«حیرت» ناشناختۀ وادی عرفان از منظر مولانا و عطار

الموضوعات :

لیلا حضرتی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.)
احمد ذاکری ² (دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.)
فاطمه حیدری ³ (دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.)

تاريخ الإرسال : 02 السبت , جمادى الأولى, 1444 تاريخ التأكيد : 27 الأربعاء , جمادى الأولى, 1444 تاريخ الإصدار : 29 الثلاثاء , شعبان, 1444

الکلمات المفتاحية: حیرت, عرفان, منطق الطیر, مثنوی,

ملخص المقالة :

بنای جهان بر هاله ای از اسرار پنهان استوار است که سالک را در وادی عرفان با چالش های بزرگی رو در رو می سازد و او را قدم به قدم در این منزلگاه با چراغ های روشنی که به نور معرفت افروخته به سرمنزل مقصود می رساند. بی گمان حاصل مواجهه او با رازها و اسرار نهفتۀ جهان هستی حیرت خواهد بود. عجز و ناتوانی او در حلقۀ سرگردانی تا به کشف و شهود و تجلی نیانجامد معرفت و فنا حاصل نخواهد شد و سالک همواره طالب افزونی حیرت خویش است و مصداق این کلام مشهور پیامبر (ص) که ربّ زدنی تحیراًفیک، در این میان ششمین درگاه عرفان که سالک را در مسیر پر تلاطم عشق و حقیقت به ذات حقیقت لایتناهی وصل خواهد کرد، حیرت است. بسیاری از عرفا از مقام حیرت و نقش آن در خلق اندیشه های عمیق به شکل های متفاوت سخن گفته اند. مولانا در مثنوی نگاه عاشقانه و ژرفی به حیرت دارد و تنها به چشم یک مسیر به آن نگاه نمی کند بلکه آن را از مهم ترین راه ها در سلوک عرفانی برای وصال معشوق می داند. در منطق الطیر عطار یکی از وادی هایی که سالک و عارف در سلوک عرفانی خود برای رسیدن به خودشناسی و خداشناسی باید آن را طی کنند حیرت است و شاید به تعبیری سی مرغ عاشق از سر حیرت است که در کوچه پس کوچه های هفت شهر عطار سیمرغ را می آفرینند.

المصادر:

کتاب‌ها

ابن عربی، محی‌الدین (1975 م) الفتوحات المکیه، تحقیق و تقدیم عثمان یحیی، قاهره.

استعلامی، محمد (1387) متن و شرح مثنوی مولانا، دفتر سوم، تهران: صدف.

بلخی، جلال الدین محمد (1364) مثنوی معنوی، 6دفتر به اهتمام رینولد نیکلسون، تهران: امیرکبیر.

زرین‌کوب، عبدالحسین (1395) ارزش میراث صوفیه، تهران: امیرکبیر.

سجادی، سیدجعفر (1393) فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: انتشارات زبان و فرهنگ ایران.

عطار، فریدالدین محمد (1376) منطق‌الطیر، به انضمام سید صادق گوهرین، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

عطار، فریدالدین محمد (1378) منطق‌الطیر، براساس نسخۀ پاریس به تصحیح و شرح کاظم دزفولیان، تهران: طلایه.

غزالی، احمد بن محمد (1375) مجموعه آثار فارسی احمد غزالی، به اهتمام احمد مجاهد، تهران: انتشارات دانشگاه.

فروزانفر، بدیع الزمان (1384) شرح زندگانی مولوی، تهران: تیرگان.

فعالی، محمدتقی (1389) تجربۀ دینی و مکاشفۀ عرفانی، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.

فناری، حمزه (1374) مصباح‌الانس، یا پیوند استدلال و شهود در کشف اسرار وجود صدرالدین قونوی، ترجمۀ محمد خواجوی، تهران: مولی.

کاشانی، عزالدین محمود (1385) مصباح الهدایه و مفتاح الکنایه، تصحیح عفت کرباسی و محمدرضا برزگر خالقی، تهران: زوّار.

گولپینارلی، عبدالباقی (1382) مولویه پس از مولانا، ترجمۀ توفیق ه. سبحانی، تهران: علم.

هجویری غزنوی، ابوالحسن (1371) کشف المحجوب، تهران: کتابخانۀ طهوری.

مقالات

افراسیاب‌پور، علی‌اکبر. (1390). مولوی و حیرت عارفانه. نشریۀ عرفان اسلامی، 7(27)، 13-28.

شهرآبادی، راضیه، عقدایی، تورج. (1398). نقد، بررسی و تحلیل تقابل حیرت و یقین در غزلیات عطار. تفسیر و تحلیل متون زبان وادبیات فارسی (دهخدا)، 11(42)، 61-82.

مختاری، مسروره، صلاحی مقدم، سهیلا. (1393). تأثیرپذیری متون عرفانی از قرآن و نهج البلاغه در مقولۀ حیرت ( ششمین وادی سلوک). عرفان اسلامی، 10(40)، 13-34.

Books

Attar, Farid al-Din Mohammad (1997) Al-Tir logic, with the addition of Seyyed Sadegh Goharin, Tehran: Scientific and Cultural Publications.

Attar, Farid al-Din Mohammad (1999) Logic of al-Tayir, based on the Paris edition, corrected and explained by Kazem Dezfulian, Tehran: Talaiyeh.

Balkhi, Jalal al-Din Mohammad (2005) Masnavi al-Manavi, 6 books by Reynold Nicholson, Tehran: Amir Kabir.

Feali, Mohammad Taqi (2009) Religious Experience and Mystical Revelation, Tehran: Islamic Culture and Thought Research Institute Publishing Organization.

Estilami, Mohammad (2008) The text and commentary of Rumi's Masnavi, Tehran: Sadaf.

Fanari, Hamzah (1995) Misbah Elans, or the connection of reasoning and intuition in discovering the secrets of Sadr al-Din Qonavi's existence, translated by Mohammad Khajawi, Tehran: Molly.

Forozanfar, Badie Al Zaman (2004) The biography of Molavi, Tehran: Tirgan.

Ghazali, Ahmad bin Mohammad (1996) The collection of Persian works of Ahmad Ghazali, under the care of Ahmad Mujahid, Tehran: University Press.

Golpinarli, Abdul Baqi (2012) Molaviyeh after Molana, translated by Tawfiq H. Sobhani, Tehran: Alam.

Hajwiri Ghaznavi, Abolhassan (1992) Kashf Al-Mahjub, Tehran: Tahori Library.

Ibn Arabi, Mohi-al-Din (1975) al-Futuhat al-Makkiya, researched and presented by Othman Yahya, Cairo.

Kashani, Ezzeddin Mahmoud (2006) Misbah al-Hadaye and Miftah al-Kanaye, corrected by Efat Karbasi and Mohammad Reza Barzegar Khaleghi, Tehran: Zovar.

Sajjadi, Seyyed Jaafar (2013) Dictionary of Mystical Terms and Interpretations, Tehran: Iranian Language and Culture Publications.

Zarin Koob, Abdul Hossein (2015) The Value of Sofia's Heritage, Tehran: Amir Kabir.

Articles

Afrasiabpour, A. A. (2011). Maulavi and mystical wonder. Irfan Islamic, 7(27), 13-28.

Mokhtari, M., Salahi Moqddam, S. (2015). The influence Of mystical texts from the Quran and Nahjolbalagha in amazement categories. Islamic Mysticism, 10(40), 13-34.

Shahrabadi, R., Aghdaei, T. (2019). Review and analysis a contract between certainty and bewilderment in Attar`s Gazal. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 11(42), 61-82.