تحلیل تطبیقی میان دو موجود اسطوره‌ای سیمرغ و گارودا در دو اثر حماسی شاهنامه و مهابهارات

الموضوعات :

سارا عجلی ¹ , احمد خاتمی ² , ابوالقاسم اسماعیل پور مطلق ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
3 - استاد گروه زبان‌شناسی و زبان‌های باستانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 19 الثلاثاء , صفر, 1442 تاريخ التأكيد : 23 الثلاثاء , ربيع الثاني, 1442 تاريخ الإصدار : 08 السبت , ربيع الأول, 1445

الکلمات المفتاحية: ادبیات تطبیقی, اسطوره, شاهنامه, حماسه, مهابهارات,

ملخص المقالة :

حماسۀ کهن هندیان (مهابهارات) با حماسۀ برجسته و جهانی ایرانیان (شاهنامه) اشتراکاتی دارد که از تشابهات فرهنگی و تمدنی بین هندیان و ایرانیان حکایت می‌کند. پژوهش حاضر می‌کوشد تا این دو اثر حماسی و ماندگار را بکاود و دو موجود اسطوره‌ای از این دو اثر را از منظر اسطوره‌ای بازشناسد و وجوه اشتراک و افتراق آن ها را دریابد. نتایج این پژوهش به روش تحلیلی-توصیفی، درصدد پاسخ به اشتراکات و افتراقات در وجوه دو موجود اسطوره‌ای از آثار مذکور و معیارهای نزدیکیِ بین این دو اثر است و نشان از این دارد که در میان شخصیت‌های پرشمار این دو اثر حماسی، مشابهت‌های میان سیمرغ و گارودا شایان توجه است. مشترکات و مشابهات این دو در زمینه‌های گوناگونی قابل بررسی هستند؛ از جمله: جایگاه ویژۀ آن دو میان پرندگان اسطوره‌ای، شکل ظاهری، حضور یافتن به محض طلبیده شدن و زندگی بر فراز کوهی مقدس. از نتایج دیگر این تحقیق آن است که وجوه افتراق قابل توجهی نیز بین این دو موجود اسطوره‌ای وجود دارد؛ برای مثال تفاوت چشمگیری میان این دو پرندۀ اسطوره‌ای یافت می‌شود: در سیمرغ تکیه بر دانایی و خردمندی اوست، اما گارودا دارای قدرت بدنی سرشار معرفی می‌شود.

المصادر:

کتاب‌ها الیاده، میرچا (1362) چشم‌اندازهای اسطوره، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: توس. الیاده، میرچا (1393) اسطوره و واقعیت، ترجمۀ مانی صالحی علامه، تهران: پارسه. ایونس، ورونیکا (1381) شناخت اساطیر هند، ترجمۀ محمدحسین باجلان فرخی، تهران: اساطیر. بهار، مهرداد (1389) پژوهشی در اساطیر ایران (پارۀ نخست و پارۀ دویم)، تهران: آگه. بهار، مهرداد (1391) حماسه‌های ایرانی: از اوستا تا شاهنامه، تهران: زرین و سیمین. پورداود، ابراهیم (1377) یشت‌ها، تهران: اساطیر. حجتی(1375) مهابهارات، دانشنامۀ ادب فارسی، به سرپرستی حسن انوشه، جلد 4، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. خالقی مطلق، جلال (1391) شاهنامۀ فردوسی، دانشنامۀ زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت،جلد 4، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. دادگی، فرنبغ (1385) بندهش، گزارنده مهرداد بهار، تهران: توس. دالاپیکولا، آنالیبرا (1393) اسطوره‌های هندی، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: مرکز. دوستخواه، جلیل (1370) اوستا کهن‌ترین سرودها و متن‌های ایرانی، جلد 2، تهران: مروارید. ژون، سیمون (1390) ادبیات عمومی و ادبیات تطبیقی (رسالۀ راهبردی)، ترجمۀ حسن فروغی، تهران: سمت. سرّ اکبر (1340) اوپانیشاد، ترجمۀ شاهزاده محمد داراشکوه فرزند شاه‌جهان، با مقدمه و حواشی و تعلیقات و لغتنامه و اعلام به سعی و اهتمام تاراچند و سید محمدرضا جلالی نائینی، بی‌جا: بی‌تا. شالیان، ژرار (1385) گنجینۀ حماسه‌های جهان، ترجمۀ علی‌اصغر سعیدی، تهران: چشمه. شایگان، داریوش (1394) ادیان و مکتب‌های فلسفی هند، جلد 1، تهران: امیرکبیر. شورل، ایو (1386، ادبیات تطبیقی، با مقدمۀ ماریوس فرانسواگیار، ترجمۀ طهمورث ساجدی، تهران: امیرکبیر. صفا، ذبیح الله (1384) حماسه‌سرایی در ایران، از قدیمی‌ترین عهد تاریخی تا قرن چهاردهم هجری، تهران: امیرکبیر. فردوسی، ابوالقاسم (1392) شاهنامۀ فردوسی، متن انتقادی از روی چاپ مسکو، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره. کاوندیش، ریچارد (1390) اسطوره‌شناسی: دایرةالمعارف مصور اساطیر و ادیان مشهور جهان، ترجمۀ رقیه بهزادی، تهران: علم. کریستن سن، آرتورامانوئل (1389) نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایران، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه. کمبل، جوزف (1389) اساطیر مشرق زمین، ترجمۀ علی اصغر بهرامی، تهران: جوانۀ رشد. گریمال، پیر (1387) اساطیر جهان، ترجمۀ مانی صالحی علامه، جلد 3، تهران: مهاجر. گریمال، پیر (1358) مهابهارت، بزرگ‌ترین منظومۀ کهنۀ موجود جهان به زبان سانسکریت، ترجمۀ میر غیاث الدین علی قزوینی، به تحقیق سیدمحمدرضا جلالی نائینی، تهران: طهوری. هینلز، جان راسل (1393) شناخت اساطیر ایران، ترجمۀ محمدحسین باجلان فرخی، تهران: اساطیر. یارشاطر، احسان (1369) قهرمان و قهرمانی در شاهنامه، کنگرۀ بزرگداشت شاهنامه به انگیزۀ گذشت هزار سال از سرایش آن، تهران: بنیاد فرهنگی محوی. مقالات محمودی، مریم، و خادمی، احمد. (1396). بررسی تطبیقی - تحلیلی اسطورة زال و رودابه با اسطوره‌های ایرانی و مصری. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 9(34)، 59-85.

