اندیشه های تعلیمی در نثر صادق هدایت

الموضوعات :

امان اله صفرزایی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سیستان و بلوچستان، ایران.)
عباس نیکبخت ² (دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سیستان و بلوچستان، ایران.)
مریم شعبانزاده ³ (دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سیستان و بلوچستان، ایران.)

تاريخ الإرسال : 03 الثلاثاء , شعبان, 1442 تاريخ التأكيد : 16 الأربعاء , رمضان, 1442 تاريخ الإصدار : 10 الأربعاء , رمضان, 1445

الکلمات المفتاحية: صادق هدایت, آثار نثر داستانی, ادبیات تعلیمی, روش غیرمستقیم, مشروطه,

ملخص المقالة :

مفاهیم و اندیشه¬های تعلیمی در آثار کهن زبان فارسی به دو صورت مستقیم؛ در قالب پند، موعظه، امر، نهی وغیرمستقیم؛ در پردۀ داستان و حکایت بیان ‌شده‌اند. با پیدایش انقلاب مشروطه و پس ‌از آن با توجه به تحولات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی، مفاهیم و اندیشه‌های تعلیمی جلوه¬ای¬ متفاوت با دوره‌های گذشته یافت. در این دوره، به‌ خصوص در آثار منثور زبان -فارسی، مفاهیم تعلیمی بیشتر به‌ صورت غیرمستقیم و تلویحی در لایه‌های پنهانِ داستان، رمان، طنز و انتقاد اجتماعی به‌ گونه‌ای تشویقی یا تحذیری آمده¬اند. صادق هدایت از نویسندگان مشهور این دوره است که در آثار داستانی خویش، با بیان واقعیت‌ها و انتقاد از اوضاع اجتماعی روزگارش، فضیلت¬ها، رذیلت‌ها و رفتارهای متضاد با ارزش‌های انسانی و اجتماعی را به مخاطبان معرفی می¬نماید و به‌ صورت غیرمستقیم به آن¬ها می¬آموزد که با آگاهی و شعور و پرهیز از رفتارهای نادرست فردی و اجتماعی، مسیر درست رسیدن به ‌مراتب عالیِ انسانی و قله¬های منیع خوشبختی را بشناسند و به سمت ‌و سوی فضایل اخلاقی و اجتماعی گام بردارند. در این نوشتار، چند نمونه از جلوه‌های گوناگون مفاهیم و مؤلفه¬های¬ تعلیمی و چگونگی کاربرد آن¬ها در آثار صادق هدایت به شیوۀ تحلیلی - توصیفی مورد بررسی قرارگرفته است.

المصادر:

