سیر و سلوک یا عرفان عملی در بوستان سعدی

الموضوعات : Mystical (with literary and artistic features)

مرضیه عطاران ¹ , محمد یوسف نیری ²

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
2 - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

تاريخ الإرسال : 13 الأربعاء , شوال, 1444 تاريخ التأكيد : 24 الأربعاء , ذو الحجة, 1444 تاريخ الإصدار : 26 الأحد , ذو الحجة, 1446

الکلمات المفتاحية: سیر و سلوک, احسان, انسان, دفع به احسن.,

ملخص المقالة :

    عرفان عملی  یا سیر و سلوک الی الله در برابر عرفان نظری مجموعه‌ای از اعمال و مناسکی است که نتیجه آن‌ها رسیدن به مقام معرفت است و روندة این راه را در شمار عارفان در می آورد. این اعمال اگر چه در سلسله‌های مختلف عرفانی متفاوت است اما همگی بر ذکر و فکر و خلوت و عبادت و ضرورت وجود پیر تاکید دارند و سعدی این اصول کلی را پذیرفته است. اما نوآوری‌ها و هنجارشکنی‌هایی از او به ظهورآمده که تا عصر او تقریباً بی­سابقه است. در نگاه سعدی مهم‌ترین ابزار سلوک خدمت به خلق است تا آن جا که کل طریقت را بدان منحصر کرده است و از این رهگذر مکتب او در تعاملات اجتماعی و اصل اخلاق محوری شکل می گیرد و این دو اصل محوری در اهداف سلوک نیز لحاظ می شود چنان که او هم به کمالات فردی نظر دارد و هم به نقش­آفرینی‌های اجتماعی. این دو اصل حاکی از دوره‌ای «نو تعریف» در مکتب سعدی است. مولفه‌های اساسی این دوره توجه خاص به اصل خدمت و احسان، گسترش فرهنگ اخلاق محور، سیر و سلوک در تمام لایه‌های اجتماعی از عوام تا صاحبان قدرت و سلطنت و در کنار آن رسیدن به مقام توحید وجودی و لقای الهی است که بلندمرتبه‌ترین کمال بشری است. با این مقدمات سعدی سالک الی الله را آمیزه‌ای از کمالات صورت و معنی می­داند و به هر دو ساحت شخصیت فردی و اجتماعی انسان و نسبت آن‌ها با سیر و سلوک توجه کرده است.

المصادر:

