بررسی تطبیقی گروتسک در داستان‌های بهرام صادقی و غلام حسین ساعدی؛ با تأکید بر نظریۀ فیلیپ تامسون

الموضوعات :

معصومه دلفان ¹ , منوچهر جوکار ² , منوچهر تشکری ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

تاريخ الإرسال : 19 الأحد , ذو الحجة, 1441 تاريخ التأكيد : 23 الثلاثاء , ربيع الثاني, 1442 تاريخ الإصدار : 29 الثلاثاء , شعبان, 1444

الکلمات المفتاحية: فیلیپ تامسون, گروتسک, ساعدی, صادقی, عناصر گروتسکی,

ملخص المقالة :

گروتسک، شبه‌گونۀ طنز ادبی و هنری است که نویسنده یا گویندۀ آن، ناهنجاری‌ها را با اغراقی نا خوشایند و هم زمان انزجار آمیز و خنده دار به سخره می‌گیرد. عناصرگروتسکی فضایی دوگانه می‌آفریند که ترکیبی از افکار متضاد را در خود نهفته دارد؛ در آنِ واحد هم مجذوب می کند و هم می رماند، هم می خنداند و هم می هراساند. بهرام صادقی و غلام حسین ساعدی از داستان نویسان تأثیر گذار دهۀ چهل ایران به شمار می روند که زندگی طبقۀ متوسط را پس از شکست کودتای مرداد 1332 در داستان هایشان نشان داده اند. هر دو نویسنده در رشتۀ روان پزشکی تحصیل کرده اند و اصالت کارشان در نمایش و تحلیل ذهن پریشان انسان و نمایش درگیری های روانی اوست و از این رو داستان هایی با فضای گروتسکی می آفرینند. در این مقاله، ضمن پرداختن به دلایل و زمینه های ایجاد فضای گروتسکی در آثار این دو نویسنده، عناصر گروتسکی آثار داستانی غلام حسین ساعدی و مجموعه داستان سنگر و قمقمه های خالی و داستان بلند ملکوت بهرام صادقی بر اساس نظریۀ فیلیپ تامسون استخراج و بررسی گردیده و وجوه شباهت ها و تفاوت های این دو نویسنده نشان داده شده است. برابر این بررسی، عناصر گروتسکی در داستان های ساعدی در مقایسه با داستان های صادقی از فراوانی بیشتری برخوردار است؛ در داستان های ساعدی 216 عنصر و در داستان های صادقی 75 عنصر گروتسکی وجود دارد.

المصادر:

کتاب‌ها

پاکباز، رویین (1379) دایرة‌المعارف هنر، تهران: فرهنگ معاصر.

تامسون، فیلیپ (1384) گروتسک در ادبیات، ترجمۀ غلامرضا امامی، شیراز: انتشارات نوید شیراز.

تامسون، فیلیپ (1390) گروتسک، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران: سعدی.

خانلری، زهرا (1375) فرهنگ و ادبیات جهان، تهران: آگاه.

دستغیب، عبدالعلی (1354) نقد آثار غلام‌حسین ساعدی، تهران: چاپار.

ساعدی، غلام‌حسین (1356) گور و گهواره، تهران: آگاه.

ساعدی، غلام‌حسین (1393) آشفته‌حالان بیدار‌بخت، تهران: نگاه.

ساعدی، غلام‌حسین (1393) ترس ‌و لرز، تهران: نگاه.

ساعدی، غلام‌حسین (1393) شب‌نشینی ‌با‌شکوه، تهران: نگاه.

ساعدی، غلام‌حسین (1395) عزاداران‌بَیَل، تهران: نگاه.

ساعدی، غلام‌حسین (1395) چوب بدست‌های ورزیل، تهران: موسسه انتشارات نگاه.

ساعدی، غلام‌حسین (1955/1334) خانه‌های ‌شهر ری، بی‌نا: بی‌جا.

ساعدی، غلام‌حسین (2535 ش) واهمه‌های بی‌نام و نشان، تهران: نیل.

ساعدی، غلام‌حسین (2536 ش) دندیل، تهران: امیر‌کبیر.

سبزیان، سعید، میرجلال‌الدین، کزازی (1388) فرهنگ نظریه و نقد ادبی: واژگان ادبیات و حوزه‌های وابسته، تهران: مروارید.