کتاب¬ها
قرآن مجید.
آرین¬پور، یحیی. (1387). از نیما تا روزگار ما، جلد 3، تهران: زوار.
پاینده، ابوالقاسم. (1363). نهج الفصاحه، تهران: جاویدان.
رحیمیان، هرمز. (1398). ادوار نثر فارسی از مشروطیت تا انقلاب اسلامی، تهران: سمت.
رستگار فسایی، منصور. (1390). انواع نثر فارسی، تهران: سمت.
زرشناس، شهریار. (1387). ادبیات¬داستانی معاصر، تهران: کانون اندیشه جوان.
شفیعی¬کدکنی، محمدرضا. (1390). با چراغ و آینه در جستجوی ریشه¬های تحول شعر فارسی، تهران: سخن.
شمیسا، سیروس. (1383). انواع ادبی، تهران: میترا
شمیسا، سیروس. (1387). سبک شناسی نثر، تهران: میترا.
طلوعی، محمود. (1378). نابغه ¬یا دیوانه، تهران: نشرعلم.
غزالی، محمد. (1371). الأربعین، تهران: اطلاعات.
فعال¬علوی، جواد. (1383). داستان ¬کوتاه، جلد 2، تهران: قلم نوین.
قربانی، محمدرضا. (1372). نقد و تفسیر آثار صادق¬ هدایت، تهران: نشر ژرف.
کاتوزیان، محمدعلی. (1377). بوف¬کور هدایت، تهران: نشرمرکز.
کامشاد، حسن. (1384). پایه¬گذاران نثرجدید فارسی، تهران: نشر نی .
مشرف، مریم. (1389). جستارهایی در ادبیات تعلیمی، تهران: سخن.
منشی، نصرالله. (1371). کلیله و دمنه، تهران: امیرکبیر.
میرعابدینی، حسن. (1386). صدسال داستان¬نویسی ایران، جلد 1و2، تهران: چشمه.
نظام¬الملک، حسن بن¬علی. (1373). سیاستنامه، تهران: امیرکبیر.
نظامی، الیاس¬بن¬یوسف. (1392). کلیات، تصحیح حسن وحید دستگردی، تهران: جاودان خرد.
وراوینی، سعدالدین. (1384). مرزبان¬نامه، تهران: صفی¬علیشاه.
هدایت، صادق. (1388). انسان و حیوان، تهران: نشرالکترونیک.
هدایت، صادق. (1351). بوف¬کور، تهران: انتشارات جاویدان.
هدایت، صادق. (1342الف). پروین دخترساسان، تهران: امیرکبیر.
هدایت، صادق. (1344). حاجی¬آقا، تهران: امیرکبیر.
هدایت، صادق. (1342ب). زنده به¬گور، تهران: امیرکبیر.
هدایت، صادق. (1342پ). سایه¬روشن، تهران: امیرکبیر
هدایت، صادق. (1342ت). سگ ولگرد، تهران: امیرکبیر.
هدایت، صادق. (1311). سه¬قطره¬خون، تهران: امیرکبیر.
هدایت، صادق. (1342ث). علویه¬خانم و ولنگاری، تهران: امیرکبیر.
هدایت، صادق. (1384). وغ¬وغ¬ساهاب، تهران: آزادمهر.
هدایت، صادق. (1342ج). مازیار، تهران: امیرکبیر.
یوسف بن علی. (1347). خردنامه، به تصحیح ادیب برومند، تهران: انجمن¬آثار¬ ملی.
مقالات
بصیری، محمدصادق، و امجدی، گلناز. (1391). روش¬های تعلیم و تربیت در متون ادب فارسی. پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، 4(15)، 67-96.
رمضانی، پروانه، فرصتی جویباری، رضا، و پارسایی، حسین. (1399). هویّت رئالیسم و مشروطیّت ایران بر پایۀ سروده‎های فرّخی یزدی و عارف قزوینی. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 12(43)، 245-263. doi: 10.30495/dk.2020.672397.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1352). انواع ادبی و شعر. خرد و کوشش، 4(11و12)، صص96-119.
طاهری، قدرت¬الله، و اسمعیلی¬نیا، فاطمه. (1392). بازتاب جلوه‌های معناباختگی در آثار صادق هدایت. متن پژوهی ادبی، 17(56)، 85-106. doi: 10.22054/ltr.2013.6607.
محمدزاده، مریم. (1398). مؤلّفه های نهیلیسم در آثار صادق هدایت و زکریا تامر. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 11(41)، 93-111.
Refrences
Books
The Holy Quran. [In Persian]
Arianepour, Y. (2008). From Nima to our time,, third volume, Tehran: Zovvar. [In Persian]
Faal Alavi , J. (2004). Short Story, Volume II, Tehran: New Pen.
Ghazali, M. (1992). Al-Arbaeen, Tehran: ettelaat. [In Persian]
Ghorbani, M. R. (1993). Critique and Interpretation of the Works of Sadegh Hedayat, Tehran: Jarf . [In Persian]
Hedayat, S. (1932). se ghatreh khoon, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Hedayat, S. (1963 B). Zande Beh goor, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Hedayat, S. (1963A). Parvin Dokhtare sasan, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Hedayat, S. (1963C). Sayeh Roshan, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Hedayat, S. (1963D). Sage velgard, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Hedayat, S. (1963E). Alaviyeh Khanom and Velangari, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Hedayat, S. (1963F). Maziar, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Hedayat, S. (1965). Haji Agha, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Hedayat, S. (1972). Boufe koor, Tehran: Javidan. [In Persian]
Hedayat, S. (2005). vagh vagh sahab, Tehran: azadmehr. [In Persian]
Hedayat, S. (2009). ensan va hayvan, Tehran: nashre Electronic. [In Persian]
Kamshad, H. (2005). The Founders of New Persian Prose, Tehran: Nashr-e Now. [In Persian]
Katozian, M. A. (1998). Hedayat,s boufe koor, Tehran: nashr e Markaz. [In Persian]
Mir Abedini, H. (2007). One Hundred Years of Iranian Fiction, Vol. 1 and 2, Tehran: Cheshmeh. [In Persian]
Monshi, N. (2010). Kelileh and Demneh, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Musharraf, M. (2010). Essays in Educational Literature, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Nezami, E. Y. (2013). kolliat, edited by Hassan Vahid Dastgerdi, Tehran: Javedan Kherad. [In Persian]
Nizam-ol-Molk, H. A. (1994). Policy Letter, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Payandeh, A. (1984). Nahj ol-Fasaheh, Tehran: Javidan. [In Persian]
Rahimian, H. (2019). Periods of Persian prose from constitutionalism to the Islamic Revolution, Tehran: Samt. [In Persian]
Rastegar Fasaei, M. (2011). Types of Persian prose, Tehran: Samt. [In Persian]
Shafiee Kadkani, M. R. (2011). Chacheragh and Ayneh in Search of the Roots of the Evolution of Persian Poetry, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Shamisa, S. (2004). Literary Types, Tehran: Mitra. [In Persian]
Shamisa, S. (2008). Stylistics of prose, Tehran: Mitra. [In Persian]
Tolouei, M. (1999). Genius or Madman, Tehran: Nashr e elm. [In Persian]
Varavini, S. (2005). Marzbannameh, Tehran: Safi Ali Shah. [In Persian]
Yousef Ibn A. (1968). Kheradnameh, edited by Adib Boroumand, Tehran: National Works Association. [In Persian]
Zarshenas, S. (2008). Contemporary Fiction, Tehran: Young Thought Center. [In Persian]
Articles
Basiri, M., & Amjadi, G. (2012). The methods of the education in the Persian literature. Didactic Literature Review, 4(15), 67-96. [In Persian]
Mohammadzadeh, M. (2019). Elements of Nihilism in works of Sadegh Hedayat and Zakaria Tamer. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 11(41), 93-111. [In Persian]
Ramezani, P., forsati joybari, R., & parsaeei, H. (2020). Identity of Realism and Iranian Constitution based on Poems by Farrokhi Yazdi and Aref Ghazvini. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 12(43), 245-263. doi: 10.30495/dk.2020.672397. [In Persian]
Shafiee Kadkani, M. R. (1971). Types of Literature and Poetry. Wisdom and Effort, 4(11-12), pp. 119-96. [In Persian]
Taheri, G., & Esmaeili Nia, F. (2013). Reflecting the effects of absurdity in the works of Sadegh Hedayat. Literary Text Research, 17(56), 85-106. doi: 10.22054 /ltr.2013.6607. [In Persian]