (2002). The unity of existence according to Ibn Arabi and Meister Eckhart, Tehran: Hermes. [In Persian]
Makki Hosseini, Muhammad Ibn Jafar. (1924). Daqaegh al-Ma'ani, Tehran: Library of the Islamic Council. Version number 08532. [In Persian]
Makki Hosseini, Muhammad Ibn Jafar. (No Date). Haghayegh al- Maani, Tehran: Organization of Documents and National Library of Iran. Version number 2/29251. [In Persian]
Molaei, Muhammad sarvar. (2018). Bahr Al-maani, Tehran: Persian Language and Literature Academy. [In Persian]
Nayyeri, Muhammad Yousif. ( 2016). Narges Asheghan, Shiraz: Shiraz University. [In Persian]
Sajjadi, Jaafar. (1991). Dictionary of mystical terms, Tehran: Tahori. [In Persian]
Articles
Attaran, M. (2017). From the beginning to the officials of the doom. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 12(44), 13-73. [In Persian]
Babapour, S., & Dehbashi, M. (2012). From annihilation in oneself to survival in the right. Islamic Mysticism, 8(32), 63-82. [In Persian]
Borhan, B., & Hajianejad, A. R. (2019). Constructivist explanation of Nirvana and Annihilation. Persian Literature, 9(23), 41-61. [In Persian]
Ghafari Qarabagh, S. A. (2018). ystical analysis of the separation of obligatory and non-obligatory works in the presence of God. Philosophical-Theological Studies, 20(3), 159-176. doi: 10.22091/pfk.2018.1607.1512. [In Persian]
Hassan-Zadeh Karimabad, D. (2012). Degrees of closeness in Islamic mysticism. Religions and Madhhabs, 1(4). 89-106. [In Persian]
Mozaffari, H. (2016). The closeness of Nawafl and the rules and their application to mystical authorities. Anwar Ma’rifat, 6(10), 5-20. [In Persian]