صادقی، بهرام (1349) ملکوت، تهران: کتاب زمان.

صادقی، بهرام (1395) سنگر و قمقمه‌های خالی، تهران: نیلوفر.

کرامتی، محسن (1387) فرهنگ اصطلاحات و واژگان هنر‌های تجسمی انگلیسی به فارسی، تهران: چکامه.

کریچلی، سیمون (1384) در باب طنز، ترجمۀ سهیل سمّی، تهران: انتشارات ققنوس.

لوتر آدامز. جیمز، ویلسون، یتس (1389) گروتسک در هنر و ادبیات، ترجمۀ آتوسا راستی، تهران: قطره.

محمودی، حسن (1377) خون آبی بر زمین نمناک، تهران: آسا.

مرادی‌کرمانی، هوشنگ (1394) بچه‌های ‌قالی‌بافخانه، تهران: معین.

مکاریک، ایرنا ریما (1384) دانشنامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: نشر آگه.

موری، پیتر و لیندا، موری (1387) فرهنگ هنر و هنرمندان، ترجمۀ سوسن افشار، جلد 2، تهران: دایره.

میر‌عابدینی، حسن (1377) صد سال داستان‌نویسی ایران، جلد 1و2، تهران: چشمه.

مقالات

انصاری، شهره، شربتدار، کیوان. (1391). گروتسک و ادبیات داستانی بررسی مفهوم گروتسک و کاوش مصداق‌های آن در داستان‌های کوتاه شهریار مندنی‌پور. ادبیات پارسی معاصر، 2(2)، 105-121.

تسلیم جهرمی، فاطمه، طالبیان، یحیی. (1390). تلفیق احساسات نا‌همگون و متضاد (گروتسک) در طنز و مطایبه. فنون ادبی، 3(4)، 1-20.

ثابت‌قدم، خسرو. ( 1383). گروتسک در نثر ناباکوف. سمرقند، (3 و 4)، 201-210.

دانشگر، آذر. (1395). بررسی مؤلفه‌های کارناوال باختین در شعر حافظ.  تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 8(30)، 173- 197.

راستی‌یگانه، فاطمه. (1388). جستار‌ی در گروتسک. صحنه، (69)، 116- 118.

راستی‌یگانه، فاطمه. (1388). جنبه‌های مذهبی گروتسک در ادبیات. صحنه، (68)، 61- 65.

ضیایی، محمد‌رفیع. ( 1377الف). گروتسک چیست. کیهان کاریکاتور، (75 و 76)، 18-19.

محمدی‌فشارکی، حسن، خدادای، فضل‌الله، افشارنیا، یوسف. (1392). بررسی و تحلیل ساختاری گروتسک در برخی داستان‌های فارسی و خارجی. مطالعات و تحقیقات ادبی، 6(17) 89-110.

یعقوبی‌جنبه‌سرایی، پارسا، فشی، طیبه. (1390). گروتسک (طنز‌آمیخته) در آثار جمالزاده. سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، 4(13)، 245-254.

پایان‌نامه‌ها

حیدری، خدیجه و منیژه، احمد‌سلطانی (1394) گروتسک در آثار صادق هدایت، کارشناسی ارشد ،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

شرف‌زاده، محمد‌حسین، سپیده، صنیع‌دانش (1394) مطالعۀ ابعاد گروتسک در داستان کوتاه «دست تاریک، دست روشن» اثر هوشنگ گلشیری، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی واحد مرودشت.

منابع لاتین

Baldick, chris (1992) Theconcise Oxford Dictionary Of Literary Terms, Oxford: Oxsford University Press.

Childs, Peter & Rogert, Fowler (2006) TheRoutledge Dictionary Of Literary Terms, Routiedge.

Horenby, A.S (2000) Oxford Advanced Learners Dictionary Of Current English, JonatanCrowther (ed): Oxford University Press.

Books

Critchley, Simon (2005) on Humor, translated by Sohail Sammi, Tehran: Phoenix Publications.

Dastgheyb, Abdul Ali (1975) Criticism of the works of Gholam-Hossein Saedi, Tehran: Chapar.

Keramati, Mohsen (2008) Dictionary of terms and vocabulary of visual arts in English to Farsi, Tehran: Chekame.

Khanlari, Zahra (1996) Culture and Literature of the World, Tehran: Aghaz. Luther Adams.

