مقایسه و تحلیل شیوه‌های شخصیت‌پردازی در گرشاسب‌نامۀ اسدی طوسی و حملۀ حیدری باذل مشهدی

الموضوعات :

چیمن خوشنمای بهرامی ¹ , تیمور مالمیر ²

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان، کردستان، ایران.
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان، کردستان، ایران.

تاريخ الإرسال : 12 السبت , ذو القعدة, 1443 تاريخ التأكيد : 11 الأربعاء , جمادى الثانية, 1444 تاريخ الإصدار : 15 الجمعة , ذو الحجة, 1445

الکلمات المفتاحية: حملۀ حیدری, گرشاسب‌نامه, شخصیت‌پردازی, حماسۀ دینی, حماسۀ طبیعی,

ملخص المقالة :

شخصیت وشخصیت‌پردازی از عناصر اصلی داستان است. انتخاب شیوه‌های شخصیت‌پردازی و چگونگی به‌کارگیری آن‌ها بر کیفیت انتقال پیام ِ مؤلف و دریافت مخاطب داستان تأثیر دارد. پژوهش حاضر به‌منظور مقایسه و تحلیل شیوۀ شخصیت‌پردازی حماسه‌های دینی با حماسه‌های طبیعی صورت گرفته است اما به‌سبب رعایت مقتضیات نشر، دو منظومۀ گرشاسب­نامۀ اسدی طوسی و حملۀ حیدری باذل مشهدی را انتخاب‌کرده‌ایم. راوی منظومۀ حملۀ حیدری رویدادها را گزارش‌می‌کند؛ برای شخصیت‌پردازی از روش توصیف مستقیم شخصیت، بیشتر از زبان خود راوی استفاده کرده است. در حملۀ حیدری کارکرد توصیف‌ها جهت ادای احترام و بزرگداشت شخصیت‌های دینی است و اعمال شگفت‌انگیز قهرمانان منظومه‌های حماسی در آن وجودندارد. شخصیت‌پردازی در گرشاسب‌نامه بیشتر با استفاده از روش توصیف مستقیم شخصیت از زبان راوی انجام‌می‌شود، برخی از این توصیف‌ها، طولانی و اغراق‌آمیز است. روش معرفی اشخاص از زبان دیگر شخصیت‌ها نیز در این منظومه استفاده شده است البته، هر دو حماسه، از این لحاظ به هم شباهت‌دارند، اما توصیف‌های حملۀ حیدری برای شخصیت‌پردازی اشخاص ِ مسلمان ِ داستان، بیشتر بر توصیف ویژگی‌های اخلاقی، معنوی و صفات پسندیدۀ انسانی و دلاوری‌های آنان متکی است. در توصیف دشمنان نیز اوصاف ِ تعیین‌شده بر گمراهی، فریبکاری و تیره‌رایی آنان تأکیددارد. در حملۀ حیدری از شخصیت‌ها، اعمال خرق‌عادت سرنمی‌زند و تعداد رویدادهای غیرعادیِ روایت بسیار کم است. تأثیرِ محیط، بافت فرهنگی و باورهای مصنّفانِ هر دو حماسه، در شخصیت‌پردازی اشخاص دیده‌می‌شود. داده‌های پژوهش به شیوة کتابخانه‌ای گرد آمده و با روش توصیفی- تحلیلی پردازش شده است.

