تصویر مترقّی زن ایرانی در شعر مشروطه
الموضوعات :
رضا صادقی شهپر
1
(دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.)
الکلمات المفتاحية: فمینیسم, شعر, دوره مشروطه, زن, شاعران دوره مشروطه,
ملخص المقالة :
زن و حقوق فردی و اجتماعی او همزمان با نهضت مشروطه وارد مباحث ادبی شد و به یکی از مهم ترین موضوعات در شعر مشروطه تبدیل گشت. از این رو زن در مرکز مباحث قرار گرفت به طوری که در این عصر، کمتر شاعری را می توان دید که بیش و کم به موضوع آزادی و حقوق زنان نپرداخته باشد. برابری، آزادی، تعلیم و تربیت، حضور زن در اجتماع و پرهیز از تبعیض جنسیتی و نگاه جنسی و ابزاری به زن، از جمله مسایل مربوط به زنان است که در شعر شاعران عصر مشروطه بازتاب یافته است. ملک الشعرا بهار و نسیم شمال دیدگاه معتدل تر و سنتی تری به زن دارند و ایرج میرزا، لاهوتی، عشقی و عارف قزوینی تندروترند و حتی گاه با برخی مسایل نظیر حجاب مخالفت می کنند. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده و هدف آن بررسی اندیشه و دیدگاه شاعران عصر مشروطه دربارة زن است و می خواهد به این پرسش پاسخ دهد که آیا آن اندیشه ای مترقی است یا واپس گرا؟ و با اندیشه های مطرح شده دربارة زن در جنبش فمینیسم همسو هست یا خیر؟ نتایج نشان می دهد که شاعران عصر مشروطه اندیشه ای مثبت نگر و مترقی دربارة زن دارند و آن با برخی اندیشه های فمینیستی دربارة زنان مطابقت دارد.
کتاب ها
آرین پور، یحیی (1382) از نیما تا روزگار ما، چاپ چهارم، تهران: زوار.
ایرج میرزا (1353) دیوان، به اهتمام محمد جعفر محجوب، چاپ سوم، تهران: اندیشه.
بادامی، ناهید (1389) مدیریت خانواده در اسلام و فمینیسم، همدان: روزاندیش.
بهار، محمد تقی (1388) دیوان اشعار ملک الشعرا بهار، چاپ دوم، تهران: نگاه.
حسینی، مریم(1393) ریشه های زن ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی، چاپ دوم، تهران: چشمه.
خاقانی شروانی، افضل الدین بدیل(1375) دیوان، 2جلد، ویراستة میرجلال الدین کزازی، چاپ اول، تهران: مرکز.
دژم، عذرا (1384) اولین زنان، چاپ اول، تهران: علم.
دو بووار، سیمون (1380) جنس دوم، ترجمة قاسم صنعوی، تهران: توس.
سلدن، رامان، ویدوسون، پیتر (1384) راهنمای نظریة ادبی معاصر، چاپ چهارم، تهران: طرح نو.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1390) با چراغ و آیینه، چاپ اول، تهران: سخن.
عارف قزوینی (1389) دیوان اشعار، به کوشش مهدی نور محمدی، چاپ اول، تهران: سخن.
عشقی، میرزاده (1350) کلیات مصور میرزادۀ عشقی، علی اکبر مشیر سلیمی، چاپ ششم، تهران: امیرکبیر.
کسروی تبریزی، احمد ( 1369 ) تاریخ مشروطه ایران، تهران: امیرکبیر.
گرین، کیت و لبیهان، جیل (1383) درسنامۀ نظریه و نقد ادبی، ترجمۀ فاطمه حسینی، چاپ اول، تهران: روزنگار.
لاهوتی، ابوالقاسم (1358) دیوان اشعار، به کوشش احمد بشیری، تهران: امیرکبیر.
مشیرزاده، حمیرا (1381) از جنبش تا نظریة اجتماعی؛ تاریخ دو قرن فمینیسم، چاپ چهارم، تهران: پژوهش شیرازه.
نسیم شمال(1363) جاودانه سید اشرف الدین گیلانی، به کوشش حسین نمینی، چاپ اول، تهران: کتاب فروزان.
نفیسى، سعید (1361) تاریخ اجتماعى و سیاسى ایران در دوره معاصر، تهران: انتشارات بنیاد.
ولک، رنه (1383) تاریخ نقد جدید، ترجمة سعید ارباب شیرانی، ج5، چاپ اول، تهران: نیلوفر.
مقالات
پاینده، حسین (1382) نقدی فمینیستی بر داستان کوتاه رؤیای یک ساعته، گفتمان نقد: مقالاتی در نقد ادبی، چاپ اول، تهران: روزنگار، صص152-143.
توحیدی، احمدرضا (1381) بررسی جنبش فمینیسم در غرب و ایران، مجموعه مقالات اسلام و فمینیسم، جلد 1، چاپ اول، قم: معارف، صص 67-54.
حاتمی، سعید و صفایی قهفرخ، پروانه(1391) مقام زن در شعر ابوالقاسم لاهوتی، ایرج میرزا و عارف قزوینی، فصلنامۀ زن و فرهنگ، سال سوم، شماره دوازدهم، صص 80-65.