James, Wilson, Yates (2010) Grotesque in Art and Literature, translated by Atusa Rasti, Tehran: Drop.

Mahmoudi, Hassan (1998) Blue blood on the damp earth, Tehran: Asa.

Makarik, Irena Rima (2004) Encyclopaedia of Contemporary Literary Theories, translated by Mehran Mohajer and Mohammad Nabavi, Tehran: Age Publishing House.

Mir-Abdini, Hassan (2004) One Hundred Years of Iran's Story Writing, Volumes 1 and 2, Tehran: Cheshme.

Moradi-Kermani, Hoshang (2014) Children of the Carpet Weaving, Tehran: Moin.

Mori, Peter and Linda, Mori (2008) Culture of Art and Artists, translated by Sosan Afshar, Volume 2, Tehran: Circle.

Pakbaz, Rouyin (2000) Encyclopaedia of Art, Tehran: Contemporary Culture.

Sabzian, Saeed, Mirjalaluddin, Kazzazi (2009) Culture of Theory and Literary Criticism: Vocabulary of Literature and Related Fields, Tehran: Marvarid.

Sadeghi, Bahram (1970) Malakot, Tehran: Kitab Zaman.

Sadeghi, Bahram (2015) Sanger and empty thermoses, Tehran: Nilofer.

Sa'edi, Gholam-Hossein (1955) Houses in the city of Ray, no name: no place.

Sa'edi, Gholam-Hossein (1977) Grave and cradle, Tehran: Aghaz.

Sa'edi, Gholam-Hossein (2013) Ashefeta-Halan Bidar-Bakht, Tehran: Negah.

Sa'edi, Gholam-Hossein (2013) Fear and Trembling, Tehran: Negah.

Sa'edi, Gholam-Hossein (2013) Shab-Nashini Ba-Shkoh, Tehran: Negah.

Sa'edi, Gholam-Hossein (2015) Azadaran-Bayal, Tehran: Negah.

Sa'edi, Gholam-Hossein (2015) The wood used by Verzil, Tehran: Negah publishing house.

Sa'edi, Gholam-Hossein (2535sh) Nameless and Nishan Fears, Tehran: Nile.

Sa'edi, Gholam-Hossein (2536sh) Dandil, Tehran: Amir-Kabir.

Thomson, Philip (2005) Grotesque in Literature, translated by Gholamreza Emami, Shiraz: Navid Shiraz Publications.

Thomson, Philip (2011) Grotesque, translated by Farzaneh Taheri, Tehran: Saadi.

Articles

Ansari, S., Sharbatdar, K. (2012). The Grotesque and Story Literature The Study of Concept of Grotesque and the Investigation of its Examples in Shahryar Mandanipour’s Short Stories. Contemporary Persian Literature, 2(2), 105-121.

Daneshgar, A. (2017). The Study of Bakhtin's Carnival Motifs in the Poetry of Hafez.Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 8(30), 173-197.

Mohammadi Fasharki, H, Khodadai, F., Afsharnia, Y. (2012). Investigation and structural analysis of grotesque in some Persian and foreign stories. Literary Studies and Research, 6(17) 89-110.

Racti yagane, F. (2009). Essay on grotesque. Scene, (69), 116-118. Racti yagane, F. (2009). Grotesque religious aspects in literature. Scene, (68), 61-65.

Sabet ghadam, K. (2004). Grotesque in Nabokov's prose. Samarkand, (3 and 4), 201-210.

Taslim Jahormi, Fatemeh, Talebian, Y. (2011). The combination of heterogeneous and opposite feelings (grotesque) in humor and humor. Literary Techniques, 3(4), 1-20.

Yaqoubi-Janbesarai, Parsa, Fashi, T. (2011). Grotesque (mixed humor) in Jamalzadeh's works. Stylistics of Persian poetry and prose (Bahar Adab), 4(13), 245-254.

Ziyai, M.R. (1998A). What is grotesque? Keyhan Caricature, (75 and 76), 18-19.

Latin References

Baldick, chris (1992) Theconcise Oxford Dictionary Of Literary Terms, Oxford: Oxsford University Press.

Childs, Peter & Rogert, Fowler (2006) TheRoutledge Dictionary Of Literary Terms, Routiedge.

Horenby, A.S (2000) Oxford Advanced Learners Dictionary Of Current English, JonatanCrowther (ed): Oxford University Press.