کتاب¬ها
قرآن کریم.
آملی، سیدحیدر. (1368). جامع الاسرارو منبع الانوار، تهران: انجمن ایران شناسی فرانسه و شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
آملی، سیدحیدر. (1367). نص النصوص فی شرح الفصوص، تهران: توس.
ابن سینا. (1363). الاشارات و التنبیهات، حسن ملکشاهی، تهران: سروش.
ابن عربی، محی¬الدین. (1367). اصطلاحات الصوفیه، حیدرآباد: جمعیت دایرةالمعارف عثمانی.
بدلیسی، عماربن یاسر. (1394). صوم القلب، محمدیوسف نیری، تهران: مولی.
تمیمی آمدی، عبدالواحد. (1337). غررالحکم و دررالحکم، محمد انصاری، قم: دارالکتاب ایران.
جرجانی، میرسیدشریف. (بی تا). تعریفات، بیروت: دارالسور.
حقیقت، حسین شاه. (1379). خزینه الامثال، تهران: دانشگاه تهران.
حکیم قاینی. (1364). رسایل عرفانی و فلسفی حکیم قاینی، تهران: علمی و فرهنگی.
خوارزمی، حسین بن حسن. (بی تا). جواهرالاسرار و زواهرالانوار، اصفهان: مشعل.
رازی، نجم‌الدین. (1365). مرصادالعباد من المبدا الی المعاد، تهران: علمی و فرهنگی.
سعدی، مصلح الدین. (1364). بوستان، تهران: امیرکبیر.
سعدی، مصلح الدین. (1375). کلیات، تهران: ناهید.
سمنانی، علاءالدوله. (1362). العروه لاهل الخلوه و الجلوه، تهران: مولی.
سنایی غزنوی، مجدود بن آدم. (1397) حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه، تهران: سخن.
سهروردی، ابوالنحیب. (1363). آداب المریدین، تهران: مولی.
سهروردی، شهاب‌الدین. (1373). تلویحات (ضمن مجموع مصنفات)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطا لعات فرهنگی.
سهروردی، شهاب‌الدین. (1373). مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
سهروردی،شهاب‌الدین. (1370). فتوت¬نامه (ضمن رسایل جوانمردان)، تهران: معین.
سیدرضی، ابوالحسن محمدبن الحسین. (1394). نهج¬البلاغه، سیدمحمد جعفری، تهران: نشرو تحقیقات ذکر.
عطارنیشابوری، فریدالدین محمد. (1383). منطق¬الطیر، تهران: سخن.
غزالی، محمد. (1319). کیمیای سعادت، تهران: کتابخانه مرکزی.
غزالی، محمد. (1398). زادآخرت، قم: انتشارات ادبیات.
فروزانفر، بدیع الزمان. (1347). احادیث مثنوی، تهران: امیرکبیر.
کاشانی، عبدالرزاق. (1372). فرهنگ اصطلاحات عرفان و تصوف، محمد خواجوی، تهران: مولی.
کبری،نجم‌الدین. (1957). فوائح الجمال و فواتح الجلال، ویسپادن: فرانتز شنایدر.
لاهیجی، عبدالرزاق. (1383). گوهرمراد، تهران: سایه.
مجلسی، محمد باقر. (1404 ق). بحارالانوار، بیروت: موسسه الوفا.
معلوف، لویس. (1986م). المنجد، بیروت: دارالمشرق.
مولوی، جلال الدین. (1374). مثنوی معنوی، تهران: بهاباد.
نسفی، عزیزالدین. (1359). کشف الحقایق، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
نسفی، عزیزالدین. (1371). الانسان الکامل، تهران: کتابخانه طهوری.
هجویری، علی بن عثمان. (1383). کشف المحجوب، تهران: سروش.
References
Books
The holy Quran.
Amuli, Seyyed Haidar. (1989). Jame-al-Asrar wa Manba-al-anvar, Tehran: scientific and cultural publication. [In Persian]
Amuli, Seyyed Haidar. (1988). Nass-al-Nosus, Tehran: Toos. [In Persian]
Attar of Nishapour, Farid-al-din Mohammad. (1960). Mantiq-al-tair, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Badlisi, Ammar-Ibn-Yasser. (2015). Fasting of the heart, Introduction, Trans. and research by Mohammad Yousof Nayyeri, Tehran: Molly. [In Persian]
Forouzanfar, Badiozzaman. (1969). Ahadith-i-Mathnawi, Tehran: Amir khabir. [In Persian]
Ghazali, Mohammad. (2019). Zaad-E-Akherat, Qom: Literature Publication. [In Persian]
Ghazali, Mohammad. (1941). Kimiaye Saadat, Tehran: central library. [In Persian]
Haghighat, Hossein, Shah. (2001). Khazinat-al-amsal, Tehran: Tehran university. [In Persian]
Hakim Ghayeni. (1986). Mystic and philosophic Compilation, Tehran: Scientific and Cultural. [In Persian]
Hojviri, Ali-Bin-Otman. (2005). Kshf-al-Mahjub, Tehran: Soroush. [In Persian]
Ibn-Arabi, Mohy-al-din. (1989). Estelahat-al-sufiyeh, HeidarAbad: Ottoman Encyclopedia Society. [In Persian]
Ibn-sina. (1985). Al-Esharat Wa-al-tanbihat, Terans. Malekshahi hassan, Tehran:Soroush. [In Persian]
Jorjani, Mir seyyed Sharif. (No Date). Tarifat, Beirut: Dar-al-sorour. [In Persian]
Kashani, Abd-al-Razzagh . (1994). Dictionary of Mystic Idioms, Tehran: Molly. [In Persian]
Kharazmi, Hossain-ebn-Hassan. (No Date). Javaher-al-Asrar wa zawaher-al-Anwar, Isfahan: Mashal. [In Persian]
Kobra, Najm-al-din . (1957). Fawaeh-al-jamal wa Fawateh-al-Jalal, Vispaden: Frantz Schinder. [In Persian]
Lahiji, Abdolrezzagh. (2004). Gohar Morad, Tehran: Sayeh. [In Persian]
Majlesi, Mohammad Bagher. (1983). Behar-al-Anvar, Beirut:Alvafa Foundation. [In Persian]
Malouf, Louis. (1986). Al-Munjid, Beirut:Dar-al-Mashregh. [In Persian]
Mowlavi, Jalal-al-Din. (1995). Mathnavi, Tehran: Behabad. [In Persian]
Nasafi, Aziz-al-Din. (1992). Al-Ensan-al-Kamel, Tehran: Tahoori library. [In Persian]
Nasafi, Aziz-al-Din. (1980). Kashf-al-Haghayegh, Tehran: Book translation and publishing company. [In Persian]
Razi, Najm-al-Din. (1986). Mersad-al-Ebad, Tehran: Scientific and cultural. [In Persian]
Saadi, Mosleh-al-Din. (1985). Boostan, Tehran: Amir kabir. [In Persian]
Saadi, Mosleh-al-Din. (1996). Kolliyat, Tehran: Nahid. [In Persian]
Sanaei Ghaznavi, Majdood-ebn-Adam. (2018). Hadighat-al-Haghighah, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Semnani, Alla-al-Dowleh. (1983). Al-orvat-le-ahl-al-khalvah-va-al-Jalvah, Tehran: Molly. [In Persian]
Seyyed-Razi. (2015). Nahj-al-Balagha, Ttans. Seyyed Mohammad Mehdi Jafari, Tehran: zekr publication and researches. [In Persian]
Suhrawardi-zia-al-Din Abu-Najib. (1984). Adab-al-Moridin, Tehran: Molly. [In Persian]
Suhrawardi, Shahab-al-Din. (1994). Talvihat, Tehran: Institute of humanities and cultural studies. [In Persian]
Sohrwardi, Shahab-al-Din. (1991). Fotowat Name, Tehran: Moein. [In Persian]
Sohrawardi, Shahab-al-Din. (1994). Compilation of Sheikh-e-Eshragh’s works, Tehran: Research Institute of liberal arts. [In Persian]
Tamimi Amadi, Abd-al-vahed. (1958). Ghorar-al-Hikam-Va-Dorar-al-kelam, Mohammad Ansari, Qom: Dar-al-ketab-Iran. [In Persian]