بررسی تطبیقی بن مایه عشق در شاهنامه، مهابهارت و دده قورقود
الموضوعات :
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.
الکلمات المفتاحية: عشق, حماسه, شاهنامه, مهابهارت, دده قورقود,
ملخص المقالة :
بنمایه عشق و مفاهیم مربوط به آن در ادبیات هر ملتی وجود دارد و بازتاب‌دهندة فرهنگ، آیین و رسوم، باورها و ارزش‌های اقوام مختلف جهان است. در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، موضوع عشق و مضامین مربوط به آن در متون حماسی ایران، هند و آذربایجان بررسی شده است. جامعه آماری تحقیق سه متن حماسی: شاهنامه فردوسی، مهابهارت هندی و دده قورقود آذربایجان میباشد. سؤالهای تحقیق این است که چه تفاوتها و شباهتهای محتوایی در بنمایه عشق در سه حماسه وجود دارد و دیدگاه فرهنگی در موضوع عشق چگونه است. مقایسه تطبیقی سه اثر نشان میدهد: عشق در هر فرهنگی جزو برترین احساس آدمی است که اهداف زندگی شخصی، خانوادگی و فرهنگ یک ملت را پیش میبرد. همسریابی، عواطف خانوادگی و عشق به سرزمین، سه بن مایه اصلی حماسهها هستند. داستانهای مستقل عاشقانه در هر سه متن آمده است و در شیوههای ازدواج و همسریابی شباهت وجود دارد؛ فقط در تفاوت فرهنگی، در مهابهارت ازدواجهای غیرطبیعی رایج است؛ در عواطف خانوادگی، محبتهای خویشاوندی در روابط خانوادگی دیده میشود؛ بنمایۀ عشق به سرزمین نیز، در وطندوستی و مقابله با دشمنان معنا یافته است. در مقایسه سهگانه عشق به همسر، خانواده و وطن، از نظر ارزشمندی عشق، تقابل در احساس عاشقانه و نفی عشق دیده میشود و موارد همسرکشی، پدرکشی، پسرکشی، برادرکشی و خویشاوندکشی، خیانت، شهوت، بی وفایی آمده است اما عشق به وطن در هر سه حماسه تأکید شده و چنان با اهمیت است که میهنپرستی در مقابل عشق به همسر و عواطف خانوادگی قرار گرفته است.
کتاب¬ها
اسلامی ندوشن، محمدعلی. (1349). زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه، تهران: توس.
اسلامی ندوشن، محمدعلی. (1381). ایران و جهان از نگاه شاهنامه، تهران: امیرکبیر.
دبیرسیاقی، سید محمد. (1383). زندگینامه فردوسی و سرگذشت شاهنامه، تهران: قطره.
شالیان، ژرار. (1385). گنجینۀ حماسه‌های جهان، ترجمۀ علی اصغر سعیدی، تهران: چشمه.
صفا، ذبیح‌الله. (1362). حماسه‌سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر.
فرآذین، جوانشیر. (1381). پژوهشی در اسطوره دده قورقورد، شاهکار کهن، تبریز: نشر جامعه پژوه و دانیان.
فردوسی، ابوالقاسم. (1366). شاهنامه فردوسی، جلد 1، به کوشش جلال خالقی مطلق، زیر نظر احسان یارشاطر، نیویورک: bibliotheca persica.
فردوسی، ابوالقاسم. (1369). شاهنامه فردوسی، جلد 2، به کوشش جلال خالقی مطلق، زیر نظر احسان یارشاطر، نیویورک: bibliotheca persica و مزدا.
فردوسی، ابوالقاسم. (1371). شاهنامه فردوسی، جلد 3، به کوشش جلال خالقی مطلق، زیر نظر احسان یارشاطر، کالیفرنیا، ایالات متحده امریکا، مزاد.
فردوسی، ابوالقاسم. (1375). شاهنامه فردوسی، جلد 5، به کوشش جلال خالقی مطلق، زیر نظر احسان یارشاطر، کالیفرنیا، ایالات متحده امریکا، مزاد با همکاری بنیاد میراث ایران.
فردوسی، ابوالقاسم. (1384). شاهنامه فردوسی، جلد 6، به کوشش جلال خالقی مطلق، محمود امید سالار، زیر نظر احسان یارشاطر، کالیفرنیا، ایالات متحده امریکا، مزاد با همکاری بنیاد میراث ایران.
فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه فردوسی، جلد 7، به کوشش جلال خالقی مطلق، ابوالفضل خطیبی، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه فردوسی، جلد 8، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
کریمی، محمدرضا. (1388). ادبیات شفاهی آذربایجان، تهران: تک درخت.
لوئیس، جفری. (1394). دده قورقود، ترجمه فریبا عزبدفتری و محمد حریری اکبری، تبریز: اختر.
مهابهارات، (بزرگ‌ترین منظومۀ کهنۀ موجود جهان به زبان سانسکریت). (1358). ترجمۀ میرغیاث¬الدین علی قزوینی مشهور به نقیب خان، به تحقیق و تصحیح و تحشیۀ سید محمدرضا جلالی نائینی و ن.س. شوکلا، تهران: طهوری.
