بررسی ویژگیهای سبکی زبان و اندیشة شعر هوشنگ ابتهاج و محمد زهری
الموضوعات :سمائه دلیرکوهی 1 , ماه نظری 2 , علی محمد موذنی 3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی ،کرج، ایران.
3 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: سبک, سطح زبانی, سطح فکری, ابتهاج, زهری,
ملخص المقالة :
شعر به عنوان برجستهترین هنر کلامی، پیوند عاطفه و تخیّل است که در زبان موزون شکل میگیرد. بررسي و شناخت شاخصترین ویژگیهای سبکی زبانی و فکری شعر دهههای اخیر راهي در معرّفي افقهاي شعر معاصر است. بدیهی است که در اثر تغییرات ساختاری که در بدنة اجتماع به وقوع میپیوندد، جریان اندیشه و دیدگاههای غالب شاعر نیز دچار فراز و فرود شود. گسترش روزافزون فضای مجازی در این دهه باعث جریان یافتن شعر در میان تودههای مختلف مردم و ارتباط هنرمندان با هم گردیده است. در این میان هوشنگ ابتهاج و محمّد زهری از چهرههای شاخص شعر معاصر نیز تحت تأثیر این بحرانها، در سیر شعرگویی خود دچار تحولاتی شده و با توشهای از ادبیّات کلاسیک به شعر نیمایی روی آورده‌اند و به متعصبان کهنهپرست ثابت نمودند که پرداختن به صورت و قالبی نو و بدیع از عجز شاعر در سرودن شعر به سیاق شاعران قدیم ناشی نمیشود. هدف از این پژوهش شناسایی، استخراج و دسته‌بندی ویژگیهای سبکی زبان و اندیشة غزل امیرهوشنگ ابتهاج و محمّد زهری با روش توصیفی- تحلیلی است. ورود مضامین اجتماعی و سیاسی، توجّه به روان‌شناسی جدید، تأثیرپذیری از نظریات فلسفی و مکاتب انسانگرایانه از مهمترین مؤلّفههای فکری شعر معاصر است که به موازات آن درسرودههای ابتهاج و زهری دیده میشود؛ همچنین هر دو شاعر به‌ویژه ابتهاج با بهرهگیری از انواع قالبهای شعری و توسّل به نماد و استعاره و دیگر ابزارهای سمبلیک ادبی در سختترین شرایط، فریادگر ناهنجاریهای موجود بوده‌اند.
کتاب¬ها
ابتهاج، هوشنگ. (1387). آینه در آینه (برگزیده اشعار)، به انتخاب محمّدرضا شفیعی‌کدکنی، تهران: نشر چشمه.
برهانی، مهدی. (1378). زبان صبح، تهران: پاژنگ.
بهار، ملک‌الشعراء. (1385). سبک شناسی، جلد 1، تهران: انتشارات توس.
حسین‌پورجافی، علی. (1384). جریان¬های شعری معاصر فارسی از کودتا (1332) تا انقلاب، تهران: امیرکبیر.
خانلری، پرویز. (1367). وزن شعر فارسی، تهران: توس.
دهخدا، علی¬اکبر. (1377). لغتنامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.
زهری، محمد. (1381). برای هر ستاره، مجموعه اشعار محمد زهری، تهران: انتشارات توس.
شاملو، احمد. (1350). برگزیده¬های شعر شاملو، تهران: بامداد.
شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا. (1380). ادوار شعر افرسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: نشرسخن.
شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا. (1392). زبان شعر در نثر صوفیه، تهران: نشر سخن.
عابدی، کامیار. (1377). در زلال شعر، تهران: نشر ثالث.
فتوحی، محمود. (1391). سبک‌شناسی نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، تهران: سخن.
ولک، رنه و وارن. (1374). تاریخ نقد جدید، جلد 2، ترجمه ارباب شیرانی، تهران: نیلوفر.
مقالات
حسن‌‌پور، عباس، قاسمی، علیرضا، و فلاح، ابراهیم. (1395). نقد و تحلیل مجموعه سروده‌‌های محمّد زُهری با تأکید بر محتوا و درون‌‌مایه. پژوهش¬های دستوری و بلاغی، 6(9)، 29-53. doi: 10.22091/jls.2016.987.