 

المصادر:

کتاب¬ها
احمدی، بابک. (1393). ساختار و تأویل متن، تهران: مرکز.
اسدی طوسی، ابونصر علی بن احمد. (1393). گرشاسب‌نامه، تصحیح حبیب یغمایی، تهران: دنیای کتاب.
باذل مشهدی، محمد رفیع. (1336). کلیات حملۀ حیدری، تهران: علمی.
پرینس، جرالد. (1391). روایت‌شناسی، شکل و کارکرد روایت، ترجمۀ محمد شهبا، تهران: مینوی خرد.
تودوروف، تزوتان. (1395). بوطیقای ساختارگرا، ترجمۀ محمد نبوی، تهران: آگه.
دقیقیان، شیرین¬دخت. (1397). شخصیت‌پردازی در ادبیات داستانی: پژوهشی در نقش پروتوتیپ‌ها در آفرینش ادبی، تهران: مروارید.
شمیسا، سیروس. (1373). انواع ادبی، تهران: فردوس.
صفا، ذبیح¬الله. (1369). حماسه¬سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر.
قدیانی، مهدی. (1398). شخصیت‌پردازی زنان فتان در شاهنامۀ فردوسی، تهران: ویهان.
کالر، جاناتان. (1388). بوطیقای ساخت¬گرا، ترجمۀ کوروش صفوی، تهران: مینوی خرد.
کوری، گریگوری. (1395). روایت¬ها و راوی¬ها، ترجمۀ محمد شهبا، تهران: مینوی خرد.
مستور، مصطفی. (1387). مبانی داستان کوتاه، تهران: مرکز.
میرصادقی، جمال. (1394). عناصر داستان، تهران: سخن.
مقالات
اشرف¬زاده، رضا، و عباسی، زهرا. (1397). بررسی شخصیت‌های منظومه‌های حماسی بهمن‌نامه، کوش‌نامه، فرامرزنامه و گرشاسب‌نامه بر اساس نظریات انسان‌شناسی کارل راجرز و آبراهام مزلو. علوم ادبی، 8 (14)، 9-48. doi: 10. 22091/jls. 2019. 3588 1156
جعفری، مرتضی. (1392). بررسی روایت و تصویرگری در گرشاسب¬نامۀ اسدی طوسی. پژوهش‌های ادبی و بلاغی، 1(3)، 59-75.
خالقی‌مطلق، جلال. (1390). حماسه. فردوسی و شاهنامه‌سرایی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 3-24.
رجبیان، ساناز، و نیک¬منش، مهدی. (1393). گرشاسب: شبه قهرمان حماسۀ اسدی. شعرپژوهی (بوستان ادب)، 6(21)، 93- 116. 10. 22099/jba. 2014. 2037doi:
رضایی، ایرج. (1389). بررسی سبک شخصی فردوسی در شخصیت‌پردازی از طریق توصیفات اندامی. سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، 3(9)، 107-121.
سرابی، افسانه. (1387). جایگاه رستم در گرشاسب‌نامه. آموزش زبان و ادب فارسی، 3(30)، 9-11.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1352). انواع ادبی و شعر فارسی. خرد و کوشش، 4(3)، 96ـ119.
طغیانی، اسحاق، و حیدری، مریم. (1391). تحلیل شخصیت‌های برجسته در حماسۀ عاشقانۀ زال و رودابه. متن‌شناسی ادب فارسی، 4(16)، 1-16.
عبداللهیان، حمید. (1380). شیوه‌های شخصیت‌پردازی. ادبیات داستانی، 2(54)، 62-70.
فرهادی، فرحناز، و حلبی، علی اصغر. (1400). بررسی شخصیت‌پردازی سیمرغ در حماسه و عرفان. زیبایی‌شناسی ادبی، 12(48)، 157-192.
کاشفی خوانساری، سید علی. (1380). حملۀ حیدری: تأملی دربارۀ داستان‌های منظوم دربارۀ مولای متقیان و یک شاعر. کتاب ماه هنر، 4(31و32)، 28-33.
کاظمی‌پور، زهرا. (1395). تدبیر منزل در گرشاسب‌نامۀ اسدی طوسی. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 8(29)، 175-192.
کمارج، مهسا، و مهاجر، میثم. (1392). شخصیت‌پردازی در داستان فرود. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 5(16)، 63-91.
محجوب، محمد جعفر. (1339). دربارۀ پدید آمدن حماسۀ دینی. ایران¬آباد، 2(12)، 69-75.
مختاری، خدایار. (1378). تصویر گرشاسب در گرشاسب¬نامۀ اسدی طوسی. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان،2(52)، 31-55.
مهرکی، ایرج و کمارج، مهسا. (1387). شخصیت‌پردازی در شاهنامه. هنر، 28(77)، 46-59.