هیئت، جواد. (1380). سیری در تاریخ زبان و لهجه های ترکی، تهران: پیکان.
مقالات
عباس¬زاده، محمد، و بشیرپور، رحیم. (1390). نگاهی جامعه‌شناختی به نهادهای کنترلی (قانون، قدرت، مالکیت و دین) در ادبیات دده قورقود. مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)، 18(39)، 129 ـ 152
سعید، مریم، عشقی سردهی، علی، شریعتی¬فر، سیدعلی اکبر، و روزبهانی، سعید. (1400). بررسی خواستگاری زنان از مردان در شاهنامۀ فردوسی با رویکرد روان شناختی کارل گوستا یونگ. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 13(48)، 387ـ 369. Doi:10.30495/dk.2021.1923650.2204.
وب سایت
اسلامی ندوشن، محمدعلی. (1393). تفاوت عشق در شاهنامه و سایر منظومه‌های فارسی، گفتگو با دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن- محمد صادقی، روزنامه اطلاعات، https://www.ettelaat.com دوشنبه ۱۷ آذر .
References
Books
Dabirsiyaghi, S. M. (2004). Biography of Ferdowsi and the story of Shahnameh, Tehran: Qatreh. [In Persian]
Ewis, J. (2015). Dede Ghorqoud, Trans. Fariba Ezbadftari and Mohammad Hariri Akbari, Tabriz: Akhtar. [In Persian]
Farazin, J. (2002). Research in the Myth of Dede Ghorqord, Ancient Masterpiece, Tabriz: Sociologist and Danian Publishing. [In Persian]
Ferdowsi, A. (1988). Shahnameh Ferdowsi, vol. 1, by Jalal Khaleghi Motlagh, under the supervision of Ehsan Yarshater, New York: bibliotheca persica. [In Persian]
Ferdowsi, A. (1990). Shahnameh Ferdowsi, vol. 2, by Jalal Khaleghi Motlagh, under the supervision of Ehsan Yarshater, New York: bibliotheca persica and Mazda. [In Persian]
Ferdowsi, A. (1992). Shahnameh Ferdowsi, vol. 3, by Jalal Khaleghi Motlagh, under the supervision of Ehsan Yarshater, California, USA, Mazad. [In Persian]
Ferdowsi, A. (1996). Shahnameh Ferdowsi, vol. 5, by Jalal Khaleghi Motlagh, under the supervision of Ehsan Yarshater, California, USA, Mazad and Iran Heritage Foundation. [In Persian]
Ferdowsi, A. (2005). Shahnameh Ferdowsi, vol. 6, by Jalal Khaleghi Motlagh, Mahmoud Omid Salar, under the supervision of Ehsan Yarshater, California, USA, Mazad and Iran Heritage Foundation. [In Persian]
Ferdowsi, A. (2007). Ferdowsi Shahnameh, vol. 8, by Jalal Khaleghi Motlagh, Tehran: Center of the Great Islamic Encyclopedia. [In Persian]
Ferdowsi, A. (2007). Shahnameh Ferdowsi, vol. 7, by Jalal Khaleghi Motlagh, Abolfazl Khatibi, Tehran: The Great Islamic Encyclopedia Center. [In Persian]Hiyat, J. (2001). A tour of the history of Turkish language and dialects, Tehran: Peykan. [In Persian]
Karimi, M. R. (2009). Oral literature of Azerbaijan, Tehran: Tak derkht. [In Persian]
Mahabharat, (the largest ancient poem in the world in Sanskrit). (1980). translated by Mirghiasuddin Ali Qazvini known as Naqib Khan, researched and corrected by Seyyed Mohammad Reza Jalali Naeini and N.S. Shokla, Tehran: Tahoori. [In Persian]
Safa, Z.A. (1984). Epic in Iran, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Shalian, G. (2006). The Treasure of World Epics, Trans. Ali Asghar Saeedi, Tehran: Cheshmeh. [In Persian]
Slami Nodooshan, M. A. (1971). The life and death of heroes in Shahnameh, Tehran: Toos. [In Persian]
Slami Nodooshan, M. A. (2002). Iran and the World from the Shahnameh, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Article
Abbaszadeh, M., & Bashirpoor, R. (2012). A Sociological Study of Social Control Institutions in the Dada Qorqud Literature. Sociological Review, 18(39), 129-152. [In Persian]
Saeed, M., Eshghi Sardehi, A., Shariati Far, S. A. A., & Rozbahani, S. (1400). The investigation of the marriage Proposal of Women from Men in Ferdowsi’s Shahnameh with the Psychological Approach of Carl Gustav Jung. Interpretation and analysis of Persian language and literature texts (Dehkhoda), 13(48), 369-387. Doi:10.30495/dk.2021.1923650.2204. [In Persian]
Website
Eslami Nodooshan, M. A. (2014). The Difference of Love in Shahnameh and Other Persian Poems, Interview with Dr. Mohammad Ali Eslami Nodoshan - Mohammad Sadeghi, Information Newspaper, https://www.ettelaat.com Monday, December 8. [In Persian]