دستغیب، عبدالعلی. (1346). گلایه. سخن، (196-197)، 713-715.
عباسی، حبیب‌الله. (1387). سایه و شعر متعهد (نقد و تحلیل اشعار ابتهاج). سخن، 279-284.
عباسی، محمود. (1390). نقد و بررسی درون مایه های شعر محمد زُهَری. پژوهشنامه ادب غنایی، 9(16)، 115-130. doi: 10.22111/jllr.2011.958.
مدرسی، فاطمه، و رحیمی، آسو. (1392). ویژگیهای زبانی اشعار محمد زهری. زبان و ادب فارسی، 5(17).
میرصادقی، جمال. (1374). دریغا زهری دریغا. چیستا، (118-119)، 605-606.
پایان¬نامه¬ها
چاواری، علیرضا. (1390). نقد و تحلیل غزل هوشنگ ابتهاج، پایان¬نامه دانشگاه سیستان و بلوچستان.
سلیمی، سوسن. (1392). تحلیل شخصیت و آثار هوشنگ ابتهاج، پایان¬نامه دانشگاه گیلان.
کریوند، کبری. (1388). برجسته سازی در اشعار هوشنگ ابتهاج، پایان¬نامه دانشگاه اراک.
References
Books
Borhani, M. (1999). Language of the Morning, Tahan: Pajeng. [In Persian]
Dehkhoda, A. A. (1998). Dehkhoda Dictionary, Tehran: University of Tehran. [In Persian]
Ebtehaj, H. (2008). Mirror in the Mirror (selected poems), selected by Mohammad Reza Shafiei Kadkani, Tehran: Cheshmeh Publishing. [In Persian]
Fotouhi, M. (2012). Stylistics of Theories, Approaches and Methods, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Hosseinpour Jafi, A. (2005). Contemporary Persian poetic currents from the coup (1332) to the revolution, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Khanlari, P. (1988). The weight of Persian poetry, Tehran: Toos. [In Persian]
Shafiee Kadkani, M. R. (2001). Persian Poetry Periods from Constitutionalism to the Fall of the Monarchy, Tehran: Publication. [In Persian]
Shafiee Kadkani, M. R. (2013). Language of Poetry In Sufi prose, Tehran: Sokhan Publishing . [In Persian]
Shamisa, S. (2007). A New Look at the Innovative, Tehran: Mitra Publishing, Third Edition. [In Persian]
Shamloo, A. (1971). Selections of Shamloo Poetry, Tehran: Bamdad. [In Persian]
Simpson, Paul . ( 2004). Styl istics, London: rout ledge. [In Persian]
Zohri, M. (2002). For each star, a collection of poems by Mohammad Zohri, Tehran: Toos Publications. [In Persian]
Article
Abasi. M. (2011). A Survey of the Themes of Mohammad Zohari's Poetry. Lyrical Literature Researches, 9(16), 115-130. doi: 10.22111/jllr.2011.958. [In Persian]
Abbasi, H. A. (2008). Shadow and Committed Poetry (Criticism and Analysis of Ibtihaj's Poems). Sokhan, 279-284. [In Persian]
Dastghaib, A. A. (1967). Complaint. Sokhan, (196-197), 713-715. [In Persian]
Hasan Pour, A., Ghasemi, A., & Fallah, E. (2016). Criticism and Analysis of Mohammad Zohari's Poems Collection with an Emphasis on Content and Theme. Rhetoric and Grammar Studies, 6(9), 29-53. doi: 10.22091/jls.2016.987. [In Persian]
Mirsadeghi, Jamal. (1995). Darigha Zohri Darigha. Chista, (118-119), 605-606. [In Persian]
Modaresi, F., & Rahimi, A. (2013). Linguistic Features of Mohammad Zohri's Poems. Persian Language and Literature, 5(17). [In Persian]
Theses
Chavari, A. R. (2011). Critique and Analysis of Ghazal Houshang Ebtehaj, thesis of the University of Sistan and Baluchestan. [In Persian]
Salimi, S. (2013). Analysis of Houshang Ebtehaj's personality and works, thesis of the University of Guilan. [In Persian]
Karivand, K. (2009). Highlighting in Houshang Ebtehaj's poems, thesis of the University of Arak. [In Persian]