نورمحمدی، مهدی(1384) ناگفته هایی در باب زندگانی سید اشرف‌الدین حسینی، شاعر مردم (یادنامه سید اشرف الدین گیلانی)، علی اصغر محمدخانی، چاپ اول، تهران: سخن، صص 59-34.
منابع انگلیسی
Abrams , M.H (1993) A Glossary of literary terms, 6 Ed., cornell university.
Sage, Lorna. Smith, Lorna (1993) “Feminist criticism” , A Dictionary of Modern Critical Terms, Ed. By Roger fowler, London: Routledge.
Showalter, Elaine(1986) The New Feminist Criticism:Essays on women, Literature and Theory, London: Virago.
Showalter, Elaine.(1988). “Towards a Feminist Poetics”, Twentieth-Century Literature Teory: A Reader, Ed. K.M. Newton, London: Macmillan.
_||_Books
Arianpour, Yahya (2003) From Nima to our time, fourth edition, Tehran: Zavar.
Iraj Mirza (1974) Divan, by Mohammad Jafar Mahjoub, third edition, Tehran: Andisheh.
Badami, Nahid (2010) Family Management in Islam and Feminism, Hamedan: Roozandish.
Bahar, Mohammad Taghi (2009) Poetry Divan of the King of Poets Bahar, second edition, Tehran: Negah.
Hosseini, Maryam (2014) The Roots of Feminism in Classical Persian Literature, Second Edition, Tehran: Cheshmeh.
Khaghani Shervani, Afzaluddin Badil (1996) Divan, 2 volumes, edited by Mir Jalaluddin Kazazi, first edition, Tehran: Markaz.
Dejm, Ozra (2005) The First Women, First Edition, Tehran: Alam.
Do Beauvoir, Simon (2001) The second material, translated by Qasem Sanawi, Tehran: Toos.
Selden, Raman, Widowson, Peter (2005) Handbook of Contemporary Literary Theory, Fourth Edition, Tehran: New Design.
Shafiee Kadkani, Mohammad Reza (2011) with lights and mirrors, first edition, Tehran: Sokhan.
Aref Qazvini (2010) Poetry Divan, by Mehdi Noor Mohammadi, First Edition, Tehran: Sokhan.
Eshghi, Mirzadeh (1971) Illustrated generalities of Mirzadeh Eshghi, Ali Akbar Moshir Salimi, sixth edition, Tehran: Amirkabir.
Kasravi Tabrizi, Ahmad (1990) Constitutional History of Iran, Tehran: Amirkabir.
Green, Keith and Labian, Jill (2004) in Literature Theory and Criticism, translated by Fatemeh Hosseini, first edition, Tehran: Rooznegar.
Lahouti, Abolghasem (1979) Poetry Divan, by Ahmad Bashiri, Tehran: Amirkabir.
Moshirzadeh, Homeira (2002) From Movement to Social Theory; History of Two Centuries of Feminism, Fourth Edition, Tehran: Shirazeh Research.
Nasim Shomal (1984) Seyyed Ashrafuddin Gilani, by Hossein Namini, first edition, Tehran: Forouzan book.
Nafisi, Saeed (1982) The Social and Political History of Iran in the Contemporary Period, Tehran: Bonyad Publications.
Volk, René (2004) History of New Criticism, translated by Saeed Arbab Shirani, vol. 5, first edition, Tehran: Niloufar.
Articles
Payendeh, Hossein (2003) A Feminist Critique of the Short Story of an Hourly Dream, Critical Discourse: Essays in Literary Criticism, First Edition, Tehran: Roznegar, pp. 152-143.
Tohidi, Ahmad Reza (2002) A Study of the Feminism Movement in the West and Iran, Collection of Articles on Islam and Feminism, Volume 1, First Edition, Qom: Maaref, pp. 67-54.
Hatami, Saeed and Safaei Ghahfarrokh, Parvaneh (2012) The status of women in the poetry of Abolghasem Lahouti, Iraj Mirza and Aref Qazvini, Quarterly Journal of Women and Culture, Third Year, Twelfth Issue, pp. 80-65.
Noor Mohammadi, Mehdi (2005) Untold Stories about the Life of Seyyed Ashraf al-Din Hosseini, People's Poet (Memoirs of Seyyed Ashraf al-Din Gilani), Ali Asghar Mohammadkhani, First Edition, Tehran: Sokhan, pp. 59-34.
Latin References
Abrams , M.H (1993) A Glossary of literary terms, 6 Ed., cornell university.
Sage, Lorna. Smith, Lorna (1993) “Feminist criticism” , A Dictionary of Modern Critical Terms, Ed. By Roger fowler, London: Routledge.
Showalter, Elaine(1986) The New Feminist Criticism:Essays on women, Literature and Theory, London: Virago.
Showalter, Elaine.(1988). “Towards a Feminist Poetics”, Twentieth-Century Literature Teory: A Reader, Ed. K.M. Newton, London: Macmillan.