_||_

Books Bahar, Mehrdad (2010) Research on Iranian mythology, (first part and second part), Tehran: Agah. [In Persian] Bahar, Mehrdad (2012) Iranian epics: from Avesta to Shahnameh, Tehran: Zarin and Simin. [In Persian] Campbell, Joseph (2010) Mythology of the East, Trans. Ali Asghar Bahrami, Tehran: Javane Rushd. [In Persian] Cavendish, Richard (2011) Mythology: The illustrated encyclopedia of world famous myths and religions, Trans. Roghieh Behzadi, Tehran: Alam. [In Persian] Dadegi, Farnbagh (2006) Bandeh, published by Mehrdad Bahar, Tehran: Toos. [In Persian] Dalapikola, Annalibra (2013) Indian myths, Trans. Abbas Mokhbar, Tehran: Center. [In Persian] Doustkhah, Jalil (1991) Avesta, the oldest Iranian hymns and texts, volume 2, Tehran: Marwarid. [In Persian] Eliade, Mircha (1983) Perspectives of myth, Trans. Jalal Sattari, Tehran: Toos. [In Persian] Eliade, Mircha (2013) Myth and reality, Trans. Mani Salehi Allameh, Tehran: Parse. [In Persian] Evans, Veronika (2002) Understanding Indian mythology, Trans. Mohammad Hossein Bajlan Farrokhi, Tehran: Asatir. [In Persian] Ferdowsi, Abulqasem (2012) Ferdowsi's Shahnameh, a critical text from the Moscow edition, by Saied Hamidian, Tehran: Qathr. [In Persian] Grimal, Pir (1979) Mahabharat, the world's largest ancient poem in Sanskrit, Trans. Mir Ghiyasuddin Ali Qazvini, researched by Seyyed Mohammad Reza Jalali Naini, Tehran: Tahuri. [In Persian] Grimal, Pir (2008) World Mythology, Trans. Mani Salehi Allameh, volume 3, Tehran: Mohajer. [In Persian] Hinels, John Russell (2013) Understanding Iranian mythology, Trans. Mohammad Hossein Bajlan Farrokhi, Tehran: Asatir. [In Persian] Hojjati (1996) Mahabharat, Persian literature encyclopedia. under the supervision of Hassan Anoushe, Volume 4, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance. [In Persian] Khaleghi Motlaq, Jalal (2012) Ferdowsi's Shahnameh, Persian language and literature, Under the supervision of Ismail Saadat, Volume 4, Tehran: Persian Language and Literature Academy. [In Persian] Kristen Sen, Arturamanuel (2009) Examples of the first man and the first king in the legendary history of Iran, Trans. Jaleh Amozgar and Ahmad Tafzali, Tehran: Cheshme. [In Persian] Pourdawood, Ebrahim (1998) Yashta, Tehran: Asatir. [In Persian] Safa, Zabihullah (2004) Epic writing in Iran, from the oldest historical era to the 14th Century of Hijri(AH), Tehran: Amir Kabir. [In Persian] Shalian, Gerard (2006) The Treasure of the epics of the world, Trans. Ali Asghar Saiedi, Tehran: Cheshme. [In Persian] Shaygan, Dariush (2014) Religions and philosophical schools of India, Volume 1, Tehran: Amirkabir. [In Persian] Shurel, Yves (2007) Comparative literature, with an introduction by Marius Francoguiar, Trans. Tahmourth Sajdi, Tehran: Amirkabir. [In Persian] Sir Akbar (1968) Upanishad, Trans. Prince Mohammad Darashkoh, son of Shah Jahan, with introduction, footnotes, annotations, glossary and announcement by Tarachand and Seyyed Mohammad Reza Jalali Naini, np:np. [In Persian] Yarshater, Ehsan (1990) Hero and Heroism in the Shahnameh, Congress commemorating the Shahnameh on the occasion of a thousand years since its composition, Tehran: Mahvi Cultural Foundation. [In Persian] Zhon, Simon (2013) General literature and comparative literature (strategic treatise), Trans. Hassan Foroughi, Tehran: Samt. [In Persian] Articles Mahmoodi, M., & Khademi, A. (2017). An analytical comparative study of the myth of “Zal and Rudabe” in comparison to other Iranian and Egyptian myths. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 9(34), 59-85. [In Persian]