تصویر رنگ در غزل‌های سعدی

الموضوعات :

سلیمه دارائی ¹ , تقی امینی مفرد ² , کبری نودهی ³

1 - دانشجوی دکتری ادبیات غنایی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.

تاريخ الإرسال : 04 الإثنين , شعبان, 1443 تاريخ التأكيد : 09 الأربعاء , ذو القعدة, 1443 تاريخ الإصدار : 04 الخميس , ذو الحجة, 1444

الکلمات المفتاحية: سعدی, توصیف, تصویر, رنگ, غزل,

ملخص المقالة :

رنگ‌ها بیانگر احساسات و عواطف است و ویژگی‌های درونی افراد را منعکس می‌نماید. گاه هنرمندان از رنگ‌ها و عناصر رنگین در تصویرسازی‌های عاشقانه خویش بهره برده، تجربیات عاطفی و ادراکات ذهنی خود را به کمک صنایع ادبی و شیوه‌های بلاغی همچون تشبیه، استعاره، کنایه، مجاز و غیره به گونه‌ای هنری و گیرا ارائه می‌دهند. سعدی نیز از این گونه‌های بیانی بهره‌های فراوان برده است. جستار حاضر به تبیین تصویر رنگ در غزلیات سعدی به شیوه‌ توصیفی _ تحلیلی پرداخته و تصاویر مربوط به رنگ و تشبیهات و استعارات مربوط بدان‌ها را در سیصد و شصت غزل سعدی بررسی نموده است. دستاورد این پژوهش نشان می‌دهد که از میان پنج رنگ سیاه، سفید، سرخ، زرد و سبز که تصاویر معانی و دقایق ذهنی شعر سعدی را بهتر می‌نمایاند، رنگ سرخ بالاترین بسامد و رنگ سبز کمترین کاربرد را داشته است. هم‌چنین، شاعر با استفادۀ غیرمستقیم از رنگ‌های اشیاء رنگین و رنگ پدیده‌ها در ارائه تصویر رنگ بهره برده است. این تصاویر رنگین بیانگر قدرت کلام، نگاه زیبابین و توانایی سعدی در بهره‌گیری از صورخیالی مانند تشبیه و استعاره در ایجاد تصاویر است که سبب دلنشینی، فصاحت، تأثیر و جذابیت کلامش می‌شود.

المصادر:

کتاب‌ها

اسماعیل پور، ابوالقاسم (1377) اسطوره، بیان نمادین، تهران: سخن.

براهنی، رضا (1385) طلا در مس، تهران: زمان.

پیر بایار، ژان (1376) رمزپردازی آتش، ترجمه جلال ستاری، تهران: مرکز.

خرمشاهی، بهاءالدین (1375) حافظ‌نامه، تهران: نشر علمی و فرهنگی.

خلف تبریزی، محمد حسین (1343) برهان قاطع، به اهتمام محمد معین، تهران: زوار.

دهخدا، علی اکبر (1377) لغت‌نامه، تهران: دانشگاه تهران.

ستاری، جلال (1376) مدخلی بر رمزشناسی، تهران: مرکز.

سعدی، مصلح الدین (1389) دیوان غزلیات، به کوشش خلیل خطیب رهبر، جلد 1، تهران: مهتاب.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1395) صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگه.

شمیسا، سیروس (1377) فرهنگ اشارات ادبیات فارسی، تهران: فردوسی.

عقیلی علوی شیرازی، م‍ح‍م‍دح‍س‍ی‍ن ‌ب‍ن ‌م‍ح‍م‍ده‍ادی (1371) مخزن‌الأدویه، تهران: آموزش انقلاب اسلامی.

فتوحی، محمود (1386) بلاغت تصویر، تهران: سخن.

فرزان، ناصر (1375) رنگ و طبیعت، تهران: تهران.

لوشر، مارتین (1369) روان‌شناسی رنگ‌ها، ترجمه منیره روانی‌پور، تهران: آفرینش.

معین، محمد (1375)، فرهنگ معین، تهران: امیر کبیر.

مقالات

الشاهر، عبدالله. (2002). الأثر النفس للون، موقف الادبی، (379).

بیرانوند، نسرین، آریان، حسین، کاظم خانلو، ناصر. (1395). نماد رنگ و حس‌آمیزی آن در تصویرسازی‌های اخوان ثالث. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 8(27)، 91-122.

صفری، جهانگیر، زارعی، فخری. (1389). بررسی عنصر رنگ در دیوان خاقانی. مطالعات زبانی و بلاغی، 1(2)، 81-108. .doi: 10.22075/jlrs.2017.1786

نیکوبخت، ناصر، و قاسم‌زاده، سیدعلی. (1384). زمینه‌های نمادین رنگ در شعر معاصر (با تکیه و تأکید بر اشعار نیما، سپهری و موسوی گرمارودی). نثر پژوهی ادب فارسی (ادب و زبان)، 18(پیاپی 15)، 209-238.

Books

Aghili Alavi Shirazi, Mohammad Hussain Ibn Mohammad Mahdi Hadi (1992) Rehabilitation of Medicine, Tehran: Islamic Revolution Education.

Braheni, Reza (2006) Gold in Copper, Tehran: Zaman.

Dehkhoda, Ali Akbar (1998) Dictionary, Tehran: University of Tehran.

Farzan, Nasser (1997) Color and Nature, Tehran: Tehran.

Fotouhi, Mahmoud (2007) Picture Rhetoric, Tehran: Sokhan.

Ismailpour, Abolghasem (1998) Myth, Symbolic Expression, Tehran: Sokhan.

Khalaf Tabrizi, Mohammad Hossein (1964) Definite Argument, by Mohammad Moin, Tehran: Zavar.

Khorramshahi, Bahauddin (1997) Memorandum, Tehran: Scientific and cultural publication.

Losher, Martin (1991) Psychology of Colors, Trans. Monira Ravanipour, Tehran: Creation.

Moein, Mohammad (1997) Moein Dictionary Tehran: Amir Kabir.

Pir Bayar, Jan (1997) Fire Encryption, Trans. Jalal Sattari, Tehran: Center.

Saadi, Moslehuddin (2011) Divan Ghazaliat, by the efforts of Khalil Khatib Rahbar. Volume One, Tehran: Mahtab.

Sattari, Jalal (1997) An Introduction to Cryptography, Tehran: Center.

Shafiee Kadkani, Mohammad Reza (2016) Imagery in Persian Poetry, Tehran: Ad.

Shamisa, Sirus (1998) Dictionary of Persian Literature, Tehran: Ferdowsi.

Articles

Al Shaher, Abdullah. (2002) The Effect of the Soul on Color, Literary Position, (379).

Beyranvand, N., Arian, H., Kazem Khanloo, N. (2016). Symbolic Colors and Synaesthesia in Mehdi Akhavan Saless’s Imagery. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 8(27), 91-122.

Niko Bakht, N., Qasemzadeh, A. (2006). Symbolic Backgrounds of Color in Contemporary Poetry, Prose Study of Persian Literature (literature and language), 18 (15 consecutive), 209-238.

Safari, J., Zarei, I. (2010). Examining of Colour Element in Khaghani’s Poetical Works. Linguistic and Rhetorical Studies, 1(2), 81-108. doi: 10.22075/jlrs.2017.17 86.