موسوی، سید کاظم، و ظاهری عبدوند، ابراهیم. (1394). رویکرد روایت¬شناسی به شخصیت و سرنمون ازلی با تکیه بر داستان‌های شاهنامه. شعر¬پژوهی (بوستان ادب)،7(23)، 178-198. 10. 22099/jba. 2015. 2410doi:
نیک¬روز، یوسف، و احمدیانی، محمدهادی. (1393). شیوه‌های شخصیت‌پردازی در شاهنامۀ فردوسی. پژوهشنامۀ ادب حماسی، 10(18)، 173-191. 20.1001.1.23225793.1393.10.18. 7.3Dor:
پایان‌نامه¬ها
آذریان، مریم. (1393). بررسی شخصیت و شخصیت‌پردازی در آثار حماسی و غنایی (با تکیه بر بانوگشسب‌نامه و وامق و عذرا)، پایان¬نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه زابل.
کراری، مریم. (1391). بررسی تطبیقی عناصر و شخصیت‌های داستان‌های غنایی در حماسه‌های ملی ایران، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه ارومیه.
منابع انگلیسی
James, Henry. [Published in Longman's Magazine 4 (September 1884), and reprinted in Partial Portraits (Macmillan, 1888); paragraphing and capitalization follow the Library of America edition. ].
References
Books
Ahmadi, B. (2014). Text Structure and Interpretation, Tehran: Nashre Markaz. [In Persian]
AsadiTusi, A. N. A. A. (2014). Garshasbnameh, edited by Habib Yaghmaei, Tehran: Donya Ketab Publication. [In Persian]
BazlMashhadi, M. R. (1957). Hamle-ye Heidari [The Attack of Heidar], Tehran: Elmi Publication. [In Persian]
Color, J. (2009). Constructive Poetics, Trans. Cyrus Safavid, Tehran: MinooyeKherad Publication. [In Persian]
Corey, G. (2015). Narratives and Narrations, Trans. Mohammad Shahba, Tehran: MinooyeKherad Publication. [In Persian]
Daghighian, Sh. (2015). Characterization in Fiction: A Study of the Role of Prototypes in Literary Creation, Tehran: MorvaridPublication. [In Persian]
Ghadyani, M. (2019). The Characterization of Seducer Women in Ferdowsi’s Shahnameh, Tehran: VihanPublication. [In Persian]
James, H. (1965). 'The Art of Fiction. ' In: Selected Literary Criticism. Shapira, Morris Shapira (ed.). Harmondsworth, England: Penguin. [In Persian]
Mastoor, M. (2008). Basics of Short Story, Tehran: Nashre Markaz. [In Persian]
Mirsadeghi, J. (2015). Elements of the story, Tehran: Sokhan Publications. [In Persian]
Prince, G. (2012). Narratology, the Form and Function of Narrative, Trans. Mohammad Shahba, Tehran: MinooyeKherad Publication. [In Persian]
Safa, Z. A. (1990). Epic in Iran, Tehran: AmirkabirPublication.
Shamisa, S. (1994). Literary Types, Tehran: FerdowsPublication. [In Persian]
Todorov, T. (2016). Structuralist Poetics, Trans. Mohammad Nabavi, fourth edition, Tehran: Ney Publication. [In Persian]
Articles
Abdollahian, H. (2001). Methods of characterization. Research on Fictional Literature, 2(54), 62-70. [In Persian]
Ashrafzade, R., & Abbasi, Z. (2019). Exploring the characters of the epic poems of Bahman name, Koush name, Faramarz name, Garshasb name Based on anthropological theories of Karl Rogers and Abraham Maslow. Rhetoric and Grammar Studies, 8(14), 9-48. doi: 10. 22091/jls. 2019. 3588. 1156. [In Persian]
Farhadi, F., & Halabi, A. (2021). Investigating Simorgh Characterization in Epic and Gnosticism. Journal of Literary Aesthetics, 12(48), 157-192. [In Persian]
