تحلیل زمینه های تعلیمی حکایت «علاءالدین ابوالشامات» از مجموعۀ هزار و یک شب براساس نظریۀ «سفر قهرمان» جوزف کمپبل
الموضوعات :
میترا حاجی زاده
1
,
رضا اشرف زاده
2
,
سید مجید تقوی بهبهانی
3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
الکلمات المفتاحية: سفر, جوزف کمپبل, اخلاقیات, هزار و یک شب, علاءالدین ابوالشامات,
ملخص المقالة :
هزار و یک شب یکی از آثار داستانی فاخری است که ریشه در فرهنگ های گوناگون شرقی به ویژه ایران دارد. این اثر به لحاظ تعلیمی، بسیار سودمند است و اگر براساس نظریه ای متقن تحلیل شود، نتایج به دست آمده دربارۀ وجوه تعلیمی آن، علمی و مستند خواهد بود. در این تحقیق، با استفاده از مبانی نظریۀ کهن الگوی سفر قهرمان از جوزف کمپبل، خاصه مؤلفه های عزیمت و تشرف، کارکردهای اخلاقی حکایت علاءالدین ابوالشامات بررسی و کاویده شده است. دلیل گزینش این نظریه، ظرفیت های تعلیمی آراء کمپبل بوده است که ابعاد نوینی از یک اثر ادبی را در حوزۀ تعلیم و تربیت آشکار می کند. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است. نتایج تحقیق نشان می دهد که علاءالدین با دعوت فردی به نام محمود بلخی که نمودی از پیر خردمند است، راهی سفری پرماجرا می شود و با گذر از آزمون های اخلاقی متعدد که از سوی عوامل درونی و بیرونی صادر شده اند، به فردیت می رسد. نتایج این آزمون ها که ذیل کلان مفهوم اخلاقی سفر مطرح شده اند، عبارت است از: دل کندن از تعلقات دنیایی؛ خودباوری و اطمینان به ظرفیت های وجودی خویش؛ تعهدپذیری و التزام به انجام پیمان و قول؛ پرهیز از غرور و نفس پرستی و تفکر دربارۀ خود؛ همنشینی با انسان های خوش صورت و سیرت؛ اهمیت بازگشت به خویشتن و احترام به نهاد خانواده؛ کنار زدن پرده های جهل و درک درست واقعیت و حضور در کنار افراد شایسته؛ به دست آوردن قدرت های مینوی سودمند همچون کرامت.
کتاب ها
پراپ، ولادیمیر (1386)ریخت شناسی قصه های پریان، ترجمۀ فریدون بدره ای، چاپ دوم، تهران: توس.
ستاری، جلال (1368)افسون شهرزاد؛ پژوهشی در هزار افسون، تهران: توس.
شوالیه، ژان و گربران، آلن (1388)فرهنگ نمادها، ترجمه و تحقیق از سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
فرای، نوتروپ (1377)تحلیل نقد، ترجمۀ صالح حسینی، تهران: نیلوفر.
کمپبل، جوزف(1388) قهرمان هزارچهره، ترجمۀ شادی خسروپناه، مشهد: گل آفتاب.
کمپبل، جوزف (1394) قدرت اسطوره، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: مرکز.
گرین، ویلفرد و دیگران (1385)مبانی نظری نقد ادبی، ترجمۀ فرزانه طاهری، چاپ چهارم، تهران: نیلوفر.
نعمت طاووسی، مریم (1390)زایش اسطوره، تهران: جامی.
وگلر، کریستوفر (1386)ساختار اسطوره ای در فیلم نامه، ترجمۀ عباس اکبری، تهران: نبلوفر.
هزار و یک شب (1394)ترجمۀ عبداللطیف تسوجی تبریزی، تهران: هرمس.
یاوری، حورا (1386)روان‌کاوی در ادبیات (دو متن، دو انسان، دو جهان)، تهران: تاریخ ایران.
یونگ، کارل گوستاو (1368)چهار صورت مثالی، ترجمۀ پروین فرامرزی، مشهد: آستان قدس رضوی.
یونگ، کارل گوستاو (1378)انسان و سمبل هایش، ترجمۀ محمود سلطانیه، تهران: جامی.
مقالات
خراسانی، محبوبه و مزداپور، کتایون و ذنوبی، طیبه (1389)تحلیل ساختاری مکر و حیلۀ زنان در قصه های هزار و یک شب، مجلۀ پژوهش های ادبی، شمارۀ 29و30، صص 30-9.
فلاح نژاد، محمدرضا (1392) خیر و شر در هزار و یک شب در داستان باربر و سه زن، مجلۀ بوطیقا، دورۀ 1، شمارۀ 4، صص 66-57.
قربان صباغ، محمودرضا (1392) بررسی ساختار هفت خان رستم: نقدی بر کهن الگوی سفر قهرمان، مجلۀ جستارهای ادبی، سال 46، شمارۀ 180، صص 56-27.
_||_Books
Propp, Vladimir (2007) Morphology of fairy tales, translated by FereydounBadrahai, second edition, Tehran: Toos.
Sattari, Jalal (1989) AfsoonShahrzad; Research in HezarAfsoon, Tehran: Toos.
Knight, Jean and Gerbran, Allen (2009) Culture of Symbols, translation and research by SoodabehFazaili, Tehran: Jeyhun.
Fry, Neutrop (1998) Critical Analysis, translated by SalehHosseini, Tehran: Niloufar.
Campbell, Joseph (2009) The Hero of a Thousand Faces, translated by ShadiKhosropanah, Mashhad: GolAftab.
Campbell, Joseph (2015) The Power of Myth, translated by Abbas Mokhber, Tehran: Center.
Green, Wilfred et al. (2006) Theoretical Foundations of Literary Criticism, translated by FarzanehTaheri, fourth edition, Tehran: Niloufar.
NematTavousi, Maryam (2011) The Birth of Myth, Tehran: Jami.
Wegler, Christopher (2007) The Mythical Structure of the Screenplay, translated by Abbas Akbari, Tehran: Nabloofar.
One Thousand and One Nights (2015) Translated by Abdul Latif Tsuji Tabrizi, Tehran: Hermes.
Yavari, Hora (2007) Psychoanalysis in Literature (two texts, two human beings, two worlds), Tehran: History of Iran.
Jung, Carl Gustav (1989) Four Exemplary Faces, translated by ParvinFaramarzi, Mashhad: Astan Quds Razavi.
Jung, Carl Gustav (1999) Man and His Symbols, translated by Mahmoud Soltanieh, Tehran: Jami.
Articles
Khorasani, Mahboubeh and Mazdapour, Katayoun and Zanoubi, Tayebeh (2010) Structural Analysis of Women in the Tales of the Thousand and One Nights, Journal of Literary Research, Nos. 29 and 30, pp. 9-30.
Fallahnejad, Mohammad Reza (2013) Good and Evil in One Thousand and One Nights in the Story of Barber and the Three Women, Botiqa Magazine, Volume 1, Number 4, pp.
GhorbanSabbagh, Mahmoud Reza (2013) A Study of the Structure of Haft Khan Rostam: A Critique of the Archetype of the Hero's Journey, Journal of Literary Research, Volume 46, Number 180, pp. 56-27.