Jafari, M. (2013). Comparing Narration and Imagination in Ferdowsi's Shahnameh and Asadi'sGarshasbnameh. Literary and rhetorical research, 1(3), 59-75. [In Persian]
KashefiKhansari, S. A. (2001). Heydari Attack: A Reflection on Poetic Stories about the MolayeMotaghian and a Poet. Book of the Moon of Art, (31&32), 28-33. [In Persian]
KazemiPour, Z. (2016). Domestic Economy in AsadīTūsī’sGaršāsp-nāma. Scientific Quarterly of Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 8(29), 175-192. [In Persian]
Khaleghi Motlagh, J. (2011). "Epic", Ferdowsi and Shahnameh Writing, under the supervision of Ismail Saadat, Tehran: Academy of Persian Language and Literature, pp. 3-24. [In Persian]
Komaraj, M., & Mohajer, M. (2013). Characterization in the Story of Foroud. Scientific Quarterly of Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 5(16), 63-91. [In Persian]
Mahjoub, M. J. (1960). On the emergence of religious epic. Iran-Abad, 2(12), 69-75. [In Persian]
Mehraki, I., & Komaraj, M. (2008). Characterization in Shahnameh. Art Quarterly, 28(77), 46-59. [In Persian]
Mokhtari, Kh. (2020). Image of Garshasb in AsadiTusi'sGarshasbNameh. the Faculty of Literature and Humanities, University of Isfahan, 2(52), 31-55. [In Persian]
Mousavi, S. K. & ZaheriAbdvand, E. (2015). Narrative approach to the character archetype of the eternal relying on Shahnameh stories. Poetry Studies (boostanAdab), 7(1), 177-198. doi: 10. 22099/jba. 2015. 2410. [In Persian]
Nikrouz, Y., & Ahmadiani, M. (2015). Types of Characterization in Shahnameh Ferdowsi. Epic Literature, 10(18), 173-191. dor:20.1001.1.23225793.1393.10.18.7. 3. [In Persian]
Rajabian, S,. & Nikmanaesh, M. (2014). Garshasb; the Asadi’s epic semi-hero. Poetry Studies (boostanAdab), 6(3), 93-116. doi:10. 22099/jba.2014.2037. [In Persian]
Rezaei, I. (2010). Study of Ferdowsi's personal style in characterization through organ descriptions. Stylistic of Persian Poem and Prose (BaharAdab), 3(3), 107-121. [In Persian]
Sarabi, A. (2008). Rostam's Position in Garshasbnameh. Persian language and literature education, 3(30), 9-11. [In Persian]
ShafieiKadkani, M. R. (1973). The literary genres and Persian poetry. Wisdom and Effort, 4(3), 96-199. [In Persian]
Toghyani, E., & Heidari, M. (2013). The Analysis of Important Characters in the Love Epic Zal and Roudabeh. Textual Criticism of Persian Literature, 4(4), 1-16. [In Persian]
Thesis
Azarian, M. (2014). A Study of Personality and Characterization in Epic and Lyrical Works (Relying on Goshasp Banu and Wameq and Ozra). M. A. Thesis, Zabol University. [In Persian]
Karari, M. (2012). Comparative study of the elements and characters of lyrical stories in the national epics of Iran. M. A Thesis, Urmia University. [In Persian]
Reference Latin
James, Henry. [Published in Longman's Magazine 4 (September 1884), and reprinted in Partial Portraits (Macmillan, 1888); paragraphing and capitalization follow the Library of America edition.].